VOV4.Jarai - Hơdôm hrơi giăm anai, Jơnum min djŏp djuai ania mơnuih mơnam hơdôm boh tơring čar, ƀon prong glăk ngă hrŏm hăng Jơnum min mơnuih ƀon sang hrŏm ha gưl prăp lui pơphun pơbưp mơnuih ƀon sang kiăng ƀing tơbiă anăn ruah khua pơphun jak iâu arăng plĕ hră ruah. Anai hơmâo lăng kah hăng tal “pơtŏng lăng” đah mơng pel ĕp tơlơi rơgơi, tơlơi pơmin mơng pô tơbiă anăn ba ruah dưi mơn ngă khua, jê̆ giăm mơn hăng mơnuih ƀon sang, pơhmư̆ mơn hă ƀŭ tơlơi rơkâo đĭ, tơlơi pơgôp hiăp mơng mơnuih ƀon sang, hơmâo mơnuih ƀon sang đăo gơnang hă ƀŭ. Khă hnun, tơlơi mơ̆ lu mơnuih ƀon sang lăp đing nao lĕ pô tơbiă anăn ba ruah khŏm hơmâo hơdră ngă bruă rơđah rơđông laih dong amra ngă bruă hiư̆m pă tơdah dưi ngă khua pơ ala brơi mơnuih ƀon sang,

Tơlơi phiăn pơkôl bruă brơi ƀing hơmâo anăn ba ruah ngă khua bưp, pơhiăp tom mơnuih ƀon sang ƀơi mông jơnum bưp mơnuih ƀon sang ƀơi anih gơñu či ngă khua khŏm hơmâo pơphun rơđah rơđông, dưm kơnar, djơ̆ hăng tơlơi phiăn, pơhlôm hơđong kơjăp, rơnuk rơnua mơnuih mơnam. Rơngiao mơng bưp mơnuih ƀon sang ƀơi anih gơñu pre ngă khua lĕ bruă iâu pơthưr arăng ruah hluai tui tơlơi pôr pơhing ăt jing tơlơi yôm biă mă kiăng ƀing tơbiă anăn ba ruah dưi hyu iâu pơthưr mơnuih ƀon sang plĕ hră kơ gơñu.

Tơlơi mơ̆ lu mơnuih ƀon sang lăp đing nao lĕ bruă mơnuih tơbiă anăn ba ruah ngă khua amra ngă bruă hiư̆m pă tơdah dưi ngă khua pơ ala mơnuih ƀon sang dêh čar, khua jơnum min pơ ala brơi mơnuih ƀon sang hăng ngă hơget kiăng pơ ala brơi tơlơi kiăng khăp mơng mơnuih ƀon sang. Mơnuih ƀon sang Nguyễn Tâm Trinh, dŏ ƀơi kuân Đống Đa, Hà Nội lăi tui anai:

“Kơ jơlan hơdră iâu jơnum, ƀing ta lăi nao tơlơi hơget, lăi nao tơlơi gir khŏm kiăng ngă lĕ tơlơi hơget” Khŏm lăi lĕ, ră anai hơmâo hơdôm tơlơi kah hăng: hưp ham ƀong kông ngăn, ngă bruă ƀu djơ̆ hăng tơlơi kiăng sit mơng mơnuih ƀon sang, rơnuk rơnua mơnuih mơnam. Tơlơi yôm hloh dong lĕ pô pơ ala brơi mơnuih ƀon sang hăng ƀing gơmơi ƀuh ƀing gih dưi ngă bruă đah mơng dưi ngă tơlơi ƀing gih kơtưn hăng tơlơi kơtưn mơng ƀing gơmơi”.

Ơi Chu Văn Phương, mơnuih ƀon sang dŏ pơ plơi prong Việt Trì, tơring čar Phú Thọ čang rơmang:

“Kâo kiăng abih bang ƀing tơbiă anăn ruah ngă khua hơmâo hơdră ngă bruă mơng pô gơñu laih anun hơmâo tơlơi ƀuăn hăng mơnuih ƀon sang khŏm tơpă sit, ngă klă hơdră ngă bruă mơng pô ñu. Hluai tui hơdră ngă bruă, mơnuih ƀon sang amra krăp lăng hơdră ngă bruă mơng ƀing hơmâo anăn ruah ngă khua laih anun ngă tui tŭ yua hă ƀŭ”

