VOV4.Jarai - Pran jua hăng tơlơi pơmin mơng Wa Hồ hăng neh wa Dăp Kơdư dưi mơ-ĭt amăng Hră čih Jơnum Khua pơ ala djop djuai ania ƀiă kual Dơnung ƀơi Pleiku lơ 19/4/1946. Rơbêh kơ 75 thun rơgao, hră čih mơng Wa, hăng tơlơi pơhiăp rơđah, juăt, thâo hluh, laih anun hmâo pran jua kiăng khăp, mut hrom djuai ania, jing apui arok pơčrang jơlan kơ hơdôm rơnuk.

Sa thun hrăm phrâo pơphun laih. Ƀơi djop anih anom plơi pla amăng kual Dăp Kơdư, čơđai muai hur har pran jua nao sang hră. Ƀơi sa anih hrăm gưl 1, gah tơring kual Nhơn Hòa, tơring glông Čư̆ Pưh, tơring čar Gialai, nai Siu H’ Gler glăk dô̆ pơtô “5 mơta tơlơi Wa Hồ pơtô” kơ ƀing čơđai anih sa. Tơlơi pơtô rơguăt biă, djop tum bôh yôm, amuñ thâo hluh, bă kơ pran jua kiăng khăp mơng Wa Hồ pioh kơ ƀing čơđai sang hră, hmâo nai Siu H’ Gler pơtô brơi hăng tơlơi Jarai truh ƀing čơđai. Hơneč mă mông pơdơi, nai lăi pơthâo:

“Amăng bruă pơtô pơblang ƀing gơmơi ăt kơnong kơ brơi ƀing čơđai thâo khom kiăng khăp plơi pla lŏn ia. Kiăng jing mơnuih, blung hlâo khom thâo kiăng khăp ơi yă amĭ ama, lăng yôm gơyut gơyâu nai pơtô čơđai. Ƀing gơmơi ăt pơtă mơn ƀing čơđai hrăm hăng ngă tui 5 mơta tơlơi Wa Hồ pơtô: “Khăp kơ lŏn ia, khăp kơ neh wa. Hrăm hră klă, mă bruă klă. Mut hrom klă, ngă tui klă. Djă pioh agaih klă. Thâo lăng hyu, thâo tơpă sit, khin hơtai”. Khom lăi lĕ, pran jua mơng ană Jarai pioh kơ Wa Hồ dơlăm biă. Jing nai pơtô, ƀing gơmơi juăt brơi ƀing čơđai lăng hơdôm glông phim djă pioh gru grua, ruai glăi tơlơi hơdip hăng bruă ngă hơkrŭ mơng Wa amăng rơnuk blah ayăt, rơnuk Wa Hồ hyu ĕp jơlan tlaih rơngai lŏn ia. Wa Hồ hơdip na nao hăng neh wa ƀơi djop plơi pla. Hăng djuai ania Jarai, hlơi hlơi leng kơ abih pran jua thâo tơngia hăng kiăng khăp Wa Hồ. Wa kiăng khăp ƀing čơđai. Wa lĕ gru rơđah kiăng abih bang djop mơnuih hrăm hăng ngă tui”.

-Amai Rčom Hmyư̆ lăi pơthâo pran jua lom hrăm tui hră mơ-ĭt mơng Wa Hồ

Amai Rčom Hmyư̆ ƀơi plơi Nueng, să Biển Hồ, plơi prong Pleiku, tơring čar Gialai brơi thâo, dơng mơng mơng muai dưi pơđok hră Wa Hồ mơ-ĭt Jơnum Khua pơ ala djop djuai ania ƀiă kual Dơnung ƀơi Pleiku. Tơma mut tơlơi pơtô mơng Wa, amai Hmyư̆ hmâo gir run hrăm tui, laih anun pơwot glăi mă bruă ƀơi Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam dêh čar să Biẻn Hồ, plơi prong Pleiku. Tui hăng ñu, anai jing ƀirô ngă tui bruă tum pơƀut gum hrom hơbit djop djuai ania tui hră mơng Wa Hồ. Hăng amăng bôh nik hmâo pơdah laih ƀơi plơi Ia Nueng – anih ñu glăk dô̆ hơdip mơda.

“Plơi Ia Nueng ngă adơi ayong hăng thôn 3, kông ang phường Thống Nhất, Khul pơlir hơbit plơi prong, Khul ling tơhan hơđăp plơi prong. Amăng bruă ngă adơi ayong anun, dô̆ hmâo sa dua bôh puih kơđông tơhan pơdŏng jum dar. Ngă adơi ayong kơplah wah hơdôm bôh plơi pla hăng hơdôm bôh puih kơđông yôm phăn biă amăng khul gum hrom hơbit djuai ania. Sa lĕ, djru mơnuih ƀôn sang pơđĭ kyar, pơplih tơlơi pơmin hăng bruă mă. Rim wot tum pơƀut, bưp ƀô̆ mơta, hmâo adơi ayong ngă adơi ayong, hơdôm bôh ƀirô nao lăi pơthâo hăng mơnuih ƀôn sang hơdôm tơlơi găn rơgao yôm phăn biă kiăng mơnuih ƀôn sang hrăm hăng ngă tui tơlơi pơtô mơng Wa Hồ amăng hră mơ-ĭt Jơnum djop djuai ania ƀiă ƀơi Pleiku hlâo adih. Truh ră anai, ƀrô djơ̆ tal hơdor glăi Hrơi gru grua phiăn juăt Gum hrom hơbit abih bang djuai ania ƀiă 18/11, Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam să ƀing gơmơi amra pơphun bưp ƀô̆ mơta abih bang mơnuih ƀôn sang. Mơng anun, lăi pơhing kơ neh wa thâo hluh kơ nua yôm hră mơ-ĭt mơng Wa Hồ mơ-ĭt kơ djop djuai ania ƀiă, kiăng neh wa pơpŭ hăng djă pioh amăng rim sang anô̆ pô”.

