VOV4.Jarai - Mơng đưm đă truh ră anai, Ping gah hăng Kơnuk kơna ta lêng kơ đing nao, pơtrun lu hơdră bruă kiăng pơđĭ kyar djop mơta amăng tơlơi hơdip mơda ƀơi kual mơnuih djuai ania ƀiă. Akŏ bruă djop mơta amăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă - mơnuih mơnam amăng kual mơnuih djuai ania ƀiă hăng kual ataih, asuek rơwang thun 2021-2030 hơmâo Khua pơ ala mơnuih ƀon sang dêh čar tŭ yap tui tơlơi pơsit mrô 88/2019/QH14 lơ 18/11/2019 lĕ tơlơi pơdah rơđah hloh kơ hơdră bruă lăp djơ̆ mơng Ping gah, Kơnuk kơna ta hăng lĕ tơlơi pơtrut pơsur kiăng kơ mơnuih djuai ania ƀiă hăng kual ataih, asuek dưi pơđĭ kyar amăng djop mơta.

Amăng hơdôm thun giăm anai, hrŏm hăng bruă ngă tui tŭ yua hơdôm tơlơi pơtrun mơng Ping gah, hơdră bruă, tơlơi phiăn mơng Kơnuk kơna, tơring čar Yên Bái hơmâo pơtrun, pok pơhai lu hơdră djru mơnuih djuai ania ƀiă amăng tơring čar; amăng anun đing nao tuh pơ alin pơđĭ kyar bơwih ƀong huă - mơnuih mơnam; djă pioh, lăi pơthâo gru grua yôm phara, pơhlôm wai pơgang rơnuk rơnua amăng kual mơnuih djuai ania ƀiă hăng hơmâo ba glăi hơdôm tơlơi dưi prong prin. Mrô sang anŏ ƀun rin amăng đơ đam tơring čar hrŏ trun rơbêh 32% (thun 2016) dŏ 7,04% thun 2020. Bơ ƀơi hơdôm tơring glông rin anun lĕ Mù Cang Chải thun 2016 lĕ giăm 67% truh thun 2020 hrŏ trun dŏ pơ gŭ 9%. Yên Bái hơmâo pơtrun lu hơdră djru, amăng anun hơmâo hơdră djru amăng ngă đang hmua, pla đang glai kah hăng rông akan hơdang tui tơlơi pơsit mrô 69 mơng Khul pơ ala mơnuih ƀon sang tơring čar.

Hơmâo rơnoh prăk djru 8 klăk prăk tui tơlơi pơsit mrô 69 mơng Khul pơ ala mơnuih ƀon sang tơring čar Yên Bái, ayong Giàng A Dờ dŏ ƀơi ƀản Púng Luông, să Púng Luông, tơring glông Mù Cang Chải, tơring čar Yên Bái hơmâo tuh pơ alin man pơkra drông war hăng rông hrôh 30 drơi bê. Yua kơ thâo ngă tui arăng pơtô hăng hmư̆ tui amăng brô̆, hră pơhing mơ̆ bê rông hiam hăng tuh hrôh lu, ngă kơ sang anŏ hơmâo lu dong prăk pơhrui hăng dưi hrưn đĭ pơdrong asah. Mơng boh than dưi ngă blung ayong Dờ pơčrông lô hăng bơnai ñu rông lu dong 100 drơi pơ anăp anai:

“Rĭm drơi bêh sa thun dưi ba glăi prăk pơhrui mơng 400 truh pơ 500 rơbâo, duh hĭ prăk tuh pơ alin. Hơdôm tơlơi gum djru brơi mơnuih ƀon sang kual čư̆ siăng, kual ataih, asuek anai, lĕ sa amăng hơdôm hơdră kiăng mơnuih ƀon sang pơklaih mơng ƀun rin”.

Sang anŏ amai Vũ Minh Thuỷ dŏ ƀơi ƀản Ngã Ba Kim, să Púng Luông ăt hơmâo djru brơi 15 klăk prăk tui tơlơi pơsit mrô 69 mơng Khul pơ ala mơnuih ƀon sang tơring čar Yên Bái kiăng kơ pơđĭ kyar rông hlô mơnong, rông 3 drơi un ania hăng 20 drơi un pioh sĭ čuh hơtă. Hăng pran gir run bơwih ƀong huă laih dong hơmâo djop gưl gong gai đing nao pơtô brơi boh thâo rông hlô mơnong yua anun amăng thun hlâo sang anŏ ñu dưi sĭ rơbêh 3 tơ̆n un pơhrui glăi rơbêh 200 klăk prăk. Amai Vũ Thị Minh Thuỷ brơi thâo: Mơng rơnoh prăk pơhrui anai ƀu djơ̆ kơnong djru sang anŏ ñu pơklaih mơng ƀun rin đôč ôh mơ̆ ăt hơmâo dong prăk brơi ană bă hrăm hră gưl prong, tơlơi hơdip plai ƀiă tơnap tap:

“Tơdah ƀu hơmâo klin, tơlơi bơwih ƀong huă hơđong na nao tui ră anai, tơlơi hơdip amra jai hrơi jơnap tui mơn. Čang rơmang hơmâo dong tơlơi gum djru kiăng kơ sang anŏ dưi tuh pơ alin rông hlô lu ƀiă dong”.

