VOV4.Jarai-Bruă pơgang tơlơi rơnuk rơnua guai dêh čar ƀu kơnong hơjăn bruă glăm ba mơ̆ng ling tơhan, djop anom bruă kơnuk kơna ôh jing bruă ngă hăng tơlơi glăm ba mơ̆ng rĭm čô mơnuih ƀôn sang ƀing ta. Lu thun rơgao, ƀing tha plơi, mơnuih arăng đăo kơnang, khua ƀôn pơ hơdôm să kual ataih giăm guai dêh čar jing mơnuih ba gru hlâo, jak iâu, pơtô lăi ană plơi khom gơgrong ba mă bruă djru pơgang guai dêh čar, wai lăng hơđong plơi pla, biă mă ñu mơnuih ƀôn sang dŏ pơ kual giăm guai dêh čar.

15 thun pơ klôn adih, rơbêh 40 boh sang anŏ djuai ania Hmông dŏ pơ hơdôm boh plơi pla kual ataih, să pơ asuek tơnap tap anun lĕ dua boh să Dìn Chin hăng Pha Long tơring glông Mường Khương, glăi dŏ pơ anih pơdong plơi phrâo, plơi Lũng Pô, să A Mú Sung, tơring glông Bát Xát.

Laih dơ̆ng sa amăng hơdôm čô mơnuih pơsit glăi dŏ pơ anai lĕ tui jơlan hơdră pơdong rĭ plơi phrâo ƀơi guai dêh čar yua Ping gah, kơnuk kơna pơtrun, anun lĕ ơi Ma Seo Páo. Tui hăng ơi Páo, hơdôm hrơi blung a phrâo nao dŏ, anai lĕ kual lŏn rơ̆k trang het, mrok pum drơi soh, kơnong huet jơlan amur arăng juăt hyu tir wai lăng guai dêh čar đôč, jơlan tơnap lŏn pơtâo pơrơkă pơrơkưng găn anăp.

Samơ̆ dưi hơmâo kơnuk kơna djru prăk pơdong sang hăng djru braih huă kiăng hơđong tơlơi hơdip mơda blung a, ơi Páo pơphun jak iâu ană mơnuih jah drôm, ngă hmua amăng đang rơ̆k trang het rơgao akŏ laih anun ngă hmua pla pơjing hơmâo hĭ lŏn hiam kah hăng ră anai:

“Sit rai pơ anai laih ta pơmin jing kual giăm guai dêh čar tơnap tap yơh samơ̆ ăt khom gir run đôč. Mơ̆ng hlâo kâo rai laih pơ anai  ĕp lăng, tơnap tap biă mă, kual anai dŏ ƀu amuñ amĕ ôh. Dŏ pơdjơ̆ nao lu mơta bruă, sa lĕ mơnuih ƀôn sang khom thâo gum pơgôp kah, khom ngă djơ̆ tơlơi pơtrun, hmư̆ hiăp Ping gah, khom pơgang guai lŏn ia”.

Dưi hơmâo tơlơi djru ba mơ̆ng tơring glông Bát Xát, Ping gah, gong gai kơnuk kơna să A Mú Sung laih anun hơmâo tơlơi djru ba mơ̆ng tơhan puih kơđông guai dêh čar či A Mú Sung laih anun Grup tơhan bơwih ƀong huă mrô 345, mơnuih ƀôn sang sa pran jua gum pơgôp nao rai akŏ pơdong tơlơi hơdip mơda plơi pla phrâo ƀơi Lũng Pô.

Dơ̆ng mơ̆ng kual lŏn glai klô rơ̆k trang het rơgao akŏ, mơnuih ƀôn sang djuai ania Hmông pơ plơi Lũng Pô hrom hơbit pla kơtor, pla hơbơi ƀlang, pla čik hăng pơtơi pioh pơđĭ kyar tơlơi bơwih ƀong huă, hơđong tơlơi hơdip mơda. Ha pran jua, đăo kơnang kơ tơlơi git gai mơ̆ng ping gah, truh ră anai, plơi Lũng Pô jing anih bơngač kơ bruă pơđĭ kyar bơwih ƀong huă, gru grua, lir hơbit hăng bruă wai pơgang tơlơi rơnuk rơnua guai dêh čar hăng dêh čar Lao. Tha plơi ơi Ma Seo Páo lăi:

“Kual lŏn ia krông Hồng rô rai pơ lŏn ia Việt, ră anai tơdah ƀing gơmơi ƀu dưi ngă klă sit mơ̆n ƀu ngă giong ôh bruă jao mơ̆ng sa čô mơnuih ƀôn sang hăng Ping gah, kơnuk kơna. Kâo phrâo rơkâo kơ Khua git gai ping gah ơi Thể hăng ơi Dìn ăt djru brơi pơjeh phun pla kơ mơnuih ƀôn sang amăng plơi anai pioh pla boh čik dua thun hăng anai laih. Samơ̆ tơdơi anai, hyu ĕp mă pơjeh pơtơi mơ̆ng dêh čar Khač ba glăi pla, ngă pơjeh pơlar tui lu.

Kâo lông pla ngă pơjeh blung a hơmâo 10 rơbâo phun pioh kơ mơnuih ƀôn sang pla hrom, pơđĭ kyar klă biă mă. Ră anai lu sang anŏ dưi pơdrong asah yua mơ̆ng anun yơh lah”.

Anun lĕ tơlơi pơmin tơpă biă mă mơ̆ng ơi Ma Seo Páo lơ̆m hơmâo Ping gah, Kơnuk kơna djru sit nik, ngă gêh găl kơ mơnuih ƀôn sang pơdong plơi pla hơđong ƀơi plơi Lũng Pô. Dua čô mơ̆ ơi Páo phrâo bâo djơ̆ anăn anun kah hăng ơi Nguyễn Hữu Thể-Khua git gai Ping gah tơring glông Bát Xát hăng ơi Lý Seo Dìn-Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông Bát Xát hlăk anun.

Tơdơi kơ dua thun blơi, phun čik pla giong ƀu hơmâo nua, ơi Páo rơkâo tuh pơ alin pla pơtơi laih anun djop sang dưi pla pơtơi soh. Mơ̆ng 10 ha đang pơtơi blung a truh ră anai, plơi Lũng Pô hơmâo rơbêh 80 ha đang pơtơi, djop sang pla hrom. Tăp năng hơmâo sang anŏ đơ đa tuh pơ alin blơi pơjeh, ĕp hơdră nao pla pơ lŏn să pơkŏn, apah lŏn či pla, kah hăng A Lù, Ý Tý, hăng hơdră ngă hrom, gơnam hơmâo pơpha pơdum.

Hrup hăng sang anŏ ayong Ma Seo Làn ană đah rơkơi tal dua mơ̆ng ơi Páo, ră anai ngă khua git gai ping gah plơi, pla 4 ha đang pơtơi, 3 ha đang kơtor, hơbơi ƀlang laih anun 1 ha đang boh kruăi, pơhlưh hĭ rơnoh prăk tuh pơ alin, rĭm thun sang anŏ ñu pơhrui glăi mơ̆ng 200-300 klăk prăk.

Khua git gai ping gah Làn dŏ  nao truh pơ dêh čar Lao apah yua lŏn sang sĭ mơdrô ĕp anih ba sĭ mơdrô gơnam đang hmua mơ̆ng plơi pla gơñu hơmâo, pioh pơsir bruă mă kơ mơnuih ƀôn sang hăng hơdră tui anai:

“Amăng plơi pla akŏ pơjing mă grup mă bruă, pơkra ming, koh pơtơi, ba glăi črek ƀhu, ngă gêh găl kơ ană plơi pla hơmâo bruă mă ĕp prăk kăk. Koh giong dưm amăng hruh kơthung pơar, sa čô mơnuih mă bruă sa hrơi prăk apah mơ̆ng 1 klăk truh 1 klăk mơkrah. Ră anai amăng să A Mú Sung kâo yơh hyu blơi pơtơi, brơi mơnuih ƀôn sang ba nao sĭ pơ dêh čar Khač, găn nao pơ amăng jang guai dêh čar či Kim Thành tơring čar Lào Cai.

Pơ anai, hơdôm sang anŏ kah hăng ơi Lù Seo Páo tơl hơmâo prăk man pơdong sang rơbêh 1 klai. Sang ơi Lù Seo Lử blơi rơdêh ôtô hyu pơgiăng gơnam kơ mơnuih ƀôn sang amăng plơi pla  ta, sang anŏ ơi Ly Seo Vư ăt rơdêh pơgiăng gơnam rah pioh nao rai”.