Ơi Siu Trung – Kơ-iăng Khua Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam tơring čar Gialai brơi thâo, ngă tui tơlơi črâo ba mơng Ping gah tơring čar Gialai, rơbêh kơ 10 thun rơgao, bruă pơsur hrăm tui Hră mơ-ĭt mơng Khua mir sir Hồ Chí Minh mơ-ĭt Jơnum djop djuai ania ƀiă kual Dơnung ƀơi Pleiku dưi hmâo hơdôm gưl, gơnong bruă pok pơhai dơlăm hăng hmâo lu bôh tơhnal amăng lu bruă kah hăng: Pơđĭ kyar bơwih ƀong – bôh thâo – mơnuih mơnam; pơgang lŏn ia, plơi pla... Mơng hơdôm bruă mă, hơdôm bruă pơsur yua kơ Jơnum min hăng hơdôm khul grŭp pơphun, hmâo lu gru ba jơlan hlâo mơbruă amăng ngă tui bruă hrăm tui Hră mơ-ĭt mơng Khua mir sir Hồ Chí Minh. Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam hơdôm gưl ăt hmâo pơdŏng laih khul mơnuih rơbêh kơ 2.000 čô mơnuih arăng đăo gơnang amăng neh wa djuai ania ƀiă, jing khul ba jơlan hlâo amăng bruă lăi pơhing, pơsur mơnuih ƀôn sang djop djuai ania, kual mơnuih ƀôn sang dô̆ anăp nao klă, gum hrom hơdôm bruă bơkơtưn mă bruă bơwih ƀong huă, hrŏ trun ƀun rin, djă kơjăp rơnuk rơnua, hơđong plơi pla mơnuih mơnam amăng tơring čar. Ơi Siu Trung - Kơ-iăng Khua Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam tơring čar Gialai lăi:

“Hơdôm gưl gong gai, khul grŭp ƀơi Gialai hmâo kơtưn lăi pơhing hăng djop hơdră, kiăng ba bôh yôm hră mơng Wa mơ-ĭt kơ djop djuai ania ƀiă Dăp Kơdư kơ gum hrom hơbit mut amăng tơlơi hơdip mơda. Amăng tơlơi phrâo, gum hrom hơbit pơdŏng plơi pla lŏn ia, pơdŏng plơi pla phrâo. Gialai ngă tui pran jua gum hrom hơbit ngă tui hơdôm tơhnal pơkă pơdŏng plơi pla phrâo, plơi prong thâo rơgơi. Rơđah biă ñu lĕ ƀơi tơring glông Phú Thiện, hơdră pơdŏng plơi pla phrâo ngă gru ƀơi să Čư̆ Athai, gơnang kơ hơdôm ƀirô anom bruă mơng Kơnuk kơna gum hơgôp hrom hăng mơnuih ƀôn sang ƀơi plơi pla pơdŏng plơi pla phrâo. Biă ñu, Ƀirô git gai khul ling tơhan tơring čar pơkiăo nao mơnuih apăn bruă, ling tơhan pơtô brơi neh wa pơplih hơdră bơwih ƀong huă, djă tơngan črâo bruă, pơplih hơdră phun pla, pơtô brơi dŏ dŏng ƀong huă hơdjă; gum hrom hơbit djuai ania adơi ayong, khul tơhan hăng mơnuih ƀôn sang thâo hluh nao rai anun tơlơi hơdip jai hrơi jai hơđong”.

Ơi Siu Trung - Kơ-iăng Khua Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam tơring čar Gialai bơkơtuai kơ bruă pơsur hrăm tui Hră mơng Khua mir sir Hồ Chí Minh

Hră Wa Hồ mơ-ĭt Jơnum djop djuai ania kual Dơnung thun 1946 dưi lăng lĕ kông ngăn yôm phăn mơ̆ Ñu pioh glăi kơ neh wa djuai ania ƀiă. Bôh yôm tơlơi pơmin amăng hră mơng Wa dô̆ na nao tui hrơi blan. Ping gah tơring čar Gialai črâo ba hơdôm gưl, hơdôm gơnong bruă pơtrut kơtang bruă hrăm tui hră Wa nao hrom hăng ngă tui bruă bơkơtưn khăp kơ lŏn ia, rŭ đĭ phiăn gum hrom hơbit, thâo gơgrong mă pô amăng pơdŏng hăng pơgang lŏn ia, biă ñu ƀơi hơdôm bôh plơi pla kual asuek, ataih, kual neh wa djuai ania ƀiă. Pok pơhai, ngă tui dong hơdôm hơdră bruă bơwih brơi pơđĭ kyar tơlơi hơdip mơnuih ƀôn sang, biă ñu dua jơlan hơdră pơkă mơng lŏn ia pơdŏng plơi pla phrâo hăng hrŏ trun ƀun rin klă kơjăp./.

Quốc Học – Nay Jek: Čih – Siu H’ Prăk: Pơblang