Ƀơi Jơnum min mơnuih ƀôn sang să Đăk Ui, tơring glông Đăk Hà hơmâo akŏ pơdong tong krah plơi pla mơtah mơda, hơmâo đang kơphê, pơdai ia hăng boh troh. Kơdrưh yôm amăng lan sang lĕ hơnal boh pơtâo čih pơthâo gru grua mơ̆ng kual lŏn apui: “Mơnuih ƀôn sang hăng tơhan blah rŭi hyu ta juăt lăi du kích Đăk Ui hơmâo blah 289 wơ̆t amăng tal blah ayăt Mi, pơdjai 885 čô ayăt; phră prai 6 boh rơdêh kam ñông rơdêh sar; pơnah lê̆ 6 boh rơdêh por...Thun 1971, tơhan hăng mơnuih ƀôn sang Đăk Ui hơmâo brơi hră bơni yôm Tơhan blah ngă sông kơtang. Hơmâo tơkeng, hơdip truh kơ prong, gum blah wang pơ kual lŏn anai, tơdơi kơ ha mơkrah rơnuk thun, ơi A Bok (74 thun), Khua ping gah hơđăp tơring glông Đăk Hà ăt hơdor na nao thun blan blah ayăt:“Anih blah wang pơ anai kơtang kơtit, tuh drah pơčah asar. Rơdêh por ƀu ưt ôh, hăng adai rim hrơi hơmâo soh rơdêh por, por nao por rai. Ƀu hơmâo rơdêh por lĕ hơmâo phao kơnong, ƀu hơmâo phao lĕ hơmâo tơhan nao rai, hŭi biă. Ană plơi pơ anai đưm adih tơnap kơtang kơtit mơtăm, ƀu hơmâo asơi huă ao buh ôh. Mơ̆ng hrơi kiăo tui Ping gah, Ping gah git gai lŏn ia, laih dong hơmâo ƀing gơmơi dong, jing ră anai gơmơi plih lu biă mă yơh, hơdip dơnap hloh kơ mơ̆ng hlâo. Gơmơi kơnang kơ Ping gah hăng amra kiăo tui Ping gah na nao yơh”.

Lơ 24/3/1994 tơring glông Đăk Hà hơmâo akŏ pơdong tui Tơlơi pơtrun mrô 26 mơ̆ng Kơnuk kơna. Pơtrut tui gru grua tơhan sông kơtang blah ayăt roh, Ping gah, gong gai, ling tơhan hăng mơnuih ƀôn sang Đăk Hà ha pran jua, gum ngă lu tơlơi truh kih phrâo amăng thun blan akŏ pơdong Đăk Hà. Hmư̆ hing hloh kah hăng: akŏ pơdong truh kih să plơi pla phrâo Hà Mòn tui hơnong pơkă phrâo blung a ƀơi kual Dap Kơdư, jing tơring glông blung a ƀơi kual Dap Kơdư hơmâo kơphê hna tui hơnong pơkă OCOP 5 asar pơtŭ gưl Dêh čar, tơring glông ba akŏ ƀơi Kon Tum amăng bruă ngă hmua. Yă Y Vêng, pô ngă tơhan du kích Đăk Ui đưm adoh, tơdơi anai ngă Ding kơna Ping gah, Khua Ping gah tơring čar, Khua grup pơ ala mơnuih ƀôn sang dêh čar tơring čar Kon Tum brơi thâo,  amăng 30 thun rơgao, tơlơi yôm hloh kiăng Đăk Hà đĭ kyar, hrŏm hăng pơtrut tui gru tơhan sông kơtang blah ayăt, jing djă bong kjăp pran jua gum pơgôp, phun ñu lĕ khua mua prong hloh mơ̆ng tơring glông:“Ăt rơbêh hơdôm pluh čô yơh ngă Khua git gai Ping gah tơring glông, Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông. Tŏ tui djŏp rơnuk tui anun yơh. Hơmâo tơlơi gum pơgôp, djơ̆ hrŏm kiăng pơƀut pran akŏ pơdong tơring glông Đăk Hà đĭ kyar abih bang tui hrơi anai”.

