VOV4.Jarai - Amăng hơdôm thun rơgao, khul ling tơhan tơring čar Lâm Đồng gum hrom pơdŏng plơi pla phrâo. Biă ñu, hơdôm bôh puih kơđông ling tơhan hmâo gum hrom hăng neh wa djuai ania ƀiă ƀơi kual asuĕk, kual ataih; pơtô brơi neh wa ngă đang hmua ba glăi bôh tơhnal, hrom hăng anun gum hrom mă bruă, pơdŏng hơdôm ring bruă plơi pla phrâo. Mơng anun pran jua ling tơhan hăng mơnuih ƀôn sang jai hrơi jing jê̆ giăm hloh; ngă tơma hloh dong gru rŭp “Ling tơhan Wa Hồ” amăng tơlơi hơdip mơnuih ƀôn sang.

Đại tá Nguyễn Văn Sơn – Kơ-iăng Khua git gai Ping gah Ƀirô git gai ling tơhan tơring čar Lâm Đồng brơi thâo, amăng hơdôm thun rơgao, khul ling tơhan tơring čar ngă klă bruă “Ling tơhan gum pran hrom pơdŏng plơi pla phrâo”. Biă ñu đing nao tuh pơplai truh kual neh wa djuai ania ƀiă dô̆.

Rơđah biă ñu, mơng thun 2015 truh ră anai, Ƀirô git gai ling tơhan tơring čar Lâm Đồng hmâo iâu pơhrui ngăn rơnoh hơdôm pluh klai prăk kiăng pơdŏng gŏng hrĕ apui lơtrik, jơlan nao rai, sang hră, sang ia jrao, kueng hnoh pơđoh ia kơ hmua...; iâu pơhrui hmâo rơbêh kơ 15.300 hrơi bruă, amăng anun hmâo khul ling tơhan, tơhan plơi pơgang mă pô; mơnuih pơhlôm hlâo pơtrut pơsur mơng hơdôm ƀirô, puih kơđông khul ling tơhan. Djru neh wa ƀơi tơring glông Đam Rông, tơring glông Lâm Hà kơ phun pla, hlô rông, gơnam mă yua ngă đang hmua hăng pơkra gơnam. Mơng anun, djru neh wa mơnuih ƀôn sang ƀơi 11 bôh să pơđĭ kyar bruă ngă đang hmua, pơđĭ nua gơnam tam, đĭ tui prăk pơhrui glăi, him lăng nua gơnam ngă rai hmâo năng ai ñu 5 klai 200 klăk prăk. Hmâo laih năng ai nnu 2.000 bôh sang anô̆ ƀun rin, amăng anun hmâo sang anô̆ ƀun rin neh wa djuai ania ƀiă dưi čơkă mă hơdôm hơdră bruă gum djru mơng jơlan hơdră pơdŏng plơi pla phrâo.

Khul ling tơhan tơring čar Lâm Đồng gum hrom pơkra jơlan nao rai pơdŏng plơi pla phrâo amăng kual neh wa djuai ania ƀiă

Amăng 5 thun jê̆ hăng anai, Ƀirô git gai ling tơhan tơring čar hmâo pơdŏng laih hăng jao brơi kơ 85 bôh sang khăp păp, sang dô̆ hơdor tơngiă kơ hơdôm bôh sang anô̆ gah hơdră bruă hăng mơnuih djru ngă hơkrŭ đưm. Rơnoh djru hơnong ñu năng ai 80 klăk prăk lom sa bôh sang. Hrom hăng anun, khul ling tơhan tơring čar hmâo gum hrom laih hăng hơdôm gơnong bruă, hơdôm bôh anom gơyut ngă tui hơdră bơwih brơi tơlơi suaih pral kơ mơnuih ƀôn sang, biă ñu lĕ kơ neh wa kual tơnap tap, kual asuĕk, kual ataih, kual neh wa djuai ania ƀiă amăng tơring čar. Rơđah biă ñu, hmâo pơphun hyu pel ĕp tơlơi ruă, pơpha brơi ia jrao kơ mơnuih ƀôn sang hăng năng ai ñu 15.500 wot čô mơnuih hăng abih bang prăk mă yua rơbêh kơ 360 klăk prăk.

