VOV4.Jarai - Tui hăng tơlơi sem lăng mơng Jơnum min djuai ania, mrô sang anŏ rin ƀơi kual mơnuih ƀon sang djuai ƀiă dŏ ƀơi čư̆ siăng lu 2,5 wơ̆t pơhmu hăng mrô jŭ yap hrŏm amăng dêh čar ta. Prăk pơhrui mơng mơnuih ƀon sang djuai ƀiă kơnong hơmâo 1/3 pơhmu hăng prăk pơhrui pơkă amăng dêh čar. Sa amăng hơdôm hơdră ngă bruă kiăng plai ƀiă tơnap tap kơ kual mơnuih ƀon sang djuai ƀiă lĕ pơhlôm hơmâo mơnuih mă bruă đah mơng ngă hơdră djru tuh pơ plai kơ kual anai.

Ngă tui tơlơi pơtrun, tơlơi djru mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna kơ bruă djru tuh pơ plai kơ kual mơnuih djuai ƀiă, kual čư̆ siăng, mơnuih djuai ƀiă glăk hơmâo prăk djru gah djuai ƀiă kah hăng djru phara tui djuai ania hăng phung djuai ania; hơdră djru pơđĭ kyar bơwih ƀong huă - mơnuih mơnam tui kual; hơdră djru pơđĭ kyar bơwih ƀong huă mơnuih mơnam tui bruă mă. Amăng anun, hơmâo 2 jơlan hơdră dêh čar pơtrun (Jơlan hơdră dêh čar pơhrŏ trun hơđong mrô sang rin hăng Jơlan hơdră man pơdong plơi pla phrâo) hăng hơdôm jơlan hơdră kiăng đĭ kyar pơkŏn dong. Kiăng dưi ngă, djŏp gưl, anom bruă hơmâo ngă lu tơlơi pơtrun, pơtô ba hăng pơphun ngă, ba glăi lu tơlơi klă hiam mơn, mơng anun djru pơđĭ tui tơlơi thâo pơmin, hơmâo mơnuih mă bruă rơgơi, pơtô pơbuă tui dong mơnuih rơgơi, ăt kah hăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă - mơnuih mơnam, djă bong hơđong rơnuk rơnua ƀơi plơi pla djuai ania ƀiă. Tơlơi hơdip mơda, pran jua, biă ñu lĕ mơnuih djuai ƀiă jai hrơi pơplih klă tui.

Samơ̆, phun akha mơng bruă pơkra gơnam, anun lĕ bơwih ƀong huă mơng neh met wa kiăng tơklaih mơng rin ƀun lĕ aka ƀu hơmâo tuh pơ plai lăp djơ̆ ôh. Sit hnun yơh, mrô mơnuih rin glăi dong lu biă. Ƀu hơmâo pô pơtô ba, djru ba bruă pơkra gơnam, hơdôm boh sang anŏ mơnuih djuai ƀiă rin ƀun ăt dŏ wơ wer hăng prăk čan đôč yơh. Ră anai plai ƀiă mơn rơmon, samơ̆ kiăng dưi ngă mă pô hơmâo braih huă añăm ƀong lĕ tơlơi tơnap biă mă. Yă Hồ Thị Minh- Kơ-iăng khua Anom bruă wai lăng djuai ania tơring čar Quảng Trị lăi, hơdră pơsir lĕ mơng tơlơi pơmin thâo hluh tui mơng neh met wa mơn:

“Mông anai ƀing ta khŏm pơplih djŏp mơta bruă hlao, pơplih mơng tơlơi pơmin. Tơdah ta kơnong brơi neh meh wa đôč lĕ ƀu dưi ôh. Yôm hloh lĕ ta khŏm ruah hlô rông, djuai phun pla hơget thơ kiăng djơ̆”.

Ơi Quàng Văn Hương - Kơ-iăng khua Khul wai lăng djuai ania mơng Ƀirô khua git gai pơ ala mơnuih ƀon sang dêh čar lăi, hơdôm boh tơring čar kiăng pơtŏp bruă lu wơ̆t, yua dah mơnuih djuai ƀiă, tơlơi kiăng hrăm hơdôm anun mơn, prăk hơdôm anun mơn, ngă hiư̆m pă kiăng mă yua djơ̆ hăng tơlơi hơmâo sit. Tap năng, ta dưi mơn ba mơnuih ƀon sang nao hrăm pơ hmua, pơ đang, hrăm lăng tui bruă arăng ngă ƀuh ƀơi anăp, pơtô ba kiăng neh met wa thâo, ƀu djơ̆ tŭ kơ pơƀut jơnum ƀơi sang jơnum đôč ôh:

“Hơdră djru pơđĭ kyar ngă hmua, neh met wa juăt laih ngă hmua tui hơđăp, kiăng ngă tui hơbô̆ bruă phrâo lĕ ta khŏm djă tơngan pơtô brơi. Neh met wa kiăng hơmâo arăng pơtô glăi, nao rai tơnap tap, ƀu thâo hluh đơi dong, anun jing khŏm pơtô ba mơng ƀrư̆. Neh met wa kiăng hrăm yơh samơ̆ dŏ kơƀah, ƀu dưi hrăm. Yua hnun ƀing ta khŏm pơtrut tơlơi hơmâo mơng ƀing ta yơh. Yua hnun khŏm hơmâo hơdră ngă bruă lăp djơ̆ kah mơng pơtrut đĭ pran mơnuih ƀon sang, sit tơlơi pơmin tơguan kơ arăng lĕ yua hơdră ngă bruă mơng ƀing ta aka ƀu rơđah”.

Thun blan rơgao, Khul wai lăng djuai ania mơng Ƀirô khua git gai pơ ala mơnuih ƀon sang dêh čar pơphun pơđĭ tui prăk brơi čan gơnang kơ Sang bruă prăk djru mơnuih mơnam; pơđĭ tui rơnoh prăk čan mơng 8 klăk/sa boh sang jing 15 truh 20 klăk/sa boh sang; pơđĭ tui prăk djru lŏn ngă hmua, djru pơplih bruă mă mơng 15 truh kơ 20, 30 klăk prăk; pok prong anih djru ba kual tơnap, tơnap kơtang (tui tơlơi pơtrun 54). Rơngiao kơ anun, pơđĭ tui prăk pioh čan kơ sang anŏ rin, brơi lu tui mơnuih dưi čan prăk mơng Sang bruă prăk djru mơnuih mơnam hăng sang anŏ giăm rin ƀudah sang anŏ phrâo tơbiă anăn mơng rin, kiăng ƀing anai dưi tơklaih mơng tơlơi rin hơđong hloh.

Gah kơnuk kơna ta, Jơnum min djuai ania ăt hơmâo hơdră djru phara pơƀut abih tơlơi djru abih hrơi pơkă, lăng glăi anih ƀing hơmâo mă tơlơi djru đah mơng huăi ngă lok nao lok rai. Hơdôm ding jum anom bruă lơ̆m čih pơkra tơlơi djru pơđĭ kyar bơwih ƀong huă mơnuih mơnam kual mơnuih djuai ƀiă khŏm hơmâo tơlơi gum ngă hăng wai lăng mơng Jơnum min djuai ania. Bruă kah pơpha prăk kăk kơ hơdôm boh tơring čar kiăng djru hlâo kơ plơi pla djuai ƀiă, kual tơnap tap hơmâo sang anŏ rin lu, brơi prăk kăk lăp djơ̆, ƀu brơi mơnuih rin gum pơgôp tom ôh.

Siu H’Mai: Pơblang