49 thun tơdơi kơ klaih rơngai hăng 30 thun akŏ pơdong tơring glông, Ping gah, gong gai hăng mơnuih ƀôn sang tơring glông Đăk Hà hơmâo lu bruă ngă yôm amăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă - mơnuih mơnam hăng pơđĭ tui tơlơi hơdip mơnuih ƀôn sang. Ơi Lê Xuân Hưng, Khua ping gah să Đăk Mar, brơi thâo bruă wai lăng bơwih ƀong - mơnuih mơnam, biă ñu lĕ hơdôm boh plơi pla djuai ƀiă jing bruă kiăng ngă hlâo, yôm hloh mơ̆ng ping gah, gong gai mơ̆ng tơring glông truh pơ să:“Să pơƀut akŏ pơdong, pơđĭ kyar bơwih ƀong, gru grua mơnuih mơnam, akŏ pơdong plơi pla phrâo tui hơnong pơkă phrâo, plơi pla phrâo ngă gru. Biă ñu akŏ pơdong plơi pla mơnuih djuai ƀiă jing plơi pla phrâo ngă gru mơ̆ng să”.

Truh ră anai tơring glông Đăk Hà hơmâo laih 7 boh să plơi pla phrâo, amăng anun hơmâo 2 boh să Hà Mòn hăng Đăk Mar jing să plơi pla phrâo tui hơnong pơkă phrâo; prăk pơhrui glăi mơ̆ng rơbêh 79.400 čô mơnuih mơ̆ng tơring glông, amăng anun mơnuih djuai ania ƀiă hơmâo rơbêh 50%, jing rơbêh 50 klăk prăk/čô/thun. Tơring glông hơmâo akŏ pơdong kual ngă hmua pơƀut pla sa mơta djuai, kah hăng: kơphê ƀơi să Hà Mòn, Đăk Mar, tơring kual Đăk Hà; phun pơdai ia ƀơi Đăk Ui, Đăk La; phun kơsu ƀơi Đăk La, Đăk Hring, Ngok Wang, Ngok Réo; pơđĭ kyar 20 blah đang kơphê, kơsu, pơdai ia, añăm pơtăm boh troh prong; ba sĭ kơphê pơ hơdôm boh dêh čar kah hăng: Đức, Prang, Mehico, Bỉ, Thụy Sỹ, Español hăng Mi.

Amăng hơdôm boh than pơđĭ kyar bơwih ƀong huă - mơnuih mơnam mơ̆ng tơring glông Đăk Hà hơmâo tơlơi gum pơgôp mơ̆ng ƀing hlăk ai. Ayong Hà Quốc Mạnh, Khua hlăk ai tơring glông Đăk Hà brơi thâo, pơ-ư pơ-ang biă mă hăng gru grua plơi pla, hlăk ai gum pơgôp pran jua hăng lu hơbô̆ bruă pơđĭ kyar bơwih ƀong, kah hăng kơphê hơdjă ba sĭ pơ čar rơngiao, boh troh pla hơdjă hơmâo pơđĭ kyar kjăp:“Ƀing hlăk ai mơ̆ng tơring glông pơ-ư pơ-ang biă mă lơ̆m hơmâo tơkeng, hrăm hră amăng plơi pla klă hiam tui anai. Pran jua anun jing pran kơtang, pơtrut pơsur hrăm hră, mă bruă, gir run, kơsung nao hlâo gum pơgôp pran jua, tơlơi rơgơi amăng bruă akŏ pơdong tơring glông jai hrơi pơdrong sah, hiam, rơgơi”.

Hơdôm boh than mơ̆ tơring glông Đăk Hà, tơring čar Kon Tum hơmâo ngă amăng 30 thun akŏ pơdong hăng pơđĭ kyar jing phun atur yôm kiăng tơring glông pơtrut đĭ kyar tañ hloh pơ anăp anai, djơ̆ hăng hră bơni Tơhan sông kơtang mă bruă mơ̆ Ping gah, Kơnuk kơna brơi amăng thun 2008. Tơring glông Đăk Hà glăk ngă hơdră rơđah rơđông či pơđĭ kyar ngă hmua pơkra gơnam ba sĭ, mă yua boh thâo măi mok pơlir hăng pơkra gơnam, anih blơi sĭ hăng pơđĭ kyar tuai čuă ngui...; kiăng dưi mă ană tơring glông plơi pla phrâo amăng thun 2025./.