VOV4.Jarai-Hră pơtrun kơ jơlan hơdră tuh pơ alin kơ Hơdră pơtrun mơ̆ng dêh čar pơhrŏ ƀun rin hơđong kơjăp mơ̆ng thun 2021-2025 hơmâo khua mua pơ ala mơnuih ƀôn sang dêh čar pơsit brơi laih jơnuk lok sa tal 15 phrâo anai. Pơčrông sai kơ hơdră anai, lu khua mua lăi lĕ, Kơnuk kơna kiăng pơkra hơdră tơlơi phiăn mă bruă phara, hơmâo pơtrun hơjăn kơ djop tơring čar kiăng lŏm lui rin ƀun.

Ngă hrom prăp lui hră pơar, pơtong glăi hơdră hrom hăng Ding jum Bruă mă Tơhan rơka hăng Mơnuih mơnam rơwang bruă tal 14, ơi Bùi Sỹ Lợi, Kơ-iăng khua hơđăp Jơnum min djop bruă mơnuih mơnam mơ̆ng Sang bruă khua pơ ala mơnuih ƀôn sang dêh čar brơi thâo: ƀing tŭ mă tơlơi djru mơ̆ng Hơdră anai hơmâo sang anŏ ƀun rin, giăm ƀun rin, sang anŏ phrâo pơklaih mơ̆ng ƀun rin amăng dêh čar; mơnuih ƀôn sang dŏ pơ anih amăng tơring glông ƀun rin, să tơnap tap hloh, kual pơ anih lŏn mơnai hang ia rơsĭ hăng bul plao ia rơsĭ.

Tơlơi mơ̆ ơi Bùi Sỹ Lợi dŏ bơngơ̆t lĕ hơdôm kơčăo bruă anai hơmâo anŏ lok nao rai, ngă kơ bruă ĕp prăk tuh pơ alin ƀu djop hăng ƀu hơmâo:

“Lŏm lui tơlơi rin rơpa hăng pơhrŏ ƀun rin hơđong kjăp plah rơwang anai lĕ gleng nao kơ bruă phun yôm hloh, hăng ngă tui hơdră pok pơhai giong pơpă rơmet hlao, ƀu lui mơdua, klâo hăng pơsir bruă phun aliăng lĕ pơsir tơlơi rin rơpa ƀơi lŏn ia, ngă hiư̆m pă ngă tui pơhrŏ, anŏ pleh ploh pơdrong hăng ƀun plah wah djop tơring, kual, djuai ania ƀiă đôč. Tơlơi anai, hơmâo anŏ tŭ yua yôm biă mă amăng hơdră lui rơmŏn akŏn rin črăn anai ƀơi dêh čar ta”.

Tui hăng tơlơi pơgôp hiăp mơ̆ng lu khua mua, kiăng ngă tui hơdră pơhrŏ tơlơi ƀun rin hơđong kjăp, ƀing ta khom ĕp lăng kiăng thâo abih bang sang anŏ ƀun rin, mơnuih ƀun rin, mơ̆ng anun hơmâo hơdră djru djơ̆ lăp. Khua pơ ala Nguyễn Đắc Vinh, grup mơ̆ng tơring čar Hà Tĩnh lăi lĕ:

“Pơtong lăng ƀing ƀun rin pơpă sang anŏ ƀu hơmâo mơnuih mă bruă, ƀu hơmâo mơnong mơnuă kiăng hrưn đĭ tơl ƀu thâo pơklaih mơ̆ng ƀun rin khom čih anăn phara. Ƀing hlơi tơlơi mă bruă, mơnuih mă bruă dŏ hơmâo samơ̆ ƀun rin mơ̆n, ĕp lăng kiăng djru anŏ hơgĕt pơtrut gơñu pơklaih mơ̆ng ƀun rin, kah hăng djru bruă mă, djru prăk čan, djru lŏn hmua lĕ khom pơtong rơđah rơđong.

 Pơpha tong ten tui anun mrô sang anŏ ƀun laih anun thâo rơđah anăn sang anŏ ƀun rin hơmâo mơnuih amăng thun dưi mă bruă lĕ gêh găl djru hơgĕt kiăng hơmâo bruă mă, lăi pơthâo bruă mă, djru nao mă bruă apah pơ dêh čar tač rơngiao ĕp prăk, khom čih anăn ƀing ƀun rin amăng hră hơmâo anăn anai”.

Tŭ ư hăng tơlơi pơmin anai, khua pơ ala Mai Thị Thúy, grup mơ̆ng Tuyên Quang pơbuă tui boh yôm phun lăi nao tơhnal pơtrun kơtưn kiăng hơmâo 30% mrô tơring glông ƀun rin, 30% mrô să tơnap tap dŏ kơtuai hang ia rơsĭ hăng plao ia rơsĭ dưi pơklaih mơ̆ng tơlơi ư̆ rơpa ăt khom tĭng yap, jŭ yap tong ten mơ̆n.

“Anai gơmơi ƀuh anih mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă dŏ jing anih phun ƀun rin hloh amăng dêh čar. Tơdah ƀing ta lăi pơthâo tơhnal pơkă lu tui anun, sit mơ̆n hă rĭm thun ƀing ta ba tơbiă anăn mrô hơdôm anun dưi pơklaih mơ̆ng ƀun rin hơđong kjăp, bĕ hĭ tơlơi mơ̆ tơhnal pơkă pơtrun nao truh pơ plơi pla djơ̆ lăp, biă mă ñu hăng kual mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă ngă hiư̆m pă dưi pơklaih mơ̆ng ƀun rin hơđong kjăp".

