VOV4.Jarai - Khă truh bơyan phang laih, samơ\ klin duam pơđung drah [ơi tơring ]ar Daklak ăt do# ngă dleh tơnap mơn. Truh ră anai, đơ đam tơring ]ar Daklak ]ih djă pioh rơbêh kơ 2 rơbâo ]ô mơnuih duam pơđung drah, amăng anun hmâo sa ]ô mơnuih djai. Rơngiao kơ bôh than yua kơ ayuh hyiăng hăng rơwang mơng klin ruă le\ hơdră pơgang pơgăn le\ bôh than phun ngă klin duam pơđung drah [ơi tơring ]ar Daklak lar hyu prong.

       Sang ơi Võ Đình Chuẩn do\ pơ tơring kual Quảng Phú, tơring glông }ư\ Mgar, tơring ]ar Daklak, krah amăng đang kơphê mơtam, jum dar phun kyâo hlum hlam, pum pam; [ơi iao gah sang hơmâo kơthung tơnô, kơthung kơsu, ]eh prong pơdong ia. Ia amăng ]eh prong, ană ke], hlăt kman anet anot do\ loai amăng lơm anun, ană ke] hlăt kman anun yơh prong đ^ jing h^ ke\\] samơ\ ơi Chuẩn pơmin tơlơi anun hiư\m thâo hnoaih, `u lăi:

            Amăng đang ta lu kyâo pơtâo boh troh hơmâo ke] yơh lah. Ră anai hơn^ mơng ngă dong, dă mơta bruih ia jrao tar [ar amăng hmua anai, `u djai abih ke] mơn hă, tơdah dưi djai abih ke] kah mơng abih kman ană ke] amăng ia pơdong lơm ]eh anun. Ră anai, sang ta pơ anai, sang gah adih hơmâo ke] ăt `u rai pơ anai mơn kơ`.

            Ơi Lê Văn Duyên, Khoa anom bruă gah ia jrao tơring glông }ư\ Mgar brơi thâo, dôm blan rơgao, tơring glông anai hơmâo na nao mơnuih [ă tơlơi duăm pơđung drah, mrô mơnuih duăm đ^ tui dua wơ\t pơkă hăng tal anai mơn  thun hlâo. Anom bruă ia jrao pơgang tơring glông hơmâo iâu pơtum lu mơnuih, ling tơhan djop anom bruă nao bruih ia jrao pơdjai ke], [ơk hră pơtô lăi, pôr pơthâo pơgang ma] kman tơlơi duăm ruă, kiăng mơnuih [on sang thâo hluh rơđah tơlơi duăm pơđung drah laih anun hơdră pơgang mă pô samơ\ mơnuih [on sang ăt do\ ngă amưng amăng bruă anai:

            Tơlơi thâo hluh mơng mơnuih [on sang amăng bruă pơgang tơlơi suaih pral kơ drơi jăn, sang ano\ pô laih anun mơnuih [on sang iao gah lu mơnuih do\ kơ[ah biă mă, laih gơmơi nao sem lăng, pel e\p [uh rơđah gru\p plơi pla, [on [ut amăng tơring kual Quảng Phú ăt do\ [uh tơdah rơnak pưk sang, jơlan glông kơnong tui hluai pha ra ba sang ano\ đô] ngă, bơ ngă tui tơlơi pơtrun kơ abih bang le\, aka dưi ngă djơ\ ôh ha amăng ple\.

            {ơi plơi prong {uôn Ma Thuôt, tơlơi klin duăm pơđung drah ăt tưp lu tơnap tap mơn. Ơi ia jrao Đặng Ngọc Sơn, Khoa anom bruă pel e\p tơlơi duăm ruă, anom bruă ia jrao pơgang plơi prong {uôn Ma Thuôt brơi thâo, thun anai, mrô mơnuih duăm pơđung drah tưp lar hmar biă mă, [ơi djop 21 boh să lêng kơ hơmâo soh amăng plơi prong samơ\ [u [iă ôh, mơnuih [on sang pơmin bruă pơgang tơlơi duăm ruă le\ yua kơ anom bruă gah ia jrao gơ\ đô] mă bruă:

            Lu mơnuih [on sang do\ pơmin mơng anai pơklôn adih, sit duăm ruă hơmâo ma] kman klin le\ bruih ia jrao đô], [u pơmin nao ôh kơ bruă rơnăk pơgaih anih ia dong, ia plăng, ia phông  ke] juăt mơboh, ]eh ]ar lar ană [ơi jum dar sang ano\. Phrâo anai, anom bruă ia jrao pơgang plơi prong, hơmâo pơphun lu wơ\t nao pơtô lăi, brơi pơdjai ma] kman ană ke] samơ\ mrô sang ano\ mơnuih [on sang gum hrom [u lu ôh, lu mơnuih aka [u thâo hluh ôh bruă pơgang mă pô. Djop anih, gơmơi nao pơtô brơi, [ơi anăp ngă tui, ha wơ\t hrơi tơjuh tơdơi pơwơ\t ăt do\ hơnong djơh hăng hơđăp đô]. Kâo ăt hyu pơtô lăi, hơmâo mơng 10-20% mrô mơnuih [on sang [u ngă hrom ôh, đơ đa krư\ bah amăng, [u gưt pok bah amăng bruih ia jrao amăng lăm sang ôh.