Tha plơi Kră Jăn Ha Siêng – grŭp mơnuih ƀôn sang Đăng Gia Rít B, tơring kual Lạc Dương, tơring glông Lạc Dương, tơring čar Lâm Đồng lăi pơthâo: Hơdră pơtrun pơdŏng plơi pla phrâo mơng Ping gah, Kơnuk kơna lĕ djơ̆ biă, amăng anun, hmâo tơlơi gum tơngan hrom, gum pran hrom, gum djru prong prin mơng Khul ling tơhan mơnuih ƀôn sang Việt Nam. Ƀing ling tơhan amăng tơring glông, tơring čar hmâo gum hrom hăng ƀing apăn bruă, mơnuih mă bruă čar, mơnuih mă bruă đang hmua djru neh wa djuai ania ƀiă ƀing gơmơi pok jơlan nao rai jai hrơi jai agaih klă hiam hloh, sang hră dưi tuh pơplai klă hiam, anih jơnum plơi dưi pơkra glăi, ngă gal brơi mơnuih ƀôn sang hmâo anih jơnum plơi pla tŭ yua. Rơgao kơ anun, djru pơplih ƀô̆ mơta plơi pla phrâo amăng grŭp plơi prong ƀing gơmơi jai hrơi jai pơplih phrâo, klă hiam hloh.

Sa bruă mă yôm phăn amăng gum pran hrom pơdŏng plơi pla phrâo kual djuai ania ƀiă anun lĕ djru neh wa amăng bruă ngă đang hmua. Khul ling tơhan hmâo gum hrom laih hăng hơdôm gơnong bruă, gơnong bruă đang hmua, hơdôm bôh tơring glông, plơi prong amăng tơring čar, hơdôm grŭp khul kơđi čar – mơnuih mơnam hyu lăi pơhing hăng pơtô brơi hơdră ngă đang hmua kơ neh wa djuai ania ƀiă. Hơdôm bruă djru gum dưi pok pơhai kah hăng hơdră ngă hmua ia, hơdră bơwih brơi kơ phun pla, phun pla ƀiă hrơi, djru ngă tui hmâo 12 hơdră pla, bơwih brơi phun kơ phê, hơdră pơđăm kơmok vi sinh... Gum hrom hăng Anom pơsur bruă đang hmua, Anom wai lăng bruă đang hmua hơdôm bôh tơring glông, mơnuih apăn bruă bôh thâo đang hmua ƀơi să hăng hơdôm bôh anom pơkon pơphun pok hmâo 11 anih pơtô glăi hơdră bôh thâo phrâo, 5 hơdră pla mắc ca pơđĭ kyar bơwih ƀong huă...; mơng anun, djru pok tơbiă jơlan gah ngă ƀong phrâo, pơtrut pơđĭ kyar bơwih ƀong, pơđĭ tui tơlơi pơmin, hmâo hmăi dong prăk pơhrui glăi, pơđĭ tui tơlơi hơdip mơda kơ neh wa, biă ñu neh wa djuai ania ƀiă.

Sa bruă mă dong yôm phăn amăng gum tơngan hrom pơdŏng plơi pla phrâo mơ̆ khul ling tơhan tơring čar hmâo gir run ngă giong hăng pơjing gru pơđom dơlăm amăng pran jua mơnuih ƀôn sang lĕ djru hơdră bruă hơđong tơlơi pơtô pơhrăm, pơsir tơlơi ƀu thâo hră. Rơđah biă ñu, Grŭp bơwih ƀong pơgang lŏn ia Pơngŏ Lâm Đồng hmâo djru laih gơnam tam, măi mok, anih anom kơ hơdôm bôh sang hră pơtô čơđai anet ƀơi 11 bôh să gah kual puih kơđông gơgrong bruă hăng abih bang mrô prăk rơbêh kơ 2 klai 700 klăk prăk. Pơphun pok, pơtô brơi bôh hră hăng pơsir giong jơlan hơdră pơtô brơi mơnuih akă ƀu thâo hră kơ neh wa djuai ania ƀiă, rim anih hrăm hmâo hơnong ñu mơng 25 – 30 čô mơnuih tui hrăm ƀơi plơi Păng Pá (tơring glông Đam Rông), plơi Tân Hợp, să Tân Thanh, tơring glông Lâm Hà, djru rơbêh kơ 420 čô mơnuih djuai ania ƀiă thâo čih hăng thâo pơđok laih. Rơngiao kơ anun, dô̆ pơphun hơdôm pluh tal lăi pơhing kơ mơnuih ƀôn sang kơ ngă tui tơlơi hơdip tâ̆o yâu phrâo, dŏ dŏng ƀong huă agaih hơdjă...

Hơdôm bôh tơhnal phun anun brơi ƀuh, bruă mă mơng khul ling tơhan tơring čar Lâm Đồng amăng gum hrom pơdŏng plơi pla phrâo kual djuai ania ƀiă dô̆ lĕ lăp djă pioh biă. Mơng anun, djru truh kih hrom mơng Lâm Đồng amăng pơdŏng plơi pla phrâo – plơi prong thâo rơguăt. Ƀô̆ mơta plơi pla, biă ñu lĕ kual djuai ania ƀiă dô̆ hmâo lu tơlơi pơplih phrâo, lu tơlơi pơplih phrâo, djru ngă tơmă dong gru rŭp “Ling tơhan Wa Hồ” amăng pran jua mơnuih ƀôn sang./.

Siu H’ Prăk: Pô pơblang