Việt Nam hơmâo pơgiong tañ hơnong pơkă hơdôm rơbâo thun mơng sang gum hơbit djop dêh čar amăng pơhrŏ trun ƀun rin hăng hơmâo ană mơnuih amăng rŏng lŏn tơnah lăng jing anŏ yôm amăng pơhrŏ trun ƀun rin amăng rŏng lŏn tơnah. Rơwang phrâo pơ anăp, Kơnuk kơna hơmâo hơdră tŏ tui pơgiong hơdră pơlir pơđĭ kyar bơwih ƀong huă-mơnuih mơmam kơplah wah kual tơnap tap hăng kual pơđĭ kyar. Hrưn đĭ pơklaih ƀun rin, ngă tui tơlơi gơgrong, tơlơi gơgrong mă mơng mơnuih ƀun rin hăng abih bang kiăng ngă tui hơnong pơkă phrŏ trun ƀun rin hơđong kjăp.

Amăng sang glông, dŏ giăm apur, sang anŏ ơi Y Choen Niê dŏ amăng ƀuôn Tría, să Ea Tul, tơring glông Čư̆ Mgar, tơring čar Dak Lak hur har bơră ruai lăi nao bơyan pĕ kơphê hmâo hmăi. Tui ơi Y Choen Niê, sang anŏ pla kơphê sui thun laih. Hluai tui hơdôm jơlan hơdră pơtop hrăm kơ boh thâo pla pơjing, pruih ia hăng djru brơi anah phun pla, sang anŏ hơmâo pơhrŏ trun prăk kak samơ̆ ăt pĕ pơhrui hơmâo hmăi. Mơng anun pơklaih mơng ƀun rin hơđong kjăp:

“Amăng plơi đưm hlâo tơnap tap samơ̆ ră anai kơphê hơmâo, tiu hơmâo, sầu riêng dong. Hlơi ƀun rin hơmâo sang anŏ djru brơi. Kơnuk kơna ƀu lui ruh neh met wa djuai ania Êđê ôh. Ƀu djơ̆ pơdrong asah laih mơ̆ plai ƀiă yơh”.

Tơlơi gir run pơklaih mơng ƀun rin hăng tơlơi thâo thăi mơng ƀing gơñu, ƀu dŏ tơguăn, gơnang nao hlơi ôh, tơlơi anai hơmâo ngă pơplih ƀu djơ̆ kơnong tơlơi hơdip mơng mơnuih ƀon sang đôč ôh ăt pơplih ƀô̆ mơta plơi pla dong. Tơlơi gir run anun pơdah amăng bruă lu mơnuih ngă hră pơ-ar rơkâo tơbiă mơng sang anŏ ƀun rin kiăng jao glăi tơlơi gum djru mơng kơnuk kơna brơi sang anŏ pơkŏn dong. Ân Nghĩa lĕ să tơnap tap amăng tơring glông Hoài Ân, tơring čar Bình Định. Mah tơlơi hơdip huăi tơnap tap đơi lơi, samơ̆ 2 thun giăm anai, lu mơnuih amăng să Ân Nghĩa ngă hră pơ-ar tơbiă mơng sang anŏ ƀun rin. Rơngiao kơ pran hrưn đĭ pơklaih mơng ƀun rin, neh met wa pơlăi nao rai kiăng khăp pap, kiăng thâo gum pơgôp djru brơi sang anŏ tơnap tap ƀiă dong. Anai ăt lĕ tơlơi pơmĭn mơng ơi Nguyễn Trọng Yêm, lơ̆m hơduah tơbiă mơng sang anŏ ƀun rin ƀơi să Ân Nghĩa:

“Ră anai ƀuh sang anŏ jơnap tui yơh, huăi tơnap tap dong tah yua anun kiăng jao glăi tơlơi gum djru brơi sang anŏ pơkŏn dong”.

Lu sang anŏ ƀun rin dŏ hơdip amăng plơi pla pơhrui gơnang nao bruă ngă đang hmua, đang glai, mă akan hơdang. Hăng tơlơi juăt ƀuh “khŏt ia hâ̆u lĕ abih prăk”, mơnuih ƀun rin hăng giăm ƀun rin lĕ ƀing mơnuih amuñ bơdjơ̆ nao hloh ƀơi anăp kơ tơlơi pơplih sat amăng bơwih ƀong huă, yua bơbeč mơng ayuh hyiăng, klin kheng ƀudah hơdôm tơlơi truh ƀu hmao thâo pơkŏn. Yua anun, tui ơi Bùi Sĩ Lợi, Kơ-iăng khua Jơnum min kơ hơdôm bruă mơnuih mơnam hơđăp mơng Ƀirô Khua pơ ala mơnuih ƀôn sang dêh čar, bruă phun kiăng pơhrŏ trun ƀun rin hơđong kjăp lĕ pơtrut pơsur hăng jak iâu pran gum pơgôp mơng mơnuih ƀon sang:

