Hlâo kơ hrơi jơnum mut thun hrăm phrâo, adơi Bơnah Ria Hồng Ân, 9 thun, dŏ ƀơi ƀut plơi M’Lọn, tơring kual Thạnh Mỹ, tơring glông Đơn Dương, tơring čar Lâm Đồng dưi hơmâo ƀing amĭ mĕm, jing ƀing mơnuih djru ba nao čuă, ƀơk hơdrôm hră hrăm, hră čih, djă ba ia tơsâo rơmô hăng lu gơnam yua hrăm hră pơkŏn phrâo brơi kơ ană mĕm. Amĭ rơngiă lơ̆m klin Covid 19, dŏ hăng ama laih anun yă gah amĭ. Yă tha rơma laih, ama ƀu hơmâo bruă mă hơđong, hyu mă bruă apah rim hrơi. Yă La Bouye Năm Thiều, yă mơ̆ng Hồng Ân lăi, tơlơi djru ba juh alum mơ̆ng ƀing amĭ mĕm djru kơ ană drit tŭ mă tơlơi khăp, tơlơi pap.

“Yua hơmâo ƀing neh ngă amĭ mĕm anun ƀing tơčô mơ̆ng hơmâo hră pơđok, hră čih, plai ƀiă kơƀah. Kâo ăt gir run pơtrut ƀing tơčô nao hrăm hră, pơtă pơtăn gơñu khom hrăm thâo, săng, gưt hiăp ƀing nai neh pơtô ƀơi sang hră, kơnong gir run hrăm hră đôč”.

Yă Phạm Thị Thảo Nguyên, Khua Khul đah kơmơi mut phung tơring kual Thạnh Mỹ, tơring glông Đơn Dương brơi thâo, anom bruă gơñu tŭ jum lăng ba ngă ană mĕm kơ Hồng Ân tơl ñu truh 18 thun. Amăng 2 thun rơgao, Khul hơmâo hyu ĕp ƀing mơnuih thâo khăp pap, čơmah djru ba hră pơkrem prăk hăng rơnoh 5 klăk, rim blan djru ba čơđai drit anun gơnam yua, mơnong ƀong huă hăng juh alum pơdah rai tơlơi khăp ƀu-eng ôh.

“Djru ba kơ mô̆ anun rim blan, sa blan mơ̆ng 400-500 rơbâo prăk. Hơmâo blan Khul djru hăng prăk mơta, ăt hơmâo mơ̆n blan djru hăng gơnam, ia tơsâo kơ mô̆. Rơngiao kơ anun, sit djơ̆ hrơi ngă yang mơak amăng dêh čar kah hăng ngă yang thun phrâo ƀong têt, hrơi jar kmar pioh kơ čơđai muai, hrơi blan bơrơmi ria ƀudah mut thun hrăm phrâo khul lêng kơ nao tơña bla, ƀơk gơnam. Amra gir run djru brơi kơ mô̆ anet djop anŏ gêh găl kiăng hơmâo hrup ƀing gơyut sa hnơr kiăng hơmâo pran jua mơak nao hrăm hră”.

Hăng adơi Trần Nhân Hòa, dŏ ƀơi plơi Quỳnh Châu Đông, să Lạc Lâm, tơring glông Đơn Dương, tơring čar Lâm Đồng, ană drit druai djai ama, hơjăn amĭ yơh gui ba rông 2 adơi amai Hòa hrăm hră. Hơmâo tơlơi djru mơ̆ng Khul đah kơmơi mut phung tơring glông Đơn Dương, ñu hơmâo tơlơi gir run kiăng nao hrăm hră, čih tŏ tui tơlơi ñu či kiăng pơ anăp adih, dĭ da gla kơñ. Amôn Trần Nhân Hòa lăi:

“Kâo bơni biă mă ƀing neh wa hơmâo djru ba kâo. Kâo kiăng tơdơi anai thâo ngă bruă jing kah hăng sa čô youtuber, kâo amra gir run hrăm thâo kiăng ngă tui anŏ pơmin nao pơ anăp adih. Tơdơi anai tơdah tŭ yua sit nik kâo glăi pơdong sang brơi kơ yă hăng djru ba ƀing gơyut gơyâo tơnap tap”.

