VOV4.Jarai - Kiăng pơtŏng glăi abih bang tơlơi dưi ngă amăng bruă gir run lui hĭ tơlơi đăo sat Hà Mòn, pơsit bruă pơgang hlâo, pơgăn hĭ đăo sat Hà Mòn amăng hrơi blan pơ anăp dong, Ping gah tơring čar Kon Tum hơmâo Jơnum lăng glăi bruă gir run lŏm lui đăo sat Hà Mòn ƀơi tơring čar.

Tơlơi lăi pơthâo glăi mơng Ping gah tơring čar Kon Tum ƀơi mông Jơnum brơi ƀuh, ngă tui tơlơi git gai mơng Ping gah dêh čar, dong mơng thun 1999, Khua mua apăn bruă git gai Ping gah tơring čar Kon Tum hơmâo git gai laih djŏp gưl ping gah, anom bruă gum pơgang pơgăn, lui hĭ tơlơi đăo sat Hà Mòn. Truh ră anai, bruă lŏm lui abih khul đăo anai, pơsir hĭ gah kơđi čar, tơlơi pơmin bơblư̆ lŏn ia, kah ania pơpha djuai, kiăng ngă mă pô mơng đăo sat Hà Mòn. Ră anai hơmâo 7 čô ba jơlan, ngă akŏ amăng khul đăo sat Hà Mòn phrâo glăi mơng sang krư̆, bơ 2 čô glăk dŏ amăng sang mơnă Gia Trung - Ding jum kông ang laih anun lêng ngă klă soh, thâo pơmin glăi, hơmâo arăng bơtơdu brơi lu wơ̆t laih tơlơi soh. Tui hăng tơlơi pơsit mơng Ping gah tơring čar Kon Tum, ƀơi tơring čar ră anai ƀu hơmâo dong tah mơnuih tui đăo sat Hà Mòn. Ơi Dương Văn Trang, Ding kơna Ping gah dêh čar, Khua Ping gah tơring čar, Khua Jơnum min pơ ala mơnuih ƀon sang tơring čar Kon Tum pơsit:

“Tơlơi rơnuk rơnua, hơđong kơjăp ƀơi plơi pla hlâo adih hơmâo đăo sat Hà Mòn ră anai hơmâo djă bong hơđong mơn. Ƀing lui laih đăo sat Hà Mòn hơmâo tơring čar lăng ba, djru bơwih ƀong, tơlơi hơdip pơplih tui laih. Tơlơi ƀu mơ-ak kơplah wah mơnuih tui đăo sat hăng ƀu tui đăo sat Hà Mòn plai mơn. Hơmâo jak iâu ƀing khua đăo gum pơtô lăi, lui hĭ đăo sat Hà Mòn, djru brơi ƀing gơñu lui hĭ đăo Hà Mòn, nao đăo khŏp dong”.

Khua git gai Ping gah, Khua Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring čar Kon Tum ơi Dương Văn Trang pơhiăp ƀơi mông jơnum.

Đăo Hà Mòn yua yă Y Gyin, ñu jing mơnuih ngă pơjâo, akŏ pơdong amăng rơnuč thun 1999, ƀơi să Hà Mòn, tơring glông Đăk Hà, tơring čar Kon Tum. Đăo Hà Mòn hơmâo mơng bruă yă Y Gyin hyu pơčeh mă ñu ƀuh “Amĭ Maria” ƀơi pơbung sang, laih anun ñu hơmâo “Amĭ Maria” jao kiăng akŏ pơdong sa tơlơi đăo phrâo, laih anun ñu lăi: hlơi kiăo tui amra hơmâo tơlơi hơdip yâo mơ-ak, dơnap, djơ̆ djuam duam ruă huăi kiăng pơjrao ăt suaih mơn, dong hnưh wưh tơlơi (wơ̆t hăng hnưh sang bruă kơnuk kơna) ăt dưi abih mơn...Kơtang biă ñu amăng thun 2012, đăo sat Hà Mòn hơmâo ƀơi 6 boh tơring glông, plơi prong; 10 boh să, phường, tơring kual; 21 boh plơi pla ƀơi tơring čar Kon Tum hăng rơbêh 2.300 čô mơnuih đăo, 92 čô mơnuih ngă akŏ, 48 čô đuăi kơdŏp, tơbiă đuăi mơng plơi pla; đăo Hà Mòn hơmâo khul, grup, hơmâo pô ngă akŏ ƀơi hơdôm plơi pla; ƀing ngă akŏ pơtruh nao rai, akŏ pơdong đăo Hà Mòn pơ tơring čar Gia Lai hăng Dak Lăk dong.