“Kiăng pơhrŏ trun ƀun rin hơđong kjăp kiăng đing nao djop mơta tơlơi mơng djop hơdră djru mơng ƀing ta jak iâu gum pơgôp, wŏt anom bơwih ƀong sĭ mơdrô, hăng mơnuih ƀon sang, laih dong mơnuih ƀun rin, hơdôm khul grup kơđi čar mut hrŏm, jai iâu gum pơgôp abih bang, ƀu djơ̆ kơnong Kơnuk kơna, yua kơnuk kơna ƀu dưi glăm ba abih hăng mơnuih ƀun rin ăt kiăng hrưn đĭ kiăng ba glăi pran kơtang”.

Jơlan hơdră tui hơnong pơkă dêh čar amăng pơhrŏ trun ƀun rin hơđong kjăp rơwang thun 2021-2025 ba tơbiă hơnong pơkă abih bang amăng pơhrŏ trun ƀun rin djop mơta tui jơlan gah hơđong kjăp, plai ƀiă pot glăi run hăng ƀuh dong mơnuih rin; gum djru brơi mơnuih ƀun rin, sang anŏ rin găn rơgao tơnap tap, dưi tŭ mă hơdôm hơdră djru mơnuih mơnam tui hơnong pơkă rin djop mơta dêh čar, hrưn đĭ klă dong amăng tơlơi hơdip mơda. Gir run mrô sang anŏ ƀun rin tui hơnong pơkă rin djop mơta hrŏ trun mơng 1-1,5% ha thun; mrô sang anŏ djuai ania ƀiă ƀun rin hrŏ trun rơbêh 3% ha thun; 30% mrô tơring glông ƀun rin, 30% să tơnap tap hloh ƀơi hơdôm kual dưm kơnar, ter hang ia rơsĭ hăng bul pơtâo pơklaih mơng ƀun rin, sit biă ñu kual tơnap tap; mrô sang anŏ ƀun rin ƀơi hơdôm tơring glông ƀun rin hrŏ trun mơng 4-5% ha thun. Khua ding jum bruă mă, tơhan rơka hăng mơnuih mơnam Đào Ngọc Dung brơi thâo:

“Hơnong pơkă mơng ƀing gơmơi lĕ hrưn đĭ tơlơi hơdip mơda kơ mơnuih ƀon sang. Yua anun ăt hok mơ-ak hăng hơdôm boh than dưi ngă laih rơgao samơ̆ bruă pơhrŏ trun ƀun rin amra tŏ tui hơmâo hơdôm tơlơi lông dong pơ anăp. Yua anun ƀing mơnuih dưi pơklaih mơng ƀun rin ƀơi hơdôm kual amuñ tơbiă mơng rin rơpa, ƀing gơmơi lêng kơ dưi pơsir hĭ soh. Bơ ră anai lĕ dŏ hơdôm kual tơnap tap hloh, hơdôm sang anŏ tơnap tap hloh, hơdôm kual ƀuh lu mơnuih ƀun rin lĕ mơnuih djuai ania ƀiă, mơ̆ lu hloh ƀơi kual ataih, asuek. Yua anun, bruă mă mơng ƀing ta lĕ ngă tui hơnong pơkă pơhrŏ trun ƀun rin djop mơta hăng hơđong kjăp, laih dong hơdôm anŏ bơdjơ̆ nao abih bang”.

Kiăng kơ bruă pơhrŏ trun ƀun rin ba glăi tơlơi tŭ yua sit nik amăng tơlơi hơdip ăt dŏ lu bruă kiăng ngă. Anai lĕ bruă pơjing hơdôm hơdră bruă brơi lăp djơ̆, hơdôm tơlơi rơkâo mơng tơlơi sit nik, akŏ phun hăng hơdôm kual, rĭm čô mơnuih kiăng plai ƀiă yua anŏ djru raih daih. Anai lĕ bruă pơphun ngă tui khut khăt samơ̆ kiăng đing nao tong ten, kiăng mơnuih djuai ania ƀiă ƀun rin pơplih tơlơi pơmĭn, mơng anun pơklaih mơng ƀun rin hơđong kjăp, pơđĭ kyar hluai tui tơlơi gơgrong mơng ƀing gơñu pô./.