VOV4.Jarai - Hơdôm thun jê̆ hăng anai, bruă pơhrŏ trun ƀun rin kơjăp ƀơi hơdôm bôh tơring glông čư̆ siăng tơring čar Quảng Nam hmâo laih bôh tơhnal lăp pơtrut pơsur. Kiăo tui anun, tơlơi hơdip mơda mơng neh wa kual djuai ania ƀiă dưi pơplih phrâo rơđah rơđông; mơnuih ƀôn sang tŭ mă klă hloh hơdôm hơdră bruă gum djru, ngăn rơnoh gum djru mơng kơnuk kơna kiăng pơđĭ kyar bơwih ƀong, pơjing bruă mă, đĭ dong prăk pơhrui glăi. Ră anai, lu sang anô̆ ƀun rin neh wa djuai ania ƀiă hmâo pơplih laih tơlơi pơmin, hơdră ngă, hrưn đĭ ngă pơdrong lăp djơ̆.

Hlâo adih, sang anô̆ amai A Lăng Dy, ƀơi thôn Pà Ong, să Cà Dy tơring glông kual čư̆ siăng Nam Giang, tơring čar Quảng Nam gah sang anô̆ ƀun rin. Abih sang anô̆ ñu hơdip gơnang kơ bruă ngă đang hmua, pla plah phun rơtă, phun kơtor, tơlơi hơdip kơƀah tơnap na nao. Rơnuč thun 2010, mơng ngăn rơnoh čan 30 klăk prăk mơng Sang prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam hăng hơdôm ngăn rơnoh pơhrua nao hrom pơkon, amai A Lăng Dy khin hơtai tuh pơplai ngă đang war hăng blơi hơdôm pluh drơi un dlai ba glăi rông. Gơnang kơ dưi pơhrăm gah bôh thâo rông hlô anun pŭ un sang anô̆ ñu prong tañ, ƀu hmâo klin ngă. Bruă rông hlô gêh gal, amai A Lăng Dy pơhư prong bruă rông rơmô hăng hơdôm rơtuh drơi ană mơnŭ, pơkĕ hrom hăng pla 10 ektar đang keo hăng phun bôh mit Thái. Amai Dy pơmin lăng, rim thun kơmlai hmâo rơbêh kơ 200 klăk prăk mơng hơdôm hơdră bơwih ƀong, rông hlô; gơnang kơ phun keo, rông hlô, mơnŭ bip mơng djru neh wa tơtlaih mơng rin rơpa:

“Hlâo adih čan prăk hmâo 2 thun laih, čan prăk blơi rơmô hăng pla phun bôh mit, kâo ƀuh ăt dưi mơn”.

Kiăng gal brơi kơ mơnuih ƀôn sang pơđĭ kyar bơwih ƀong, pơđĭ tui prăk pơhrui glăi, gưl ping gah, gong gai tơring glông kual čư̆ siăng Nam Giang, tơring čar Quảng Nam hmâo laih lu jơlan gah pơsir khop amăng bruă hrŏ trun ƀun rin kơjăp. Tơring glông hmâo pơdŏng laih Akô̆ bruă pơđĭ kyar plơi pla, hlô rông, djru mơnuih ƀôn sang pơđĭ kyar bơwih ƀong. Ơi Tơ Ngôi Với, Kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông Nam Giang, tơring čar Quảng Nam brơi thâo, rim thun, tơring glông hmâo mă yua ngăn drăp rơbêh kơ 2 klai prăk djru sang anô̆ ƀun rin pơđĭ kyar bơwih ƀong huă. Ră anai, tơring glông Nam Giang hmâo 130 hơdră pơđĭ kyar bơwih ƀong hăng ba glăi prăk pơhrui lăp yap ba biă:

“Lom ngă tui bruă hrŏ trun ƀun rin ăt hmâo mơn lu sang anô̆ ngă đang hmua, bơwih ƀong huă rông hlô mơnong ba gru hlâo. Bôh tơhnal pơhrŏ trun ƀun rin mơng thun 2016 truh thun 2020 rơđah rơđông biă, hơnong ñu hrŏ trun rim thun mơng 5 truh kơ 7%. Ƀing gơmơi ngă tui khŏp dong hơdôm jơlan gah bruă pơhrŏ trun ƀun rin kơjăp, biă ñu djru bruă ngă đang hmua, pơhrăm bruă, djru bruă mă hăng ba nao mă bruă pơ̆ dêh čar tač rơngiao”.

