VOV4.Jarai -  Amăng mông jơnum kơ pơđĭ kyar bơwih ƀong kual guai lŏn ia yua Ding jum sĭ mơdrô dêh čar ta pơphun tô nao rai lăng mơng ataih hăng 25 bôh tơring čar kual guai lŏn ia phrâo anai, sa amăng 3 bôh than phun ba truh bruă pơđĭ kyar bơwih ƀong kual guai lŏn ia akă djơ̆ hăng bôh tơhnal čang rơmang, akă hmao kiăo tui tơlơi pơđĭ kyar, anun lĕ hơdôm tơlơi akă gal amăng bruă pơkă kual, mơng hơdôm tơlơi pơkă “tui gru” kăh hăng pơkă kual bah amăng guai lŏn ia mơng thun 2021-2030, pơkă gŏng hrĕ apui lơtrik, jơlan nao rai... truh pơkă bruă “tơdu” – lĕ anih anom sĭ mơdrô.

Tơlơi lăi pơthâo glăi mơng Ding jum sĭ mơdrô brơi ƀuh, bruă pơđĭ kyar bơwih ƀong kual guai lŏn ia hmâo laih lu bôh tơhnal klă. Amăng hơdôm hrơi tơnap tap, hơdôm bôh tơring čar guai lŏn ia hmâo gơgrong hlâo, hơkrŭ pơsir klă, gir run hrưn đĭ, pơhlôm rah tơlơi rơnuk rơnua, pơgang lŏn ia ƀơi kual guai lŏn ia, pơgang pơgăn klin Covid-19 ba glăi bôh tơhnal, pơgang tơlơi suaih pral mơnuih ƀôn sang, djă pioh rah tơlơi pơđĭ kyar bơwih ƀong ƀơi kual guai lŏn ia. 6 blan akô̆ thun 2021, abih bang 25 bôh tơring čar giăm guai lŏn ia leng kơ hmâo gru than đĭ kyar hloh, amăng anun, 20/25 tơring čar đĭ kyar lu hloh rơnoh hơnong ñu đơ đam dêh čar. Lu tơring čar đĭ kyar hăng rơnoh 2 mrô.

Khă hnun hai lom pơđĭ kyar bơwih ƀong kual guai lŏn ia ăt bưp tơlơi tơnap lu mơn. Tơlơi bơwih ƀong – mơnuih mơnam hơdôm kual guai lŏn ia dô̆ kaih pơđĭ kyar bơhmu hăng rơnoh pơkă hrom mơng tơring čar kual guai lŏn ia lăi ha jăn hăng mơng đơ đam lŏn ia lăi hrom. Hơdră bơwih ƀong ƀơi kual guai lŏn ia ăt hluai tui kơ bruă đang hmua mơn phun ñu, akă pơjing kual ngă đang hmua hơbit, akă mă yua tơhnal pơkă, hơduah ĕp phun akha gơnam tam, pơdŏng anăn păn, akă pơjing bruă pơlir hơbit ngă rai gơnam tam hăng sĭ gơnam tam. Bruă ngă rai gơnam tam mơng măi mok akă pơjing rai gơnam tam phun, bôh thâo bơkơtưn tơdu. Amăng hơdôm bôh than ba truh, hơdư̆ hĭ tơlơi črâo tơbiă khom yap nao truh bruă pơkă tuh pơplai pơđĭ kyar ƀơi hơdôm bôh tơring čar guai lŏn ia lăi hrom hăng kual guai lŏn ia lăi ha jăn dŏ lu tơlơi akă gal gah anô̆ klă pơkă bruă, kơƀah tơlơi pơkă lăng hlâo, kơƀah phun than pơdŏng kơčăo bruă. Đa lĕ, bruă pơkă kual akă pơkĕ hrom hăng bruă pơdŏng kơčăo bruă ngă tui, akă pơsit glông bruă, ngăn rơnoh tuh pơplai djơ̆ hăng rim rơwang mơng bruă pơkă. Anun lĕ akă yap ôh, yua kơ akă sit nik pơkĕ hăng bôh nik pơđĭ kyar mơng plơi pla, hăng biă ñu bruă ngă rai gơnam tam blơi yua hăng phiăn juăt mơng anih mơnuih ƀôn sang dô̆ hơdôm bôh tơring čar kual guai lŏn ia anun bôh tơhnal bơwih ƀong – mơnuih mơnam mơng bruă pơkă akă ƀu kơjăp, ba truh anom mă bruă măi mok, sĭ mơdrô mơng hơdôm bôh tơring čar dŏ kaih pơđĭ kyar.

