VOV4.Jarai-Tơlơi pơdŏ rơkơi bơnai, sit pơdŏ lơ̆m sa bơnah, rơkơi ƀudah bơnai ƀudah abih dua rơkơi bơnai aka ƀu truh thun tui tơlơi phiăn pơkă ôh, tơdăm lĕ 20 thun, dra lĕ 18 thun. Tui hăng tơlơi jŭ yap kơ tơlơi pơdŏ ung mơ̆ng muai bơnai mơ̆ng anet kual mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă dŏ lĕ hơmâo 12 klăk čô mơnuih, dưm dưm hăng 14% mrô mơnuih ƀôn sang amăng dêh čar. Hrom hăng anun, tơlơi pơdŏ rơkơi bơnai amăng sa drah kơtăk ăt lu mơ̆n kah hăng dŏ ană anong rông ană wa aka rơgao klâo rơnuk ôh, dŏ sa yă đôč.

Anun lĕ tơlơi pơdŏ rơkơi bơnai ƀudah dŏ hrom jing rơkơi bơnai amăng kơnung djuai, sa drah kơtăk; kơplah wah ƀing hơmâo sa phun tơdŭ sa yă, mah yă gah ama ƀudah gah amĭ, tơčô ană đah rơkơi hăng tơčô ană đah kơmơi phara phung tŭ mơ̆n samơ̆ gơñu ăt sa yă đôč, sa drah kơtang aka ƀu rơgao klâo rơnuk ôh. Tơdah yap mơ̆ng tơčĕ ră ruai kah dưi pơdŏ nao rai.

Dŏ rơkơi mơ̆ng muai bơnai mơ̆ng anet ñu ngă sat bơbeč djơ̆ prong kơ mrô mơnuih, ngă hrŏ hĭ tơlơi hiam, ba truh tơlơi hret hruai djuai ania, laih anun hơmâo lu tơlơi ƀu klă pơkŏn, pơgăn bruă mă pơđĭ kyar hơđong kjăp djuai ania amăng kual plơi pla mơnuih djuai ƀiă.

Lơ 14/4/2015, Khua dêh čar hơmâo ngă hră pơtrun mrô 498/QĐ-TTg pơsit Kơčăo bruă anăn “ Pơhrŏ hĭ tơlơi pơdŏ rơkơi mơ̆ng muai bơnai mơ̆ng anet hăng pơdŏ rơkơi bơnai sa drah kơtăk djuai ania amăng kual mơnuih djuai ƀiă mơ̆ng thun 2015-2025” (Kơčăo bruă anăn 498). Tơdơi kơ 5 thun ngă tui kơčăo bruă anai mơ̆ng thun 2015-2020, mrô mơnuih pơdŏ rơkơi bơnai mơ̆ng anet aka ƀu djop thun amăng kual mơnuih djuai ƀiă hrŏ tui yơh. Ơi Vi Mỹ Sơn, Kơ-iăng Khua anom bruă Djuai ania tơring čar Nghệ An brơi thâo:

“Boh tŭ yua mơ̆ng Kơčăo bruă 498 dưi hơmâo djop anom bruă kơđi čar dưi gleng nao biă mă, boh nik ñu ƀơi tơring čar Nghệ An pok pơhai mơ̆ng thun 2016 truh ră anai boh tơhnal prong hloh lĕ tơlơi thâo hluh mơ̆ng mơnuih ƀôn sang pơblih ƀiă laih, djru hrom ngă tui djơ̆ anŏ pơđĭ hiam djuai ania, tơlơi hơdip mơda đĭ tui hiam. Anai lĕ tơlơi gir run prong biă mă, Anom bruă Djuai ania hơmâo pơtô pơblang ƀơi 4 boh tơring glông giăm guai dêh čar, ngă gêh găl kơ 4000 wơ̆t mơnuih hrăm amăng kual plơi pla tơring glông, hơmâo lu mơnuih pơdŏ rơkơi bơnai mơ̆ng anet, čang rơmang mơ̆ng anăp adih truh thun 2025 gir run pơđut hĭ tơlơi pơdŏ rơkơi bơnai aka djop thun, dŏ ană anong rông ană wa sa drah kơtăk”.

Kiăng dưi ngă djơ̆ tơhnal pơtrun Kơčăo bruă 498 lĕ, kơtưn truh thun 2025, khom pơgăn, pơtrut đuăi tơlơi pơdŏ rơkơi bơnai mơ̆ng anet hăng dŏ rơkơi bơnai amăng sa phun drah kơtăk djuai kah hăng dŏ ană anong rông ană wa amăng plơi pla mơnuih djuai ƀiă. Ră anai, djop sang bruă, tơring čar, plơi pla hlăk hur har ngă tui lu hơdră bruă, sa amăng plĕ kah hăng:

Ăt kơtưn tơlơi sit gai, pơ anăp brơi jơlan hơdră mă bruă mơ̆ng sang bruă kơnuk kơna wai lăng djuai ania ƀiă. Kơsem min hlom bom hăng kjăp hloh kơ tơlơi pơhing pơdŏ rơkơi mơ̆ng muai bơnai mơ̆ng anet laih anun pơdŏ rơkơi bơnai jĕ giăm amăng sa drah kơtăk, ĕp lăng phun ñu ba truh tơlơi pơdŏ rơkơi bơnai mơ̆ng muai hăng pơdŏ jĕ giăm amăng sa drah kơtăk, kơsem hăng pơblang tong ten rĭm kơ djuai ania, plơi pla, tơring tơrang laih anun pơtong glăi ĕp jơlan hơdră pơsir djơ̆ lăp.

