VOV4.Jarai - Amăng rơwang hrơi tơjuh rơgao, ƀơi mông jơnum lok 9 mơng Jơnum min apăn bruă git gai pơ ala mơnuih ƀon sang dêh čar, hơmâo pơphun tơña kơ Khua ding jum kông ngăn lŏn tơnah hăng ayuh hyiăng Trần Hồng Hà. Ƀing khua kiăng hơmâo hơdră pơsir khut khăt lu anih ƀing gơgrong tuh pơ plai rơkâo blơi nua pơmă đơi giong anun lui hĭ prăk brơi tui hlâo; đa khŏm bơtơhmal kơđi prong mơtăm hăng bruă ngă mă hơjăn ƀong mă hơjăn hơmâo tơlơi pơmin sat pơƀlor mă đah mơng pơđĭ nua lŏn. Ƀơi mông tơña, Khua ding jum Kông ngăn lŏn tơnah hăng Ayuh hyiăng Trần Hồng Hà ngă rơđah hơdôm bruă mơ̆ ƀing pơ ala mơnuih ƀon sang kiăng thâo.

Mông tơña kơ Khua ding jum kông ngăn lŏn tơnah hăng ayuh hyiăng hơmâo lu mơnuih gum tơña biă, mơng hrơi tơña blung a mơtăm kơ tơlơi gơgrong bruă hăng hơdră pơsir hĭ bruă arăng pơhmao mă bruă pơjuă nua lŏn. Ơi Nguyễn Đại Thắng, grup khua pơ ala mơnuih ƀon sang tơring čar Hưng Yên tơña:

“Mơnuih ƀon sang lăi nao bruă pơjuă nua lŏn ƀơi lu anih arăng ngă gŏp hlâo yơh. Hơmâo lu anih arăng rơkâo blơi lŏn pơmă kơtang kơtit giong anun tŭ kơ lui hĭ prăk brơi tui hlâo. Tui anun, nua lŏn jing  pơmă kơtang kơtit, lu hloh hơdôm wơ̆t pơhmu hăng nua blung a, tui hăng bruă pơjuă nua lŏn ƀơi lŏn ƀơi kual plơi prong Thủ Thiêm. Tơlơi anin ngă rung răng anih sĭ mơdrô, nua pơmă hloh, kiăng arăng pơmin lŏn pơmă, jing lŏn hơmâo nua phrâo, ngă kơ bruă čuk pơkra, man pơdong ring bruă bưp lu tơlơi tơnap, ngă rung răng biă. Rơkâo Khua ding jum brơi thâo hơdră pơsir hĭ hơdôm tơlơi hơmâo lăi nao”.

Khua ding jum Trần Hồng Hà pơsit bruă pơjuă nua lŏn ƀu kơnong “pơđĭ tui nua” đôč ôh mơ̆ ăt ngă “pơtrun tui nua” hăng “hyu ngă mă pô dưi blơi, hăng pô ƀu dưi blơi lŏn” jing ngă anih sĭ mơdrô lŏn ƀu hơđong, ngă rơngiă ngăn hơdrăp kơnuk kơna.

“Bruă pơđĭ nua lŏn jing bơbeč prong biă amăng bruă bơwih ƀong. Tơdah lăi dlăm hloh, bruă pơđĭ nua hlao đơi amra ba truh lu tơlơi truh, biă ñu hơdôm boh sang bruă prăk. Lơ̆m nua pơmă anun lĕ nua ƀu sit, samơ̆ bruă nao mă prăk mơng sang prăk lĕ sit. Amra bơbeč kơ tơlơi rơnuk rơnua prăk kăk”.

Ba truh tơlơi anai, tui hăng Khua ding jum Trần Hồng Hà lĕ glăk amăng mông pơplih glăi tơlơi phiăn phara kah hăng: Tơlơi phiăn pơjuă nua, Tơlơi phiăn lŏn tơnah hăng hơdôm tơlơi phiăn gah prăk kăk hăng mă jia. Yua hơmâo lu tơlơi phiăn bơdjơ̆ nao anun tơlơi pơkôl pơkă jing ƀu rơđah đơi:

“Khŏm pơkă rơđah bruă pơjuă nua hăng lŏn tơnah. Khŏm hơmâo hơdră phara hloh pơhmu hăng ră anai, ngă bruă djơ̆ akŏ tlôn hloh. Tơlơi phiăn lŏn tơnah phrâo pơkôl pơkă kơ hơdôm anom bơwih ƀong gum pơjuă nua samơ̆ aka ƀu pơkă rơđah hiư̆m pă, biă ñu pơdah tơlơi rơgơi mơng anom bơwih ƀong kiăo tui tơlơi phiăn...budah tơlơi phiăn prăk brơi tui hlâo, ƀudah nua blung a ba pơjuă, tơdơi anai đĭ tui lu wơ̆t dong. Hiư̆m pă thơ pơjuă nua djơ̆ hăng ƀu djơ̆ kiăng hơmâo tơlơi phiăn mơn”.