Yă Lê Hoàng Oanh – Khua apăn bruă sĭ mơdrô kual ASIA – kual Ơi Jŭ brơi thâo, tui hăng Tơlơi phiăn pơkă, ră anai abih bang hơdôm bôh tơring čar guai lŏn ia leng kơ glăk pơdŏng tañ bruă pơkă rơwang mơng 2021-2030. Anai lĕ bruă pơkă pơƀut glăi hơdôm bruă pơkă gơnong bruă, bruă mă, kăng kual pơđĭ kyar mơng tơring čar ƀơi guai lŏn ia. Lom akă ngă giong hăng pơsit pơkă bruă tơring čar lĕ amra tơnap pơpha ngăn drăp tuh pơplai, ngă pơhư̆č ngăn rơnoh, ƀu dưi pơjing anih anom gêh gal kơ tuh pơplai pơđĭ kyar... Tui hăng yă Lê Hoàng Oanh, rơgao rơbêh kơ 200 mơta tơlơi rơkâo đĭ mơng hơdôm bôh tơring čar kual guai lŏn ia mơ-ĭt glăi, hrom hăng tơlơi đing nao tuh pơplai pơlar jơlan nao rai lĕ bruă tañ ngă giong kual pơkă mơng bah amăng guai lŏn ia rơwang mơng thun 2021-2030 dưi lăng yôm pha ra:

“Gah pok phrâo, pơhư prong bah amăng guai lŏn ia hmâo 33 tơlơi rơkâo đĭ hăng hơdôm bôh yôm rơđah, kah hăng: Tañ ngă giong kual pơkă bah amăng guai lŏn ia Việt Nam – Lao, Việt Nam – Kur, Việt Nam – Khač rơwang mơng thun 2021-2030, tơlơi rơkâo mơng hơdôm tơring čar guai lŏn ia ră anai phrâo pơkă mă truh abih thun 2020 đô̆č. Gah pơkă kual pơđĭ kyar apui lơtrik hmâo 36 tơlơi rơkâo đĭ – hăng hơdôm bôh yôm rơđah bơ djơ̆ nao tơlơi pơkă kual pơkĕ apui mrô 8; Bruă pơpha ngăn rơnoh kơ Jơlan hơdră apui lơtrik plơi pla, pơtrut kơtang tuh pơplai hơdôm glông pơđoh hyu apui ƀơi hơdôm anih anom tui tơlơi pơkă; Pơsit pơkă kual pơđĭ kyar apui lơtrik mơng thun 2016-2025 mơng hơdôm tơring čar kah hăng Lai Châu, pơhrua nao pơkă kual mơng Lào Cai sa dua rơwang bruă drai ia apui lơtrik ƀudah Quảng Nam... Hơdôm ƀut tơlơi rơkâo đĭ kiăng pơđĭ kyar bruă măi mok hmâo 14 tơlơi rơkâo đĭ hăng hơdôm bôh yôm phun kah hăng pơkă kual tuh pơplai ƀut sang măi, pơdŏng hơdră pơkă pơtrut pơsur, ngă pơhư̆č anom bơwih ƀong tuh pơplai anom mă yua ƀut sang măi, kual sang măi...”

Rơđah biă ñu hăng tơring čar Quảng Ninh – anih anom hmâo wot jơlan guai lŏn ia ƀơi rŏng lŏn hăng ƀơi ia rơsĭ ha mơguai hăng dêh čar Khač, hmâo anô̆ gal bơkơtưn gah sĭ mơdrô, tuai čuă ngui, dŭ pơgiăng gơnam tam hăng Khač laih anun ASEAN. Kiăng ngă tui tơhnal gal, pơkĕ hăng pơđĭ kyar kơjăp hơdôm gơnong bruă măi mok pơkĕ hăng bruă sĭ mơdrô, ơi Bùi Văn Khắng – Kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Quảng Ninh rơkâo đĭ:

“Rơkâo Ding jum sĭ mơdrô pơkă hăng djru brơi tơring čar Quảng Ninh pơđĭ kyar hơdôm ƀut sang măi ƀơi 3 anih anom guai lŏn ia – ră anai tơlơi pơkă mơng tơring čar dô̆ ƀiă biă. Sa lĕ Móng Cái, dua lĕ Hải Hà, 3 lĕ Tịnh Biên dŏng yua kiăng pơkă kual hăng pơhrua mut amăng kual pơkă pơđĭ kyar hơdôm kual sang măi ƀơi anai kiăng gal brơi kơ hơdôm bôh anom bơwih ƀong anet hăng găp ƀrô gah bruă măi mok...”