Kiăng ĕp lăng lu bơnah thâo tong ten, pơkra hơdră hlom bom pơtô lăi djơ̆ hăng pơgăn khut khăt tơlơi pơdŏ rơkơi bơnai aka ƀu djop thun hăng pơdŏ amăng sa drah kơtăk, jing sa yă amăng kual mơnuih djuai ƀiă. Kiăng pơtrut ngă tui tơlơi bơkơnar rơkơi bơnai laih anun pơđĭ tơlơi dưi kơ đah kơmơi, pơgang brơi đah kơmơi dưi ngă khua. Ăt kah hăng ngă hrom lu bruă amăng mơnuih mơnam, sang anŏ, plơi pla.

Hrom hăng anun, lui hĭ tơlơi pơkă pơhrŏ mrô mơnuih pơdŏ rơkơi mơ̆ng muai bơnai mơ̆ng anet, ngă tơhnal pơtrun kơ tơlơi pơplông, kiăng huăi arăng ngă anun pơjing kơ tơlơi jăm ƀuah ƀudah mă mrô kiăng apah bơni tŭ kơ hơmâo. Anom bruă ngă tui tơlơi phiăn pơtrun mơ̆ng kơnuk kơna khom hơmâo hơdră tơgŭ kơđi hlơi ngă soh, hơmâo tơlơi plư, pơgô̆ amăng bruă pơdŏ rơkơi bơnai ƀu găl, pơgô̆ pơdŏ rơkơi bơnai aka ƀu truh thun tui hăng Tơlơi phiăn pơkă kơđi tơlơi soh Bộ Luật Hình sự thun 2015. Pơtô lăi, pơtrut pơsur, ĕp lăng, pơƀut bruă mă, hrăm tui anŏ djơ̆ lui anŏ aka djơ̆ lơ̆m ngă tui kơčăo bruă 498 kiăng tŭ yua.

Biă mă ñu, hơdră pơsir sui thun hăng hluh gah lĕ kơtưn pơtô pơblang, phun ñu hơmâo, anŏ răm ƀăm ƀu klă hiam mơ̆ng tơlơi pơdŏ rơkơi bơnai aka djop thun hăng pơdŏ jĕ giăm sa drah kơtak lơ̆m plơi pla mơnuih djuai ƀiă, djru mơnuih ƀôn sang thâo hluh tơlơi phiăn kơnuk kơna pơkă kơ pơdŏ rơkơi bơnai hăng sang anŏ, jak iâu mơnuih ƀôn sang djă pioh gru grua hiam đưm laih anun lui hĭ tơlơi pơluk mơgu đăo kơ yang rơbang. Pơtô kiăng thâo hluh tong ten kơ pơdŏ rơkơi bơnai hiam klă, tơpă djơ̆ hnong, thâo ƀă ƀem čem rông ană bă hăng sang anŏ, tơlơi tơkeng ană bă, pơgang đah kơmơi pi kian.

Amăng bruă pơtô pơblang, tơlơi gơgrong mơ̆ng anom bruă, mơnuih tơpuôl, mơnuih hơmâo kơnuih hiam, tha plơi, khua ƀôn jing yôm biă mă, tui hăng ayong Thạch Văn Chỉnh, khua plơi thôn 3 Thuồng, să Phúc Lợi, tơring glông Lục Yên, tơring čar Yên bái:

“Hơdôm thun giăm anai mơnuih ƀôn sang amăng plơi ăt ngă djơ̆ tơlơi phiăn pơdŏ rơkơi bơnai, khua mua wai lăng djop djuai ania mơnuih mơnam jak iâu 6 krop rơkơi bơnai pơdŏ aka djop thun, tơdah ƀuh ƀing hlơi amra pơdŏ rơkơi bơnai aka djop thun hă gơmơi nao pơtô lăi jak iâu pơhmư̆ brơi thâo hluh tơlơi pơdŏ rơkơi bơnai mơ̆ng muai aka djop thun lĕ tơnap, mơ̆ng anun lu mơnuih thâo hluh hăng ngă tui djơ̆ tơlơi phiăn"”

Rơngiao kơ tơlơi gir run mơ̆ng anom bruă mrô mơnuih, kiăng biă mă tơlơi gleng nao mơ̆ng djop anom bruă gong gai kơnuk kơna tơring čar, ngă hrom tong ten pơphun mông jơnum pơtô lăi kiăng ană plơi pla thâo hluh Tơlơi phiăn pơdŏ rơkơi bơnai hăng sang anŏ. Pơkra hơdră, kơčăo bruă “ Pơtô pơblang pơđĭ tui tơlơi thâo hluh pơhrŏ mrô mơnuih pơdŏ rơkơi bơnai aka ƀu djop thun, dŏ rơkơi bơnai amăng sa kơnung djuai jĕ giăm drah kơtăk amăng plơi pla mơnuih djuai ƀiă”.

Laih dơ̆ng, bruă mă pơtô pơblang khom djơ̆ tơlơi pơhing sit nik amăng plơi pla, kơtưn pơblih hĭ boh yôm phun, hơdră pơtô pơblang kiăng amuñ thâo hluh, amuñ ngă tui.

Nay Jek: Pơblang