VOV4.Jarai - Amăng hơdôm thun rơgao, Việt Nam hơmâo hơdôm anom bruă jar kmar pơsit hơmâo lu boh than pơgang hăng lăng ba ƀing đah kơmơi hăng čơđai anet. Lu bruă djơ̆ ngă taih amang ƀing đah kơmơi hăng čơđai anet hơmâo hơdôm anom bruă pôr pơhing hăng mơnuih ƀon sang lăi glăi, pơdah thâo kiăng mă glăi tơlơi gal kơ ƀing bưp tơlơi djơ̆ ngă. Ngă tui hơdră bruă dêh čar kơ dưm kơnar đah rơkơi hăng đah kơmơi, thun blan rơgao, tơlơi gêh gal dưi ngă bruă gah kơđi čar, bơwih ƀong, boh thâo mơnuih mơnam kơplah wah đah rơkơi hăng đah kơmơi dưm kơnar ƀiă mơn, djru pơđĭ kyar tañ hăng hơđong kơjăp mơng lŏn ia. Hăng hơdôm tơlơi gir run ƀu pơdơi pơdă, Việt Nam hơmâo rŏng lŏn tơnah pơsit jing sa amăng 10 boh dêh čar ngă klă hloh tơlơi kiăng ngă mrô 5 kơ bơkơnar đah rơkơi đah kơmơi hăng jao tơlơi dưi kơ abih bang đah kơmơi hăng čơđai đah kơmơi amăng bruă pơđĭ kyar hơđong kơjăp mơng Sang gum hơbit djŏp dêh čar.

Hrơi jơnum ƀơi Grup đah rơkơi nao hlâo pơgăn tơlơi djơ̆ ngă taih amang ƀơi să Hòa Phong, tơring glông Hòa Vang, ƀon prong Đà Nẵng hơmâo lu mơnuih gum ngă, kiăng pơplih tơlơi pơmin mơng mơnuih ƀon sang kơ bruă pơgăn taih amang ƀing đah kơmơi hăng čơđai đah kơmơi. Hơmâo pơphun ngă mơng thun 2014 ƀơi 3 boh să či tơring glông Hòa Phong, hăng tơlơi djru ba mơng Anom bruă UN Women, mơng thun 2017 truh thun 2020, kơčăo bruă hơmâo pok prong ƀơi 8 boh să, phường gah kuâ̆n Hải Châu hăng tơring glông Hòa Vang. Anai jing anih hmư̆ hing hiam mơng Khul đah kơmơi ƀon prong Đà Nẵng amăng bruă gir yua kơ mơnuih mơnam, biă ñu lĕ ƀing đah rơkơi amăng bruă pơgang, pơgăn tơlơi djơ̆ ngă, taih amang đah kơmơi hăng čơđai đah kơmơi. Bruă jơnum amăng Grup đah rơkơi nao hlâo pơgăn tơlơi taih amang mơng thun 2017, ơi Táng Kim, să Hòa Phong, tơring glông Hòa Vang brơi thâo:“Amăng hrơi jơnum ăt hơmâo lu tơlơi lăi nao kah hăng pơphun ngui ngor, adoh suang pơmut hrŏm hăng hơdôm tơlơi hơmâo pơtô ƀơi ƀon prong, gơmơi glăi lăi pơthâo glăi hăng mơnuih amăng grup. Lơ̆m hơmâo pơtô brơi, adơi ayong amăng grup thâo hluh, ƀu kơnong hơdôm tơlơi pơtô pơblang mơng sang anŏ đôč ôh mơ̆ ăt hơmâo pơtô pơblang amăng plơi pla dong. Yua hnun mơn, bruă djơ̆ ngă taih amang amăng plơi pla plai laih”.

Lu hơbô̆ bruă klă kơ pơgang djơ̆ ngă ƀing đah kơmơi hăng čơđai đah kơmơi hơmâo pơphun ngă ƀơi lu plơi pla. Hơbô̆ bruă Grup “Tơlơi yôm phun kiăng pơplih” ƀơi tơring čar Điện Biên ăt glăk ngă pơhưč lu mơnuih mơn, wơ̆t đah kơmơi hăng đah rơkơi, pơplih amăng tơlơi pơmin, djru ngă bruă amăng sang anŏ, djru bruă mơnuih tơpuôl. Amai Nguyễn Thị Lành, dŏ ƀơi Bản Kéo, să Bá Quang, tơring glông Điện Biên, tơring čar Điện Biên brơi thâo:“Lăi nao abih bang lĕ jơlan hơdră mơng Kơnuk kơna hăng hơdôm kơčăo bruă pơtô pơblang adơi amai lĕ gơñu hơmâo hơtai ƀiă laih, ăt thâo mơn tơlơi djru laih anun arăng khin lăi pơhmư̆, jing bruă taih amang ăt tơdu tui mơn”.