Ăt tơña, pơkhă glăi hăng Khua ding jum Trần Hồng Hà, yă Nguyễn Thị Xuân, grup khua mơng tơring čar Dak Lăk hăng ơi Tạ Văn Hạ, grup khua pơ ala mơnuih ƀon sang tơring čar Quảng Nam brơi thâo mrô prăk kơnuk kơna glăk rơngiă lu biă, laih anun kiăng pơsir khut khăt, đa khŏm ngă kơđi hình sự. Ơi Tạ Văn Hạ rơkâo:

“Tơdah ƀuh hơmâo bruă tui anun ƀing ta pơsit jing “ngă ƀong mă hơjăn”, hơmâo tơlơi pơmin soh sat, pơƀlor mă či pơđĭ nua lŏn, čan prăk, mơneč mă ƀong prăk mơng sang bruă prăk. Hloh kơ anun lĕ tơlơi pơmin phă prai tơlơi bơwih ƀong mơng lŏn ia. Hiư̆m ƀing ta ƀu ngă kơđi hình sự? Bruă anai khŏm bơtơhmal khut khăt kah mơng pơƀut bruă arăng guang dar, ƀong mă hơjăn tui ră anai? Tơlơi gơgrong bruă, hơdră pơsit nua gơnam hiư̆m pă, djơ̆ lăp yơh hă aka, hiư̆m ƀu pơsit nua ƀu djơ̆ tui nua hrŏm, pioh đĭ pơmă lu wơ̆t tui anun”.

Khua ding jum Trần Hồng Hà tŭ ư khŏm bơtơhmal mơtăm bruă anai, samơ̆ kiăng hơduah ĕp rơđah hăng hơmâo tơlơi pơsit kơđi mơng anom apăn bruă. Kiăo tui tlôn Khua ding jum, Khua git gai pơ ala mơnuih ƀon sang ơi Vương Đình Huệ lăi:

“Kâo hluh mơn ngă jing kơđi hình sự lĕ bruă dân sự ƀudah bruă ngă hră pơ-ar prong jing kơđi tơlơi hình sự, anun kah arăng iâu jing hình sự. Hăng bruă pơjuă nua hăng lui hĭ prăk brơi tui hlâo, sem lăng ƀuh soh gah dân sự lĕ pơsir tui kơđi dân sự. Bơ ngă soh gah hră pơ-ar lĕ pơsir tui kơđi gah hră pơ-ar. Bơ amăng mông sem lăng, hơduah ĕp ngă soh gah hình sự lĕ pơsir gah hình sự. Amăng bruă anai, tơlơi soh hơpă lĕ pơsir tui tơlơi

Kơ tơlơi pơsir bruă amăng hrơi blan pơ anăp, Khua ding jum Trần Hồng Hà lăi nao bruă prăk hăng bruă mă jia:

“Kiăng hơmâo hơdră djru brơi bruă ngă giong, lŏn aka ƀu ngă giong lĕ khŏm pơđĭ prăk jia pơƀut glăi abih bang đah mơng pioh nao amăng prăk jia. Hăng bruă blơi pioh lui, blơi giong sĭ glăi hlao lĕ kiăng mă jia lu hloh. Yua dah tuh pơ plai lŏn tơnah ƀu hơmâo anŏ klă kơ tơlơi bơwih ƀong mơnuih mơnam lĕ hơdôm bruă khŏm kiăng ngă”.

Lăi pơthâo dong ƀơi mông tơña, Khua ding jum prăk kăk Hồ Đức Phớc lăi rơđah hơdră ngă bruă amăng hrơi blan pơ anăp pơƀut mă jia lŏn tơnah djơ̆ hăng nua sĭ mơdrô jao glăi lŏn tơnah. Rơngiao kơ anun, pơđĭ tui prăk brơi tui hlâo laih anun mơ-it nao amăng mrô pioh prăk yua Khul wai lăng bruă pơjuă nua. Khua ding jum prăk kăk kiăng pơplih phrâo hơdră jŭ yap pơjuă nua lŏn tơnah mơng rơwang blung a:

“Tơdah tui hăng tơlơi pơtrun mrô 44 hăng thông tư 36 ƀu pơplih pơkra, nua lŏn ăt aka ƀu rơđah mơn, ƀu dưm kơnar, bruă pơsit nua lŏn lĕ ƀing ta ba tơbiă hơdôm mrô samơ̆ jŭ yap tơbiă mrô ƀu pơplih lĕ ƀu djơ̆ ôh. Ƀing gih kiăng lăng glăi dong, tơdah ƀu pơplih pơkra lĕ ƀing sem lăng bruă anai ăt ngă soh mơn, laih anun tơdah ƀu pơplih pơkra grup pel ĕp anai, ƀing hyu hơduah kơđi adih ăt lăi pơthâo glăi phara mơn. Yua dah ƀing ta mă nua pơkă lăng hlâo mơn, prăk pơhrui, prăk mă yua hai him lăng mơn, aka ƀu sit lơi, anun jing kiăo tui tơhnal anai či pơsit nua sit nik lĕ jing ƀu djơ̆ ôh”.

Lại Hoa VOV1:Čih - Siu H’Mai: Pơblang