            Ră anai, djop tơring glông, plơi prong amăng tơring ]ar Daklak, tơlơi duăm pơđung drah, hơmâo rơbêh 2 rơbâo ]ô mơnuih tưp. Hrom hăng bruă pơtô lăi ană plơi pla, anăm ngă amưng ôh kơ bruă pơhlôm pơgang tơlơi duăm anai, anom bruă ia jrao tơring ]ar Daklak glăk gir run ngă hrom pơtô pơblang brơi khoa moa gong gai kơnuk kơna, djop khul grup, mơnuih tơpuôl pơphun rơnăk anih anom krom do\, pơdjai ană ke] ma] kman duăm ruă, puh pơđuăi arong aroa] sat, bruih ia jrao ke], kiăng hro\ [iă hăng anăm brơi tưp hyu tơlơi duăm ruă.

         Kah hăng lu tơring ]ar, [ôn prong, amăng đơ đam dêh ]ar ta, tơlơi klin duam pơđung drah [ơi tơring ]ar Daklak ăt glăk ngă dleh tơnap mơn. Klin gluh đ^ [ơi abih bang 15 bôh tơring glông, plơi prong, [ôn prong, amăng tơring ]ar hăng hơdôm mơnuih duam pơđung drah đ^ lu. M[s khom gơgrong hlâo hơdôm bruă pơgang hlôm hlâo, hơdôm gưl go\ng gai plơi pla hăng gơnong bruă ia jrao hmâo bruă mă hơge\t amăng tơlơi pơgang, pơgăn klin ruă ră anai, pô hyu mă tơlơi pơhing phrâo gah ]ra\n hơdră anai ră ruai laih hăng ơi ia jrao Phạm Văn Lào – Khoa Anom bruă ia jrao pơgang hlôm hlâo tơring ]ar Daklak kơ bôh yôm anai.          

            -Ơ ơi ia jrao, khă amăng bơyan phang laih, samơ\ mrô mơnuih duam pơđung drah [ơi tơring ]ar Daklak ăt do# lu mơn. Yua hơge\t thun anai klin duam pơđung drah glăi gluh đ^ kơtang tui anun hăng gơnong bruă ia jrao gơgrong hlâo ngă tui hơdôm bruă pơgang, pơgăn klin hiưm `u?

          -Ơi ia jrao Phạm Văn Lào: Tơdah lăi duam pơđung drah jing tơlơi duam ruă ngă lar hyu djơ\ mơn, `u hmâo [ơi dêh ]ar Việt Nam hăng mơng hơdôm thun 1960, [ơi rong lon tơnah le\ `u hmâo sui laih, [ing ta do\ng amăng kual lon juăt ngă mơng tơlơi duam pơđung drah. Dua dơng le\ ayuh hyiăng thun anai tui tơlơi pơplih ayuh hyiăng hơdôm thun je# hăng anai le\ ayuh hyiăng glăi đ^ tui [ơ [rư\ mơ\ ayuh hyiăng jai đ^ kơtang tui le\ jơlan gah anăp nao hơdôm tơlơi ruă klin bơdjơ\ nao hơdôm tơlơi hơd^p mơda mơng hơdôm djuai djăp mă mơng drơi jăn pơkon bơdjơ\ nao ayuh hyiăng đ^ tui `u amra kơtưn đ^, tlâo le\ [ing ta [uh thun anai tơlơi pơplih [ơi kual hơjan ăt dleh tơnap mơn, bơyan hơjan thun anai [u lu samơ\ hơjan raih daih, abih bang tơlơi hơjan tui hrơi blan mơng [ing ta rơngiă tui [ơ [rư\ laih yua kơ tơlơi pơplih ayuh hyiăng anun ba truh tui anun, khă [ing ta [u dưi jăm abih bang kơ tơlơi anai mơn, `u do# wot tơlơi ta [u gleng nao dơng. Tơlơi [u gleng nao mơng [ing ta le\ rơwang 3 truh kơ 6 thun samơ\ khă tui anun hai [u rơđah rơwang hơpă ôh mơ\ yua [ing ta wor bit h^ yap wot gơnong bruă ia jrao ăt hmâo tơlơi soh mơn amăng tơlơi anai hăng m[s ăt kơ[ah tơlơi đing nao mơn, [ing apăn bruă hăng m[s [u đing nao hơdôm tơlơi anai đơi ôh, [ing ta [ơ [rư\ wor bit truh [ing ta [uh le\ gru nam tơlơi ruă amra gluh đ^ prong biă, bôh than ba truh anun le\ tui anun.