Quảng Nam lu hơdră ngă ba glăi bôh tơhnal amăng pơhrŏ trun ƀun rin kơjăp phik ƀơi kual čư̆ siăng

Ơi A Lăng Mai, Khua Grŭp djuai ania tơring čar Quảng Nam brơi thâo, hơdôm thun rơgao, hrom hăng prăk mă yua mơng Kơnuk kơna, tơring čar Quảng Nam ăt hmâo djru mơn neh wa djuai ania ƀiă, mrô mơnuih ƀôn sang kual asuek, ataih pơđĭ kyar bơwih ƀong, hrưn đĭ tơtlaih mơng ƀun rin. Akô̆ thun anai, tơring čar Quảng Nam hmâo djru laih giăm truh 2 klai prăk, ngă tui hơdôm hơdră pơsur gah đang hmua ƀơi hơdôm bôh să kual čư̆ siăng hăng kual neh wa djuai ania ƀiă. Sa dua hơdră yak blung a ba glăi bôh tơhnal prong kah hăng: hơdră pla hăng ngă đang bôh kruăi dung kơđuh mơtah, rông akan Diên hồng amăng gruh ƀơi drai ia pơkĕ apui, rông akăn thát lát cườm amăng gruh ƀơi dơnao ia pơkĕ hăng bruă sĭ akan. Rơngiao kơ anun, tơring glông dŏ djru phun pla, hlô rông, rơmô pioh djuai, un pioh djuai... gơnang kơ anun, lu sang anô̆ hrưn đĭ ngă pơdrong. Amăng thun 2020, đơ đam tơring čar iâu pơhrui hmâo giăm truh 3 klai prăk pioh pơhrŏ trun ƀun rin. Hơdôm jơlan hơdră, rơwang bruă, hơdră bruă hrŏ trun ƀun rin mơng lŏn ia; hơdôm hơdră bruă pha ra mơng tơring čar pơkĕ hăng djru pơhrŏ trun ƀun rin, hơđong tơlơi hơdip mơda mơnuih mơnam dưi pok pơhai ngă tui ba glăi bôh tơhnal. Bôh tơhnal, thun 2020, mrô sang anô̆ ƀun rin đơ đam tơring čar hrŏ trun 3.282 bôh sang anô̆, yak rơgao 121% bơhmu hăng tơhnal pơkă ba tơbiă; mrô sang anô̆ ƀun rin gah hơdră bruă gum djru mơnuih djru ngă hơkrŭ đưm hrŏ trun mơng 416 bôh sang anô̆ dô̆ 225 bôh sang anô̆. Hăng bruă hrŏ trun ƀun rin ƀơi hơdôm bôh să ƀun rin tơnap tap kual kơtuai hăng ia rơsĭ, kual djuai ania ƀiă dô̆ thun rơgao hmâo laih hơdôm bôh tơhnal klă. Mrô sang anô̆ ƀun rin mơng 74 bôh să ƀun rin tơnap hrŏ trun 1.681 bôh sang anô̆. Hmâo 3 bôh să ƀun rin tơnap tap kual kơtuai hang ia rơsĭ hăng bul ia rơsĭ, sa bôh să kual čư̆ siăng dưi tŭ yap djơ̆ hăng plơi pla phrâo. Ơi A Lăng Mai, Khua Grŭp djuai ania tơring čar Quảng Nam pơsit, 6 blan akô̆ thun anai, rơbêh kơ 1.600 bôh sang anô̆ ƀun rin hăng rơbêh kơ 600 bôh sang anô̆ ƀun rin ƀơƀiă kual neh wa djuai ania ƀiă kual čư̆ siăng hmâo rơkâo tơtlaih mơng ƀun rin.

“Drơi pô hơdôm bôh sang anô̆ mơnuih ƀôn sang neh wa djuai ania ƀiă gơñu hmâo mă yua laih ngăn drăp ngă tui ba glăi bôh tơhnal. Mơng anun, djru pơđĭ kyar bơwih ƀong ăt kah hăng pơđĭ tui prăk pơhrui glăi hăng djru pơhrŏ trun rin rơpa kơjăp. Hơdôm jơlan hơdră pơkă mơng Kơnuk kơna ăt kah hăng ngăn drăp mơng tơring čar djru phun pla, phun bôh troh kơ kual neh wa djuai ania ƀiă kual čư̆ siăng tơring čar Quảng Nam hmâo ngă tui ba glăi bôh tơhnal. Mơng anun ngă pơplih ƀô̆ mơta pơđĭ kyar bơwih ƀong mơnuih mơnam kual čư̆ siăng”.

Lu sang anô̆ mơnuih ƀôn sang kual čư̆ siăng tơring čar Quảng Nam ngă pơdrong mơng rông un dlai

Thun 2021, tơring čar Quảng Nam hrưn đĭ hrŏ trun mơng 2.000 bôh sang anô̆ ƀun rin hăng hloh kơ anun hăng hrŏ trun abih hơdôm bôh sang anô̆ ƀun rin gah hơdră bruă mơnuih hmâo gum djru ngă hơkrŭ đưm. Kiăng hmâo bôh tơhnal anai, Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar rơkâo hơdôm gưl, gơnong bruă pơsit pran jua hloh dong, ngă tui ha măng plĕ hơdôm bruă pơsir, pơjing tơlơi pơplih kơtang amăng bruă hrŏ trun ƀun rin. Biă ñu, đing nao bruă ngă tui, pơhư prong hơdôm hơdră ƀudah hrŏ trun ƀun rin; pơtrut kơtang bruă lăi pơhing; kơtưn pơhrua hrom hơdôm ngăn rơnoh./.

Siu H’ Prăk: Pô pơblang