Pơsit Pơkă kual tơring čar lĕ phun than pioh pơpha, ngă pơhư̆č tuh pơplai pơđĭ kyar. Khă hnun hai, tui hăng Tơlơi phiăn pơkă kual, ƀu hmâo pơkă kual pơđĭ kyar măi mok hăng sĭ mơdrô, Pơkă kual pơđĭ kyar anom mă bruă măi mok hăng anih sĭ mơdrô ha jăn ôh mơ̆, abih bang leng kơ pơƀut mut pơkă kual tơring čar. Yua anun, kiăng pơđĭ kyar bơwih ƀong kual guai lŏn ia amăng rơwang pơ̆ anăp, Khua ding jum sĭ mơdrô Nguyễn Hồng Diên rơkâo hơdôm bôh tơring čar guai lŏn ia kiăng pel ĕp glăi hăng ba tơbiă hơdôm bôh yôm kơ tuh pơplai pơđĭ kyar kual guai lŏn ia, pơkă kual pơđĭ kyar măi mok hăng sĭ mơdrô, pơkă kual pơđĭ kyar anom mă yuă gah măi mok hăng sĭ mơdrô ƀơi tơring čar kiăng pơƀut glăi hăng tañ ngă giong bruă pơkă kual tơring čar mơng thun 2021-2030, tơhnal lăng nao truh 2050, ngă phun than pơpha prăk tuh pơplai pơđĭ kyar hăng pơsit jơlan gah pơđĭ kyar sui thun kơ kual guai lŏn ia ăt kah hăng abih bang hơdôm gơnong bruă jơlan nao rai, măi mok, sĭ mơdrô, apui lơtrik, hơdôm kual amăng tơring čar...

“Sa lĕ khom đing nao pơdŏng bruă ngă hăng kơčăo bruă pơđĭ kyar măi, mok, đang hmua, sĭ mơdrô mơng hơdôm anih anom. Hăng hrom bruă ngă pơđĭ kyar hơdôm gơnong bruă phrâo lăi anun, khom tañ pơƀut glăi mut kual pơkă tơring čar, pơkă kual mơng rim anih anom hmâo hrom sa jơlan guai lŏn ia. Hăng huai tui hơdôm kual pơkă mơng tơring čar hrom hăng hơdôm jơlan gah pơsit pơkă kual gơnong bruă lŏn ia mơ̆ Ding jum pơtom hiăp dưi jao bruă anai lĕ ƀing ta tañ ba tơbiă hăng Kơnuk kơna, Khua pơ ala mơnuih ƀôn sang hăng Gŏng gai dêh čar kiăng dưi lăng glăi hmâo pơkă kual pơđĭ kyar bơwih ƀong mơng hơdôm bôh tơring čar guai lŏn ia, biă ñu lĕ pơkă pơđĭ kyar bơwih ƀong mơng hơdôm tơring čar guai lŏn ia, biă ñu lĕ pơkă pơđĭ kyar hơdôm bah amăng guai lŏn ia amăng đơ đam dêh čar ta, biă ñu bah amăng guai lŏn ia ƀơi rŏng lŏn...”.

Khua Ding jum sĭ mơdrô biă ñu lăi rơđah bruă tañ pok pơhai pơkă kual pơđĭ kyar măi mok – sĭ mơdrô kual guai lŏn ia, bah amăng guai lŏn ia... djơ̆ hăng tơhnal gal mơng kual hăng djơ̆ hrom hăng bruă pơkă kual, tuh pơplai pơđĭ kyar mơng dêh čar ha mơguai hăng dêh čar ta./.

Nguyên Long (Phòng Kinh tế VOV1): Pô čih – Siu H’ Prăk: Pô pơblang