            Bơ\ bruă pơgang, pơgăn klin ruă ră anai le\, do\ng [ơi anăp tơlơi anum ta dưi lăi thun anai [ing ta ngă tui kho\p biă, gơnong bruă ia jrao ăt ngă tui kho\p mơn amăng hơdôm bruă bôh thâo hăng pơ phô bruă hrom hăng hơdôm gưl, go\ng gai le\ ră anai [ơi hơdôm anih anom phun kah hăng plơi prong Buôn Ma Thuột, }ư\ Mgar bruă pơdjai lăng kuăng, bôh ka], bruă agiah rơme\t anih anom do# kiăng pơsir mrô mơnuih ruă hăng djai ngă tui kho\p laih, khă [ing ta [uh laih hơdôm ]ô mơnuih djai, samơ\ tơdơi kơ anun dưi mă tu\ tơlơi găn gao hơdôm anom bruă pơjrao kơtưn đ^ laih lom pơjrao mơng pô, hơdôm anom pơgang hlôm hlâo hai lăi pơthâo mơn hơdôm bôh thâo hăng yap wot amăng hơdôm mơta tơlơi pha ra [ing ta ăt pơ phun pruih hăng pơsir pơdjai ka] tơpă biă.

             -Kah hăng ơi ia jrao phrâo lăi pơthâo le\ sa amăng hơdôm bôh than ngă lar hyu prong tơlơi duam pơđung drah le\ tơlơi pơmin mơng m[s, tui anun bôh nik `u hăng rơgao kơ bruă pel e\p thâo tơlơi mơng ơi ia jrao le\ ơi ia jrao pơsit hiưm hơpă kơ tơlơi pơmin pơgang hlôm hlâo tơlơi ruă mơng m[s rơđah biă `u amăng mông klin ngă lu mơng thun anai?

          -Ơi ia jrao Phạm Văn Lào: Sa tơlơi m[s akă gleng nao, khom lăi le\ tui anun, samơ\ ano# dơlăm hloh le\ khom đing nao hloh, anun le\ bôh thâo mơng m[s amăng bruă pơgang kơdo\ng duam pơđung drah, tơdah lăi djơ\ mơn neh wa [ing ta lăi truh tơlơi duam pơđung drah jing bơngo\t biă hăng ăt lăi pơthâo hăng gơnong bruă ia jrao hăng lăi pơthâo kơ hơdôm gưl go\ng gai, khă hnun hai, bruă pơsir rơđah biă `u le\ ngă hiưm hơpă huăi hmâo tơlơi duam pơđung drah dơng tah hă, neh wa luk puk biă kơ tơlơi anun bơhmu kah hăng [ơi hơdôm bôh [ôn prong pơ\ hơdôm kual ara\ng pioh blo\, [ưh bơnga, hơdôm to\ ia, kơthung phi đo# ia hơjan lu biă, samơ\ [ing ta [u dưi pơsir ôh [u dah [uh gơ`u [u gư\t hyu hơduah e\p lăng hơdôm anih lăng kuăng, bôh ka] hmâo amăng sang pô khom pơsir pơđut h^ `u. Tui hăng kâo bôh thâo pioh pơsir hơdôm tơlơi anun mơng [ing ta kah hăng blo\ jro\p bơnga, [ưh bơnga jing anih anom lăng kuăng juăt ]eh rai ka] ngă duam pơđung drah lar hyu, neh wa [ing ta akă [u thâo rơđah, lu `u [ing ta wual hăng bruă agaih rơme\t anih anom do#, hăng bruă agaih anih anom do# pơgang pơgăn klin duam pơđung drah anun le\ hơdôm gru phun [ing ta khom gleng nao.

            -Tui anun hơdôm mơnuih hmâo tơlơi hor jro\p bơnga [u dah rông akan kiăng hiam [u dah pla phun kyâu bơnga le\, khom ngă hơge\t lom hmâo klin duam pơđung drah hmâo lu kah hăng ră anai anun?

          -Ơi ia jrao Phạm Văn Lào: Rơđah đông tơlơi hơd^p mơda đ^ tui tơlơi kiăng anai dih `u lu hloh mơn, khă hnun hai khom hmâo hơdôm bruă pơsir hăng jơlan gah kiăng to\ng ten hloh. Bơhmu kah hăng lom pla phun kyâu bơnga thơ hmâo ia amăng anun, tlaih akan rông. Bơ\ hăng hơdôm blo\ jro\p bơnga [ơi anih pơ pu\ kơ yang rơbang, ơi yă le\ pioh nao hrom sa [uông ia rơmă thơ lăng kuăng, bôh ka] [u dưi bôh ]eh ôh. {u dah hơdôm anih anom kah hăng mong jam pioh ia thơ dưm nao [ia\ hra amăng anun, ka] [u dưi bôh ]eh mơn. Bơ\ hăng hơdôm anih ia alek alok le\ ta yua ia luir tuh nao. Hơdôm ge\t ]ai le\ klu\p trun, hơdôm [êh ia le\ ta tlaih rông akan hmâo lu ia mơtah mriah, pơgang rah anih anom do# hăng hiam mơta lăng kơ pô dơng.

            -Bơni kơ ih ơi ia jrao hmâo lăi pơthâo laih bôh thâo hmâo bôh tu\ yua amăng bruă pơgang, pơgăn duam pơđung drah

                                                                 Siu H’ Prăk - Nay Jek: Pô ]ih ha\ng pôr