Kiăng dưi ngă tŭ yua hơdră pơhrŏ ƀun rin hơđong kjăp, khua pơ ala Đỗ Mạnh Hiến, grup mơ̆ng Hải Phòng rơkâo khom čih pơkra tơlơi phiăn pơkă phara kơ djop tơring čar pioh ngă tui hơdră pơhrŏ ƀun rin.

“Hăng hơdôm anom bruă, tơring čar kah hăng ƀing ta lăi anun khom gir run ngă tui djơ̆, kiăng hơmâo anŏ klă hiam hloh sit mơ̆n ră anai pơkra hơdră pơkă djơ̆ samơ̆ hơmâo mơ̆n anom bruă arăng jŭ yap lu hloh ăt khom hơmâo hơdră pơkă phara hăng tăp năng hơmâo tơlơi pơkă ră anai ƀing ta aka ƀu yap nao ôh hiư̆m djơ̆ yua kơ anun pơtrut pơsur ngă tui thâo pơčeh djơ̆ kiăng pơhrŏ ƀun rin ăt kah hăng hơdră man pơdong plơi pla phrâo ƀing ta pơsur lu anom bruă arăng ngă tui tơhnal pơtrun phara, ƀơi anŏ ñu ƀing ta kơnong tŭ ư nao rai tơdruă ăt kah hăng hơdôm tơring čar, tuč rơnuč ƀing ta ăt djă apăn na nao hơdră rĭ tui sa yak sa yak hrom hăng amăng plơi pla ƀu hơmâo pô hlơi hơdui ba pơdjru ba tơdruă ôh”.

Hơdră pơtrun mơ̆ng dêh čar pơhrŏ tơlơi ƀun rin mơ̆ng thun 2021-2025 tơhnal pơkă mrô sang anŏ ƀun rin amăng dêh čar pơkă dưm dưm sa thun mơ̆ng 1-1,5%. Djru sang anŏ ƀun rin gah bruă ia jrao, bruă pơtô hrăm, ia yua, sang juă glai hăng tơlơi pơhing. Pơđĭ tui tơlơi hơdip mơda, djru hơdôm plơi pla ƀun rin pơklaih mơ̆ng tơlơi tơnap tap hloh. Khua pơ ala Trương Thị Ngọc Ánh, grup mơ̆ng Cần Thơ lăi:

“Ƀing pơ ala mơnuih ƀôn sang dêh čar pơgôp hiăp kơ Hơdră dêh čar pơtrun pơhrŏ ƀun rin hơđong kjăp mơ̆ng thun 2021-2026. Mơ̆ng anun hrom hăng tơhnal pơtrun mơ̆ng dêh čar kơ bruă pơđĭ kyar bơwih ƀong huă mơnuih mơnam kual djuai ƀiă hăng kual čư̆ siăng hơdai gum hrom, pơtum lir hơbit hơdră pơtrut bơwih ƀong huă pơđĭ kyar lŏn ia”.

Tui hăng ƀing pơ ala mơnuih ƀôn sang lĕ, ngă tui Hơdră dêh čar pơtrun brơi pơhrŏ ƀun rin hơđong kjăp mơ̆ng thun 2016-2020 hơmâo ba glăi boh tŭ yua laih, djru hrom ngă giong lu tơhnal pơkă mơ̆ng Ping gah, khua mua pơ ala mơnuih ƀôn sang dêh čar, Kơnuk kơna pơtrun. Amăng anun, mrô sang anŏ ƀun rin trun mơ̆ng 9,88% thun 2015 dŏ 2,75% thun 2020, mrô sang anŏ ƀun rin djuai ania ƀiă hrŏ 4% rĭm thun, hơmâo rơbêh 8 klăk čô mơnuih pơklaih mơ̆ng ƀun rin.

Biă mă ñu, tal blung a Việt Nam lĕ sa amăng 30 boh dêh čar ngă tui anŏ pơkă ƀun rin lu mơta, kiăng pơgang anŏ kiăng amăng tơlơi hơdip mơda lu hloh hnun kah djơ̆ hăng anŏ pơđĭ kyar hơđong kjăp. Việt Nam ngă giong tơhnal pơkă rơbâo thun mơ̆ng Sang gum hơbit djop dêh čar lui rơmŏn kŏn rin, dưi hơmâo jar kmar bơni anih bơngač kơ bruă pơhrŏ ƀun rin ƀơi rŏng lŏn tơnah.

Kiăng pơhrŏ ƀun rin lu mơta hơđong kjăp mrô sng anŏ ƀun glăi, mơnuih rin hơmâo dơ̆ng, rơngiao kơ bruă pơhrŏ ƀun rin pơsỉ anŏ pơhrui glăi ăt khom pơsỉ mơ̆n bruă bơwih bơwăng kơ mơnuih mơnam. Yua kơ anun, Hơdră dêh čar pơtrun hnong pơkă, bruă pơsir lui rơmŏn kŏn rin, khom ngă djop, djơ̆ kiăng dưi găn rơgao tơlơi tơnap tap tơlơi lông lăng  lŏn adai ngă, klin kheng prong kah hăng Covid 19….; lăng lui hlâo boh tơhnal pơsir laih hăng hơdôm tơhnal pơkă Hơdră dêh čar pơtrun sit giong laih ngă tui lăp djơ̆ hơđong kjăp mơ̆n hă.

Nay Jek: Pơblang