Bruă mă mơng đăo sat Hà Mòn ba glăi lu tơlơi rung răng kah hăng: ƀing Fulro dŏ pơ dêh čar tač rơngiao pơhiăp tom, pơtô brơi ƀing đăo Hà Mòn ngă rung răng gong gai plơi pla. Bruă ngă mơng đăo Hà Mòn amuñ hơmâo tơlơi pơkơdong nao rai tơdruă mơnuih hơmâo tơlơi đăo, ngă ƀu mơ-ak phung djuai ania, bơbeč sat kơ tơlơi hơdip mơda mơng mơnuih ƀon sang djuai ƀiă ƀơi anai...

Pơhiăp ƀơi mông Jơnum klah čun bruă lui hĭ tơlơi đăo sat Hà Mòn ƀơi tơring čar Kon Tum, Thượng tướng Lương Tam Quang, Ding kơna apăn bruă Ping gah, Kơ-iăng khua Ding jum Kông an lăng yôm biă mông Jơnum anai. Kơ-iăng ding jum Lương Tam Quang lăi, mơng tơlơi dưi sut lui đăo sat Hà Mòn ƀơi tơring čar Kon Tum amra djă pioh lui hơdră ngă bruă, thâo phun akha, tơhnal gal kơjăp đah mơng lui hĭ djŏp tơlơi đăo sat pơkŏn, hơdôm khul grup soh phiăn ƀơi plơi pla mơnuih djuai ƀiă ƀơi đơ đam dêh čar ta:

“Sit nik bruă pơkơdong glăi đăo sat Hà Mòn amăng hơdôm thun laih rơgao ƀơi Kon Tum brơi ƀuh: lơ̆m ping gah, gong gai, biă ñu ƀing ngă khua gơgrong bruă, lăng ba git gai, hla tui djŏp hơdră ngă bruă, jak iâu abih bang anom bruă čar, abih bang mơnuih ƀon sang, djŏp gưl, anom bruă yua ping gah git gai, amăng anun tơhan kông ang gơgrong ngă phun, tui anun kah mơng dưi pơsir đut tơhnal hlao bruă hơđong kơjăp rơnuk rơnua, djru pơđĭ kyar bơwih ƀong huă - mơnuih mơnam, kơđai glăi pơđĭ kyar bơwih ƀong huă mơnuih mơnam ăt jing tơlơi pơtrut pran jua pơhlôm pơgang rơnuk rơnua lŏn ia, plơi pla”.

Thượng tướng Lương Tam Quang, Kơ-iăng khua ding jum kông an pơhiăp ƀơi mông Jơnum.

Boh than ba glăi amăng 23 thun git gai, gir kơtir sut lui tơlơi đăo sat Hà Mòn, Ping gah tơring čar Kon Tum pơsit bruă yôm phun amăng hrơi blan pơ anăp lĕ: “Nao hlâo pơhlôm pơgang hlâo tŭ yua, ƀu brơi hơmâo akŏ pơdong glăi đăo Hà Mòn dong tah”. Djă pioh, bơni kơ hơdôm tơlơi dưi ngă prong mơng djŏp khul grup, mơnuih mơnam amăng bruă gir lui hĭ đăo Hà Mòn, gum pơgang ba rơnuk rơnua, hơđong kơjăp ƀơi tơring čar Kon Tum, ƀrô hrơi anai Khua ding jum Kông ang brơi Hră bơni kơ 5 khul grup hăng 12 čô mơnuih; Khua jơnum min mơnuih ƀon sang tơring čar Kon Tum brơi Hră bơni kơ 3 khul grup hăng 5 čô mơnuih.

Thượng tướng Lương Tam Quang, Kơ-iăng khua Ding jum kông ang brơi Hră bơni mơng Khua ding jum Kông ang kơ hơdôm khul grup hăng hơjăn pô.

Khoa Điềm: Čih - Siu H’Mai: Pơblang