Đang sầu riêng pla blah kơphê mơ̆ng sang anô̆ amai H’Sen, djuai ania Mạ, ƀơi ƀôn Bu Sốp, să Dăk Nia, plơi prong Gia Nghĩa bluh bơnga tal blung a bă kơ tơlơi čang rơmang. Amai H’Sen brơi thâo, 90 ƀĕ phun sầu riêng amăng đang hăng 900 ƀĕ phun kơphê, leng kơ phrâo pla mơ̆ng thun 2021 mơn mă mơ̆ng ngăn rơnoh čan prăk mơ̆ng Sang prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam. Thun hlâo H’ Sen hmâo pĕ pơhrui kơphê, thun anai čang rơmang amra pơhrui glăi bôh sầu riêng tal blung a, anun tơlơi bơwih ƀong sang anô̆ dưi pơplih tañ hăng bruă tla hnưh sang prăk ăt rơnang hloh mơn:

“Kơnang kơ ngăn rơnoh mơ̆ng sang prăk gah hơdră bruă 90 klăk prăk, sang anô̆ amra hmâo prăk pơhrui glăi mơng kơphê, sầu riêng amăng rơnuč thun anai. Tơdah ƀu hmâo ngăn rơnoh čan mă kơmlai ƀiă anai, sang anô̆ ƀu dưi pla đang kơphê, ăt kah hăng pla nao dong sầu riêng ngă đĭ tui prăk pơhrui glăi. Thun anai pơhrui glăi bôh tal blung a ƀơƀiă prăk pơhrui glăi amra tla kơ sang prăk, dô̆ glăi amra tuh pơplai dong".

Khin hơtai čan prăk hăng bơwih ƀong huă ngă đang hmua truh kih ăt lĕ tơlơi sang anô̆ ơi K’Biêng, ƀơi ƀôn Phai Kol Pruđăng, să Dak Nia, plơi prong Gia Nghĩa. Ơi K’Biêng brơi thâo, sang anô̆ hmâo 2 ektar lŏn, samơ̆ yua kơƀah prăk tuh pơplai anun hlâo adih ñu kơnong kơ dưi pla kơtor, hơbơi plum hăng phun bôh ñông prăk pơhrui glăi ƀiă biă. Yak pơphun truh hăng K’Biêng amăng thun 2016, lơm ñu dưi čan 90 klăk prăk mơ̆ng Sang prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam. Kơnang kơ ngăn rơnoh anai, sang anô̆ pơphun yua pla kơphê, tơdơi kơ anun pla tom tiu. Ră anai sang anô̆ hmâo 1.000 ƀĕ phun kơphê, 200 ƀĕ gong tiu, pơhrui hmâo hơdôm rơtuh klăk prăk rim thun.

“Thun anai pơhrui kơphê hmâo năng ai ñu mơ̆ng 2,2 - 3 tơn asar krô, hăng wot tiu dong. Sĭ ăt hmâo mơn rơbêh kơ 300 klăk prăk. Abih bang leng kơ kơnang kơ prăk čang yua ngă đang hmua mơ̆ng sang prăk gah hơdră bruă lu thun hlâo adih. Phrâo anai kâo dô̆ čan dong 12 klăk prăk pioh khoer ia bơmun, blơi kơthung dưm ia, kơnang kơ anun ia hơdjă pơhlôm mă yua kơ sang anô̆, tơlơi suaih prak abih bang klă hloh”.

Dak Nia lĕ sa amăng 3 bôh să kual kơtuai plơi prong Gia Nghĩa, hmâo giăm truh 60% mrô sang anô̆ djuai ania ƀiă. Kiăng djru neh wa hmâo prăk yua kơ bruă đang hmua, Sang prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam hmâo brơi čan mă kơmlai ƀiă rơbêh kơ 75 klai prăk. Ơi Ngô Ngọc Khanh – Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang să Dak Nia brơi thâo, kơnang kơ prăk čan, lu sang anô̆ ƀu kơnong kơ tơtlaih mơ̆ng ƀun rin ôh mơ̆ dô̆ hrưn đĭ ngă pơdrŏng dong. Ơi Ngô Ngọc Khanh, pơsit:

“Neh wa mơnuih ƀôn sang ƀơi să Dak Nia gah sang anô̆ ƀun rin, ƀu rin ƀơƀiă hăng neh wa djuai ania ƀiă hmâo tơlơi hơdip mơda tơnap tap, dưi čan mơ̆ng Sang prăk gah hơdră bruă yua pơđĭ kyar bruă đang hmua kah hăng blơi kơmok pruai, hlô rông, pơjeh pla pơđĭ kyar bruă rông hlô, tơjŭ pla ba glăi bôh tơhnal hmâo pơđĭ dlông prăk pơhrui glăi. Bruă lu sang anô̆ hmâo prăk pơhrui glăi rơbêh kơ 62 klăk prăk sa thun hmâo ngă brơi laih tơhnal pơkă pơhrui glăi mơ̆ng să djơ̆ tơhnal pơkă hăng hloh kơ tơhnal pơkă, djru pơđĭ kyar bơwih ƀong mơnuih mơnam ƀơi plơi pla".

Yap truh abih 3 blan tal sa thun 2025, đơ đam tơring čar Dak Nông hmâo giăm truh 71.000 bôh sang anô̆ čan ƀơi Sang prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam, hăng abih bang prăk brơi čan giăm truh 4.800 klai prăk. Amăng anun, rơbêh kơ 24.000 bôh sang anô̆ neh wa djuai ania ƀiă, čan rơbêh kơ 1.655 klai prăk. Ơi Vũ Anh Đức – Kơ-iăng Khua Sang prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam tơring čar Dak Nông brơi thâo, prăk čang gah hơdră bruă hmâo djru yôm phăn amăng bruă hrŏ trun ƀun rin kơjăp, pơdŏng plơi pla phrâo hăng pơđĭ kyar bơwih ƀong – mơnuih mơnam kual djuai ania ƀiă. Hrŏm hăng bruă hrŏ trun hră pơ-ar čar, sang prăk ăt kơtưn mơn ba mơnuih apăn bruă brơi čan prăk nao pơ̆ plơi pla, gum hrŏm hăng grŭp brơi čan prăk plơi pla pioh pơtô brơi, lăng tui, djru neh wa mă yua prăk čan ba glăi bôh tơhnal.

"Hăng mơnuih ƀun rin čan prăk ƀơi Sang prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam, ƀing gơmơi ngă tui jơlan gah: Ngă hră pơ-ar čan ƀơi sang, pơsir prăk ƀơi să. Ƀơi rim bôh să leng kơ hmâo grŭp pơsur bruă đang hmua plơi pla nao tơl plơi, să pioh djru čan prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam. Sang prăk ăt gơgrong hlâo mơn lăi pơhing hơdôm bôh sang anô̆ čan prăk hmâo hơdră bơwih ƀong huă ba glăi bôh tơhnal pioh lăi pơthâo, pơhư prong amăng plơi pla, djru djop mơnuih hrăm tui, ngă tui. Rơngiao kơ brơi čan prăk, sang prăk leng kơ pơmin nao kơ bôh tơhnal mă yua prăk čan, pơjing bruă mă kơjăp kơ mơnuih ƀun rin, hăng biă ñu lĕ neh wa djuai ania ƀiă hơđăp ƀơi anai”.

Prăk čan gah hơdră bruă hmâo hăng hmâo ba glăi ngăn rơnoh sit nik, ngă rơđah tơlơi đăo kơnang, pơjing tơhnal gal hrưn đĭ kơ lu sang anô̆ ƀun rin, ƀun rin ƀơƀiă hăng biă ñu hơdôm bôh sang anô̆ neh wa djuai ania ƀiă ƀơi tơring čar Dak Nông. Mơ̆ng hơdôm blah đang hmua ba glăi bôh tơhnal ƀiă, lu sang anô̆ hmâo pơplih klă truh kih, tơtlaih mơ̆ng ƀun rin, hơđong tơlơi hơdip mơda./.