Anun lĕ dua amăng hơdôm hơbô̆ bruă tŭ yua amăng bruă pơgang hăng lăng ba ƀing đah kơmơi hăng čơđai anet glăk hơmâo ngă ƀơi ƀon prong Đà Nẵng hăng tơring čar Điện Biên, jing ngă tơdu laih bruă djơ̆ ngă taih amang ƀing đah kơmơi hăng čơđai đah kơmơi amăng hơdôm thun giăm anai. Lu hơbô̆ bruă yua Khul đah kơmơi pơphun ngă hơmâo boh than klă, djru lăi pơthâo tơlơi pơhing, tơlơi rơgơi kiăng đah kơmơi hăng čơđai thâo pơkơdong glăi hăng djŏp tơlơi ƀu rơnuk rơnua. Hơbô̆ bruă anom bruă rơkâo djru hmư̆ hing, grup sang anŏ hơdip mơ-ak, hơbô̆ bruă pơtô pơblang hlâo či dŏ rơkơi bơnai, grup pơtô brơi amăng plơi pla, grup akŏ pơdong sang anŏ 5 ƀu hơmâo 3 hơdjă...glăk pơtrut tui anŏ klă amăng bruă wai lăng, pơgang ba hăng rông ƀing čơđai.

Rơngiao kơ anun, lu hơbô̆ bruă pơđĭ kyar bơwih ƀong, lăng ba, gum hrŏm djru ba ƀing đah kơmơi hăng čơđai rin rơpa, ƀu hơmâo pô lăng ba kah hăng bruă “Djru đah kơmơi pơđĭ kyar bơwih ƀong”, “Rông un kơsu pơkom prăk”; “Kơthung braih khăp pap”...ăt glăk pơtrut tui anŏ klă mơn. Hơbô̆ bruă “Sang dŏ rơnuk rơnua” mơng Khul đah kơmơi Việt Nam ăt pơsit anŏ tŭ yua amăng bruă pơgang hăng djru ba ƀing đah kơmơi hăng čơđai muai dưi pơgăn glăi tơlơi truh sat. Yă Dương Thị Ngọc Linh, Khua anom bruă wai lăng Đah kơmơi hăng Pơđĭ kyar brơi thâo:“Hơdră mă bruă mơng Sang dŏ rơnuk rơnua kiăo tui tơlơi dưi đah kơmơi hăng čơđai anet. Gơmơi pơblang brơi gơñu thâo, brơi gơñu ƀuh djŏp tơlơi bơdjơ̆ nao kiăng gơñu sem lăng nao pơ Sang dŏ rơnuk rơnua, dŏ amăng hơdôm hrơi, gơñu pơmin glăi tơlơi hơdip mơng ƀing ñu hăng pô djơ̆ ngă kơ ƀing ñu hiư̆m pă; gơñu pơmin bơwih ƀong hiư̆m pă lơ̆m tơbiă mơng Sang dŏ rơnuk rơnua, gơñu dưi bơwih ƀong mă pô, hơdip mă pô”.