Tơring glông Mù Cang Chải hơmâo pơtrut pơtô pơblang, pơsur djop sang anŏ khin hơtai čih anăn ngă tui hơbô̆ bruă rông hlô lăp djơ̆ hăng tơlơi gal mơng sang anŏ. Hluai tui tơlơi anun, djop plơi pla kiăng pel ĕp, čih anăn ƀing mơnuih dưi pơhlôm amăng bruă rông hlô, ngă pô hăng pơtrut pơsur, pơtô pơblang brơi mơnuih ƀon sang pơkra ming drông war, blơi gơnam tam, djuai hlô rông pơhlôm hiam hloh. Truh ră anai, tơring glông Mù Cang Chải hơmâo laih 86 boh sang anŏ čih anăn hăng rơnoh prăk djru rơbêh 1 klai 400 klăk prăk. Yua anun, mrô hlô rông amăng tơring glông giăm 73.000 drơi. Ơi Vàng Bua Tủa, Khua Jơnum min mơnuih ƀon sang să Púng Luông, tơring glông Mù Cang Chải brơi thâo:

“Lơ̆m hơmâo rơnoh prăk tuh pơ alin djru brơi hơdôm sang anŏ ƀun rin brơi čan prăk, amăng anun sang anŏ pơpă ăt hơmâo rơmô kơbao rông amăng sang anŏ, mơng anun djru brơi sang anŏ dưi pơklaih mơng ƀun rin. Hơmâo sang anŏ ăt tŭ mă rơnoh prăk čan kiăng kơ pok prong amăng rông hlô mơnong”.

Tơring glông Mù Cang Chải pơsit tŏ tui kơtưn amăng bruă pơtô pơblang hơdôm boh tơhnal, hơdră djru mơng tơlơi pơsit mrô 69 tơl mơnuih ƀon sang; pơtrut pơjing, pơtrut pơsur hơdôm hơbô̆ bruă pla pơjing, rông hlô mơnong pơlir hăng bruă ƀơi ƀon lan anun lĕ rông mơnŭ uai, un rông prưh gah rơngiao, rông bê, pla kyâo boh troh ngă jrao …Kơtưn pơtô brơi boh thâo phrâo, djru brơi mơnuih ƀon sang amuñ čan prăk kah hăng tơlơi thâo thăi amăng pla pơjing, rông hlô mơnong, pơhlôm pơgang klin kheng, anih hơdip jum dar; tŏ tui pơtrut pơsur hơdôm anom bơwih ƀong hrŏm amăng plơi pla khin hơtai čih anăn amăng hơdôm boh tơhnal djru bơwih ƀing huă dưi sĭ rơnoh yôm hloh.

Pơhmutu lĕ pơ glông črâo trun hơdôm bruă anet amăng jơlan hơdră tuh pơ alin mơng Ping gah, Kơnuk kơna brơi kơ kual mơnuih djuai ania ƀiă hăng kual ataih, asuek anun lĕ: Jơlan hơdră mrô 135 rơwang tal 1,2,3 brơi hơdôm să, plơi pla tơnap tap; Tơlơi pơsit mrô 30A/2008/NQ-CP kơ jơlan hơdră djru pơhrŏ trun ƀun rin tañ hăng hơđong kjăp hăng 61 boh tơring glông ƀun rin hơmâo ngă tui amăng hơdôm thun laih rơgao; sit biă ñu lĕ Akŏ bruă djop mơta amăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă-mơnuih mơnam amăng kual mơnuih djuai ania ƀiă hăng kual ataih, asuek rơwang thun 2021-2030 hơmâo Khua pơ ala mơnuih ƀon sang dêh čar tŭ yap amăng thun 2019. Tui hăng ơi Đỗ Văn Chiến, Khua Ding jum - Khua Jơnum min djuai ania hơđăp (ră anai ngă Khua Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam Việt Nam) akŏ bruă anai hơmâo:

“Akŏ bruă akŏ phun lĕ ngă tui 10 akŏ bruă hăng pơsit hơmâo 3 mơta tơlơi phrâo. Mơta sa lĕ pel ĕp glăi kual mơnuih djuai ania ƀiă hăng ataih, asuek, pơsit tong hơdôm kual tơnap tap hloh mơng anun đing nao tuh pơ alin brơi lăp djơ̆ kiăng ba glăi tŭ yua sit nik, kiăng gum djru hăng pơđĭ kyar brơi kual mơnuih djuai ania ƀiă hăng kual ataih, asuek. Hơdră djru anai hơmâo 3 mơta bruă phun: pơđĭ kyar bơwih ƀong huă, pla đang glai, wai pơgang glai rưng; rông hlô, pơđĭ kyar rông mơnŭ bip, rơmô kơbao brơi rĭm kual; Hơdră djru brơi bruă sĭ mơdrô phun akha kyâo hăng pla hơdôm phun akha kyâo brơi lăp djơ̆ hăng tơlơi gal amăng rĭm kual. Tơlơi pơsit hơdôm bruă sit nik laih hăng ƀing đah kơmơi hăng čơđai anet ƀơi kual mơnuih djuai ania ƀiă hăng kual ataih, asuek. Hrŏm hăng anun lĕ pơsir tơlơi phiăn sô hơđăp ƀu klă ƀu hiam anun lĕ pơdô̆ rơkơi bơnai ha kơtăk drah, dô̆ rơkơi bơnai mơng muai hăng lui hĭ abih hơdôm tơlơi phiăn ƀu hiam; đing nao pơđĭ kyar pơtô hrăm, ia jrao hrưn đĭ klă ƀiă dong brơi kual ataih, asuek”.

Jơlan hơdră tui hơnong pơkă dêh čar pơđĭ kyar bơwih ƀong huă- mơnuih mơnam ƀơi kual mơnuih djuai ania ƀiă hăng kual ataih, asuek rơwang thun 2021-2030 hơmâo pok pơhai amra pơgôp ngă pơplih tơlơi pơpmĭn, bruă mă hăng djru brơi mơnuih djuai ania ƀiă hrưn đĭ pơklaih mơng ƀun rin.

Siu Đoan: Pơblang