VOV4.Jarai - Ƀuh na nao rơdêh pơjrŏm ngă djai mơnuih amăng hơdôm hrơi laih rơgao, tơlơi anai amra ngă hŭi rơhyưt mơng bruă mơñum tơpai ƀier lơ̆m mơgăt rơdêh amăng jơlan glông. Anai lĕ bruă ngă bơngŏt amăng mơnuih mơnam, yua tơlơi pơglăi ngă sat biă mă. Mah anom bruă bơdjơ̆ nao hơmâo lu hơdră pơsir, mơng pơtô pơblang, pơtrut pơsur truh kơ pơjing hơdôm phak prăk, samơ̆ bruă mơnuih mơgăt rơdêh mơñum tơpai ƀier ăt dŏ ƀuh lu wŏt, lu anih, ngă glăi tơlơi truh sat ƀu hmao thâo.

Amăng hơdôm thun giăm anai, amăng đơ đam dêh čar ƀuh lu wŏt rơdêh pơjrŏm ngă djai mơnuih yua mơnuih mơgăt rơdêh mơñum tơpai ƀier ngă. Giăm anai 3 thun, ƀing ta ăt hning rơngŏt lơ̆m rơdêh pơjrŏm ngă djai mơnuih ƀơi jơlan đuăi gah yŭ Kim Liên, Hà Nội. Mơnuih djai lĕ 2 čô đah kơmơi dŏ dra, 4 čô čơđai drit druai. Mơnuih jrŏm ƀing gơñu lĕ sa čô đah rơkơi măt tơpai. Giăm anai lĕ, lơ 3/6, ƀing ta ăt hing rơngŏt mơn lơ̆m ƀuh ƀô̆ mơta amon Nguyễn Hải Tân bral rơngal, lơ̆m ñu pơphun hrơi mơyut jôk brơi kơ amĭ, ama hăng adơi đah kơmơi ƀơi ƀut plơi Hoà Yên, phường Thọ Xương, plơi prong Bắc Giang. Ama, amĭ hăng adơi amon Nguyễn Hải Tân phrâo djai mlăm lơ 2/6 lơ̆m bưp tơlơi truh sat amăng jơlan glông yua mơnuih mơgăt rơdêh ôtô mơñum tơpai ƀier jrŏm. Sa boh sang anŏ glăk yâo mơ-ak, ră anai dŏ kơnong amon Nguyễn Hải Tân glăk hrăm hră ƀơi sang hră Cao đẳng Kỹ Thuột Công Nghiệp Hà Nội hăng yă ñu ăt glăk ruă kơañăk mơn, ruă anai dua yă tơčô hơdip gơnang nao rai đôč yơh. Tơlơi hơdip pơgi kơdih him lăng dŏ lu tơnap tap, dong mơng hrơi sang anŏ bưp tơlơi truh sat. Tơlơi hning rơngŏt mơng sang anŏ amon Tân ngă kơ abih bang ƀing ta bơngŏt, ƀu hơđong amăng pran jua hăng kiăng jăm ƀuah kơtang yua kơ mơnuih mơgăt rơdêh mơñum tơpai ƀier lĕ mơnuih glăk mă bruă amăng gơnong bruă tơhan wai lăng jơlan glông. Mơnuih ƀon sang jăm ƀuah biă mă kơ bruă anai:

“Mơñum tơpai ƀier lơ̆m mơgăt rơdêh amra ba glăi tơlơi truh sat prong biă mă kơ mơnuih mơnam hăng lu mơnuih hơdip jum dar, ngă kơ lu mơnuih ruă amăng pran jua”.

“Ƀơi hơdôm sang sĭ ƀier ăt ƀuh ƀing hlăk ai mơñum tơpai ƀier giong đĭ rơdêh đuăi hmar, čang rơmang hơdôm anom bruă bơdjơ̆ nao gir run ngă hiưm pă kiăng pơtô pơblang brơi abih bang mơnuih thâo, lơ̆m mơñum tơpai ƀier anăm đĭ rơdêh thun ƀudah mơgăt rơdêh ôtô dong tah, khŏm phak lu prăk kơ ƀing hlơi ƀu ngă tui djơ̆ tơlơi pơkă”. 

Lu tơlơi kơsem min brơi ƀuh, tơpai ƀier lĕ sa ia mơñum ngă suyk suak akŏ dlô, ngă ƀu hơđong amăng akŏ dlô, ngă wing akŏ, ngă mơnuih ƀu añrăng găng dong tah. Yua kơ măt tơpai ƀier ƀu kjăp lơ̆m mơgăt rơdêh, ƀu hơdeč hmar lơ̆m đuăi rơdêh, lu mơnuih ba glăi tơlơi truh sat ƀu hmao thâo brơi kơ ƀing mơnuih pơkŏn glăk đuăi rơdêh amăng jơlan glông kah hăng ƀing gơñu pô mơn. Tui Kơ-iăng nai tha prin - nai pran tha Vũ Anh Đức, boh than kơsem min sit nik mơ anom bruă pok pơhai tui hăng ngă lông lăng kơ bruă mơgăt rơdêh hăng mơnuih ƀon sang Việt Nam brơi ƀuh, ia tơpai amăng drah amra bơbeč nao bruă mơgăt rơdêh amăng djop gưl, ngă hŭi rơhyưt brơi kơ mơnuih mơgăt hăng ƀing mơnuih đuăi rơdêh amăng jơlan glông:

“Ƀing mơnuih hơmâo tơpai amăng drah mơ̆ mơgăt rơdêh thut ƀudah rơdêh krua amăng jơlan glông amra bơbjơ̆ nao blung hlâo lĕ mơnuih mơgăt rơdêh, ƀing gơñu amra mơgăt rơdêh đuăi hmar ƀiă, laih dong amra kaih juă phai. Laih dong lơ̆m amăng drơi jăn hơmâo tơpai, mơnuih mơgăt rơdêh juăt đĭ rơdêh đuăi seng seo, dai nao dai rai, laih dong mut nao glông jơlan pơkŏn, ƀu dŏ lơ̆m apui kơđen ƀơi jơlan mriah. Kar hăng bruă pơjrŏm rơdêh ƀơi Bắc Giang mơ̆ mơnuih mơgăt rơdêh arăng hrĭp mă lăng amăng drah tơpai lĕ 60 độ, tui hăng kơsem min sit nik mơng ƀing gơmơi lĕ amra bưp tơlơi truh sat lơ̆m mơgăt rơdêh hăng ƀing mơnuih ƀu mơñum tơpai ƀier giăm 10 wŏt.

Tui hăng jŭ yap sit nik mơng anom bruă tơhan pôlih wai lăng jơlan glông amăng thun 2019,2020 hăng 6 blan akŏ thun 2021, mrô mơnuih ngă soh lơ̆m mơgăt rơdêh mơñum tơpai ƀier ƀơi Việt Nam giăm 5%. Tui hăng sem lăng amăng mơnuih mơnam brơi ƀuh boh thâo, tơlơi pơmĭn mơng sa, dua čô mơnuih kơ bruă anai aka ƀu tong ten ôh. Kơ-iăng nai tha prin - nai pran tha Phạm Việt Cường - Sang hră gưl prong Y Tế Công cộng brơi ƀuh, hơdôm anom bruă bơdjơ̆ nao hơmâo lu hơdră pơsir hĭ tơlơi ngă soh bơdjơ̆ nao mơñum tơpai ƀier ăt mơgăt rơdêh amăng jơlan glông, samơ̆ aka ƀu ngă lu mơnuih hŭi ôh:

“Ƀing ăt hơmâo tơlơi phiăn laih, smaơ̆ ƀing ta aka ƀu pok pơhai hăng ngă tui klă hloh yua anun ăt dŏ ƀuh lu mơnuih mơñum tơpai ƀier đuăi rơdêh amăng jơlan. Tui hăng kâo pơmĭn, tơdah kiăng pơplih, blung hlâo lĕ kiăng pơtrut ngă tui tơlơi phiăn hăng sit biă ñu bruă pơtô pơblang kơ bruă mơñum tơpai ƀier hăng mơgăt rơdêh. Rơnoh prăk phak tui ră anai mơng tơlơi pơtrun mrô 100 hăng mrô 123 phrâo anai (čih pơkra glăi) tui kâo pơmĭn ăt phak lu biă mă yơh. Samơ̆ ƀơi Việt Nam ră anai kơnong pơkŏng lui hră mơgăt rơdêh hăng phak prăk đôč, aka ƀu phak ƀing mơnuih ngă soh glăi dong ƀudah pơjrŏm rơdêh ngă djai mơnuih”.

Tui hăng tơlơi pơgôp hiăp mơng sa, dua čô mơnuih, kiăng kơ plai ƀiă ƀuh rơdêh pơjrŏm, biă mă ñu ngă djai mơnuih yua mơgăt rơdêh lơ̆m mơñum tơpai ƀier, hrŏm hăng pok pơhai ngă tui tơlơi phiăn, hơdôm anom bruă bơdjơ̆ nao kiăng kơsem min kiăng kơ hơmâo tơlơi bơtơhmal kơtang hloh, anun lĕ pơhrui glăi hlao hră mơgăt rơdêh, ƀu brơi mơgăt rơdêh, kơtang hloh mă krư̆ hăng ƀing mơnuih ƀuh ngă soh na nao. Ơi Khuất Việt Hùng, kơ-iăng khua Jơnum min wai lăng jơlan glông dêh čar lăi pơtong:

“Ƀing gơmơi hơmâo tơlơi rơkâo hơdôm anom bruă bơdjơ̆ nao amăng tơring čar ječ ameč ba kơđi anai nao pơsir kar hăng tơlơi ngă soh tơlơi phiăn yua kơ pơjrŏm rơdêh amăng jơlan glông. Anai lĕ tơlơi pơhŭi hlâo, kiăng kơ bơtơhmal khut khăt ngă kơ mơnuih mơgăt rơdêh rang kơđiăng anăm ngă soh hăng tơlơi phiăn, bĕ hĭ hơdôm bruă tui anai ƀuh pơgi kơdih”.

Ƀơi anăp kơ hơdôm tơlơi hŭi rơhyưt amra ƀuh lơ̆m mơnuih mơgăt rơdêh mơñum tơpai ƀier đuăi rơdêh amăng jơlan glông, lơ 3/6, Kơ-iăng khua dêh čar ơi Phạm Bình Minh hơmâo kĭ kông điêng mơ-it hơdôm anom bruă kiăng kơ ngă tui tơlơi pơkă amăng bruă pơgang pơgăn anŏ sat mơng tơpai ƀier. Bruă ba glăi tơlơi truh sat ngă djai mơnuih yua kơ ƀing mơnuih mơñum tơpai ƀier ngă amra pơsir djơ̆ hăng tơlơi phăn, samơ̆ kiăng čih pơkra tơlơi phiăn lăp djơ̆ hloh kiăng pơgăn hĭ bruă anai. Rĭm čô mơnuih ăt kiăng rang kơđiăng, lăng tơlơi hơdip kơ mơnuih lĕ yôm hloh mơng anun amra ƀu hơmâo tơlơi djai brŭ kơ arăng yua kơ sa, dua kơčok tơpai ƀier.

Minh Hường: Čih

Siu Đoan: Pơblang