Ơi Đào Ngọc Dung, Khua ding jum mơnuih mă bruă - tơhan rơka hăng mơnuih mơnam pơsit: Pơtrut đĭ dưm kơnar đah rơkơi hăng đah kơmơi laih anun jao tơlơi dưi kơ đah kơmơi jing tơlơi pơtrun mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna, hơmâo čih pioh amăng Phiah phiăn mơng hrơi phrâo akŏ pơjing lŏn ia. Việt Nam hơmâo čih pơkra giong tơlơi phiăn bơkơnar đah rơkơi hăng đah kơmơi; pơtrun rai lu hơdră ngă bruă klă, dưm kơnar kơ đah kơmơi, kah hăng: Tơlơi phiăn dưm kơnar đah rơkơi hăng đah kơmơi thun 2006, Tơlơi phiăn pơgang, pơgăn taih amang amăng sang anŏ thun 2007, Tơlơi phiăn pơtrun hră pơ-ar tơlơi phiăn, Tơlơi phiăn ruah khua pơ ala mơnuih ƀon sang dêh čar hăng khua pơ ala mơnuih ƀon sang tơring čar; Jơlan hơdră ngă bruă kơ bơkơnar đah rơkơi đah kơmơi thun 2016-2020, Jơlan hơdră dêh čar pơgang pơgăn djơ̆ ngă taih amăng amăng sang anŏ truh thun 2020...Tui hăng ơi Đào Ngọc Dung, Ping gah hăng Kơnuk kơna ăt gir ngă anet tui anŏ pleh ploh đah rơkơi hăng đah kơmơi, djru brơi kiăng ƀing đah kơmơi hrơi hăng đah rơkơi gum ngă hrŏm, dưi hơmâo tơlơi dưm kơnar amăng tơlơi hơdip mơda, djru pơđĭ kyar lŏn ia hơđong kơjăp:“Ƀuh rơđah laih ƀing ta pơplih prong biă, samơ̆ pô djru lu hloh pơ anai lĕ pô hlơi, anun lĕ abih bang mơnuih, blung hlâo lĕ ƀing đah kơmơi hăng rơkơi ƀing ñu. Amăng anun tơlơi gum djru prong mơng hơdôm anom gơgrong bruă hăng hơdôm anom bruă mơng Khul pơlir hơbit đah kơmơi Việt Nam hơmâo gir kơ bruă, hơđong pran jua, yua dah bruă anai ƀu dưi pơplih amăng ha hrơi dua hrơi ôh. Dưi ngă tui anai lĕ yua gir ngă bruă sui thun kiăng pơplih. Dưm kơnar đah kơmơi đah rơkơi ƀing ta khŏm thâo hluh ƀu djơ̆ kơnong klă kơ đah kơmơi đôč ôh mơ̆ wơ̆t hăng đah rơkơi hai laih anun tơlơi klă hloh lĕ tuč rơnuč ngă hiư̆m pă kiăng bruă bơkơnar đah rơkơi đah kơmơi ƀuh rơđah, hơmâo amăng tơlơi hơdip ƀing ta mơtăm".

Pơtŏng glăi hơdôm tơlơi gir run mơng Việt Nam amăng bruă pơgang hăng lăng ba ƀing đah kơmơi hăng čơđai anet, yă Elisa Fernandez Saenz - Khua pơ ala anom bruă UN Women brơi thâo: Việt Nam hơmâo lu tơlơi pơplih amăng bruă plai ƀiă hơmâo tơlơi djơ̆ ngă taih amang hăng ƀing đah kơmơi, pơƀuh amăng tơlơi gir run giăm anai mơng kơnuk kơna hluai tui jơlan hơdră dêh čar pơgang taih amang thun 2021-2025 hăng jơlan hơdră dêh čar pơgang djơ̆ ngă amăng sang anŏ, truh pơ thun 2030. Rơngiao kơ hơdôm jơlan hơdră pơkŏn, hơdôm tơlơi gir run tui anai hơmâo jar kmar bơni biă.

Rơngiao kơ hơdôm tơlơi gir run mơng Kơnuk kơan hrŏm hăng hơdôm anom bruă mơnuih mơnam, anom bruă jar kmar, dưi pơsir đut tơhnal hơdôm bruă yua ƀu bơkơnar đah rơkơi đah kơmơi ngă, ăt kiăng pơplih amăng tơlơi pơmin mơng rim čô mơnuih Việt Nam amăng bruă bơkơnar đah rơkơi, đah kơmơi. Yua hnun, kiăng abih bang ƀing ta gum tơngan hrŏm, ngă hrŏm hăng gong gai ngă abih bruă hơmâo ba tơbiă kiăng akŏ pơdong kơnuk kơna Việt Nam mơ̆ đah rơkơi, đah kơmơi, čơđai đah rơkơi, čơđai đah kơmơi lêng dưi hơdip dưm kơnar, rơnuk rơnua, djru pơđĭ kyar Việt Nam pơđĭ kyar, pơplih phrâo abih bang hăng hơđong kơjăp./.

Kim Thanh VOV1: Čih - Siu H’Mai: Pơblang