Mơnuih ƀon sang lăng yôm kơ tơlơi anai lĕ yua tơdah kiăng pơsur mơnuih ƀon sang, ƀing tơbiă anăn ngă khua khŏm hơmâo hơdră ngă bruă tong ten, djơ̆ hăng tơlơi hơmâo sit ƀơi anih gơñu či ngă khua. Khă hnun, mơng tơlơi ƀuăn truh bruă ngă ñu dŏ ataih đôč, yua anun jing ƀing khua ƀu khin ƀuăn lui hlâo ôh. Tui hăng ơi Lê Bá Trình, Kơ-iăng khua hơđăp Jơnum min djŏp djuai ania mơnuih mơnam Việt Nam: Hơdôm mông jơnum bưp mơnuih ƀon sang či iâu pơthưr mơnuih ƀon sang kah hăng tal “pơtŏng lăng” tŏ tui či pel ĕp, sem lăng tơlơi rơgơi, tơlơi pơmin mơng mơnuih tơbiă anăn ngă khua dưi ngă bruă mơn, thâo hlul, jê̆ giăm, pơhmư̆ tơlơi pơgôp hiăp mơng mơnuih ƀon sang mơn hă ƀŭ...Yua hnun, tơdah pô tơbiă anăn ngă khua ƀu hơmâo hơdră ngă bruă rơđah rơđông, ƀu dưi ngă tơlơi gơñu ƀuăn, jing mơnuih ƀon sang ƀu lăng nao ƀing gơñu dong tah. Kơ tơlơi phiăn, aka ƀu hơmâo tơlơi pơkôl pơkă hơget ôh kiăng ƀing khua khŏm ngă tơlơi ñu ƀuăn lơ̆m bưp mơnuih ƀon sang, samơ̆ ơi Lê Bá Trình lăi, tơlơi pơkôl pơkă prong hloh lĕ pran jua đăo gơnang mơng mơnuih ƀon sang:

“Tui hăng kâo, rim čô khua khŏm pơƀuh rơđah tơlơi gơñu dưi ngă hăng hơdră ngă bruă đah mơnuih ƀon sang ƀuh ñu dưi ngă bruă mơn hă ƀŭ laih anun tơdơi anai krăp lăng sŭ, lơ̆m ñu ƀuăn hăng mơnuih ƀon sang hiư̆m pă laih anun lơ̆m dưi ruah ngă khua baih ñu dưi ngă bruă ñu ƀuăn hăng mơnuih ƀon sang hiư̆m pă. Yua hnun rim čô mơnuih khŏm hơmâo hơdră ngă bruă rơđah rơđông ƀơi anăp mơnuih ƀon sang kah mơng hơmâo mơnuih ƀon sang đăo gơnang. Tơdah ƀing ta ngă hrŭp hăng pơ ala brơi đôč lĕ mơnuih ƀon sang ƀu gơnang đơi ôh”.

Sa Ƀirô khua pơ ala mơnuih ƀon sang dêh čar, Jơnum min pơ ala mơnuih ƀon sang sit nik yua mơnuih ƀon sang akŏ pơdong, yua mơnuih ƀon sang wai lăng, hăng ngă bruă yua kơ mơnuih ƀon sang jing abih bang tơlơi mơnuih ƀon sang kiăng. Ơi Lê Như Tiến, sa čô hlâo adih hơmâo tơbiă anăn ba ruah khua ƀơi lu rơwang bruă Ƀirô khua pơ ala mơnuih ƀon sang dêh čar, Khua hơđăp Jơnum min Gru grua boh thâo, pơtô hrăm, Hlăk ai, tơdăm ngek dra muai mơng Ƀirô khua pơ ala mơnuih ƀon sang dêh čar lăi lĕ: Tơlơi ƀing ta kơđiăng lui lĕ hơdip tơpă, lăi tơlơi sit amăng pran jua ta pơmin hăng mơnuih ƀon sang. Kiăng mơnuih ƀon sang hơmâo tơlơi pơmin hiam, plĕ hră ruah ta, yua hnun ƀing ta khŏm prăp lui tơlơi či lăi pơthâo ƀơi anăp mơnuih ƀon sang. Hăng jơlan hơdră ngă bruă mơng ƀing tơbiă anăn ngă khua pơ ala mơnuih ƀon sang dêh čar, khua jơnum min pơ ala mơnuih ƀon sang khŏm rơđah rơđông, lăi pơthâo brăng brăng, ƀu dưi lăi nao luk puk ôh. Ƀing tơbiă anăn ngă khua khŏm lăi rơđah tơlơi gơñu či ngă tơdah dưi ngă khua pơ ala mơnuih ƀon sang dêh čar, khua jơnum min pơ ala mơnuih ƀon sang djŏp gưl; rim čô mơnuih kiăng thâo rơđah tơlơi hơmâo mơng anih gơñu ngă khua laih anun ba tơbiă hơdră pơsir bruă, hơdră djru...amăng tơlơi pơđĭ kyar mơng plơi pla, hăng mơng lŏn ia ta.

“Ƀing tơbiă anăn ruah khua blung a gơñu aka ƀu rơguăt pơhiăp ƀơi anăp mơnuih ƀon sang, pơhiăp hiư̆m đah arăng mơng hmư̆ tui”

Tơlơi pơhiăp nao hrŏm hăng bruă mă. Tơlơi ƀuăn mơng ƀing tơbiă anăn ngă khua amra jing tơhnal kiăng mơnuih ƀon sang krăp lăng bruă ngă mơng ƀing gơñu lơ̆m hơmâo ruah ngă khua pơ ala mơnuih ƀon sang dêh čar hăng khua jơnum min pơ ala mơnuih ƀon sang amăng abih rơwang thun ngă bruă mơng gơñu. Tui anun, ăt khŏm kiăng hơmâo hơdră lui hĭ ruah ƀing khua mơ̆ ƀu ngă tui tơlơi ƀuăn yôm mơng gơñu ƀơi anăp mơnuih nao plĕ hră, ƀơi anăp mơnuih ƀon sang hlâo hrơi jak iâu arăng nao plĕ hră./.

Lại Hoa: Čih - Siu H’Mai: Pơblang