Ƀơi tơring glông Đơn Dương ră anai hơmâo 13 čô čơđai drit druai dưi hơmâo djop gưl khul đah kơmơi mut phung djru ba, ngă amĭ mĕm. Kiăng dưi ngă bruă djru ba, khul hơmâo pơčruh prăk ngă keh prăk anăn “Amĭ mĕm” hăng hơdră jak iâu lu khul mơnuih mơnam djru, pơčruh hrŏm, pok pơhai hơdră “Mrô rơnoh khăp ƀu-eng”, “hyu duñ djah djâo kơsu”, pơplông “Tơlơi adoh khăp pap”….Yă Trịnh Thị Hằng, Kơ-iăng Khua khul đah kơmơi mut phung tơring glông Đơn Dương brơi thâo, kơnang kơ djop bruă mă, Khul hơmâo jak iâu hơdôm rơtuh klăk prăk pơčruh pioh brơi hră pơkrem prăk, blơi gơnam djru, nao tơña bla, ƀơk prăk rim čô ƀing ană amôn ngă ană mĕm.

“Khul ăt pơphun na nao bruă mă mơ̆ng Keh prăk Hơdră “Amĭ mĕm”, akŏ pơjing bơbung sang mơtah mơda ƀơi djop să, tơring kual, hyu duñ djah kơsu ba sĭ mơdrô mă prăk anun pơčruh amăng keh prăk. Rơngiao kơ anun ƀrô hrơi hơdor glăi akŏ pơjing khul hăng hrơi jar kmar pioh kơ đah kơmơi hrơi, pơphun jơnum ngui mơak, pơplông adoh suang tơlơi khăp pap ƀudah pơphun hơdră djru tơlơi bơwih ƀong huă kơ ƀing đah kơmơi sang anŏ tơnap tap laih anun ƀing ană amôn drit druai amăng tơring glông”.

Tơring čar Lâm Đồng hơmâo giăm 1.400 čô čơđai drit druai, amăng anun hơmâo lu čơđai drit druai amĭ gơñu rơngiă lơ̆m tal klin kheng Covid 19. Mơ̆ng rơnuč thun 2021, ngă tui hơdră “Amĭ mĕm” yua Khul đah kơmơi mut phung Việt Nam jak iâu, djop gưl khul đah kơmơi mut phung amăng tơring čar hơmâo hur har pơphun, jak iâu, pơtruh brơi djop anih kiăng djru ba ƀing čơđai drit druai. Ngă tui hơdră djru braih, djru rơdêh tang rơwang, măi komputer, blơi hră pơhlôm nua ia jrao, ƀơk hră čih, hơdrôm hră hrăm, gơnam yua hrăm hră, prăk huă ƀong rim blan, rim rơwang klâo blan sa wơ̆t truh ƀing čơđai buă 18 thun. Tui hăng yă Cil Bri, Kơ-iăng Khua khul đah kơmơi mut phung tơring čar Lâm Đồng, ră anai, djop gưl khul đah kơmơi ƀơi kual plơi pla hơmâo tŭ jum lăng ba ngă amĭ mĕm brơi kơ 167 čô čơđai drit druai; jak iâu djru giăm 1,5 klai prăk djru lăng ba ƀing čơđai muai.

“Djop gưl anom bruă khul đah kơmơi mut phung pok pơhai hơdră, pơtrut hyu pơtô lăi jak iâu pơtruh brơi ĕp mơnuih djru; pơphun ngă hrŏm djop sang bruă kơnuk kơna, djop gơnong bruă, anom bruă amăng tơring čar, kiăng gum tơngan hrŏm djru kơ ƀing čơđai ană drit druai, čơđai tơnap tap. Apah bơni kơ hơdôm gru ngă bruă hiam nao hlâo, hơmâo hơdră djru ba tŭ yua mơ̆ng ƀing đah kơmơi, ƀing mơnuih čơmah….hlăk tŭ mă ngă amĭ mĕm kơ ƀing čơđai drit druai, tơlơi bơ ră ruai ngă pơhưč pran jua lu mơnuih jing ƀing ngă amĭ mĕm ƀơi tơring čar truh pơ plơi pla hơmâo bang bơngač brơi hơdră anai”.

Hăng hơdră ngă anai “Pơpă hơmâo čơđai drit druai, pơ anun hơmâo amĭ mĕm”, hơdră “Amĭ mĕm” hlăk bang bơngač kơtang ƀơi Lâm Đồng. Mơ̆ng anun, djru hrŏm, gum tơngan lăng ba, rông brơi laih anun djru pơgang ƀing čơđai drit druai tơnap tap, kiăng juh alum, pơtrut pran jua gơñu dưi hơmâo pran gir run hloh hrăm hră, hrưn đĭ jing mơnuih ƀôn sang tŭ yua kơ dêh čar tơdơi adih.