Sang anŏ ayong Lù Seo Nhà, hơmâo 3 čô mơnuih, hlâo adih ăt jing sang anŏ tơnap tap đôč. Ƀuh dua ama ană bơn ơi Páo pla pơtơi, hơbơi ƀlang hơmâo prăk lu anun nao hrăm hăng hla tui. Ră anai, sang anŏ ayong Nhà hơmâo tơlơi hơdip mơda hơđong baih:

“Dưi hơmâo Ping gah kơnuk kơna djru gơmơi dŏ pơ plơi phrâo pơ anai, truh ră anai hơđong yơh hơmâo gơnam ƀong huă sang dŏ hơđong. Gơmơi pla hơbơi ƀlang, pla pơtơi, sang anŏ gơmơi pla 3000 phun pơtơi, hơbơi ƀlang ăt lu mơ̆n. Sa thun pơhrui glăi hơmâo mơ̆n 60 klăk prăk”.

Hrăm tui mơ̆ng ama ană bơn Ma Seo Páo hăng Ma Seo Làn bơblih pơjeh phun pla, djuai hlô mơnong rông dơ̆ng mơ̆ng sa boh plơi lu sang anŏ ư̆ rơpa mơ̆ truh ră anai, Lũng Pô jing plơi pla pơdrong tui laih. Rơnoh prăk pơhrui glăi pơkă dưm dưm sa čô mơnuih mă bruă sa thun truh 60 klăk prăk. Trung tá, ơi Lý Sín Sẩu, khua apăn bruă kơđi čả Puih kơđông tơhan pơgang guai dêh čar či A Mú Sung lăi:

“Plơi Lũng Pô truh ră anai ƀu hơmâo sang anŏ ƀun rin dơ̆ng tah. Anai lĕ sa boh plơi pơđĭ kyar bơwih ƀong huă laih yua kơ pla pơtơi, pla hơbơi ƀlang ba glăi boh tŭ yua djru bruă lui rơmŏn kŏn rin, sa amăng hơdôm plơi pla đĭ hloh amăng să A Mú Sung”.

Dơ̆ng mơ̆ng dŏ pơ plơi phrâo Lũng Pô truh ră anai giăm 15 thun, ơi Ma Seo Páo ăt đăo kơnang tong ten biă mă hăng Ping gah, pơtô lăi ană plơi pla djru pơgang kjăp jơlan guai dêh čar lăp ƀu eng mơ̆ng ƀing ta. Mah ngă bruă hơgĕt hai hlâo adih ngă khua plơi laih anun ră anai jing tha plơi laih, mơnuih arăng đăo kơnang ñu ăt tong ten hăng ping gah, djă hnong kơnuih sa čô mơnuih ba gru hlâo jing a apui jă na nao pơčrang bơngač djop plơi pla amăng să A Mú Sung anih ia krông Hồng rô rai amăng lŏn ia Việt:

“Mơnuih ƀôn sang ta dŏ pơpă hai ƀu hơmâo Ping gah ăt kŏn dưi hơđong lơi. Ta hơdip amăng tơlơi hơdip anai khom hơmâo Ping gah jing anŏ kơnang, hơmâo kơnuk kơna djru, khom hơmâo anom bruă, mơnuih tơpuôl, pơgang tơlơi rơnuk rơnua, tơhan pơgang guai lŏn ia, gơmơi ngă djơ̆ tơlơi phiăn, ngă anih bơngač brơi kơ să A Mú Sung pơgang guai dêh čar pioh pơtrut tơlơi bơwing ƀong huă hơđong kjăp”.

Djă kjăp tơlơi gơgrong mơ̆ng Ping gah, boh nik ñu hơdôm mơnuih ping gah tong ten kah hăng ơi Ma Seo Páo, plơi Lũng Pô ră anai hơmâo lu mơnuih ping gah hlăk ai ăt kiăo tui ping gah, sa pran jua đăo kơnang kơ kơnuk kơna, gir run hrăm hăng pơtrut tơlơi bơwih ƀong huă, blah ayăt ư̆ rơa, tơlơi pơluk mơgu đuăi mơ̆ng plơi pla, kiăng akŏ pơdong plơi pla trơi pơđao hloh.

Laih anun sa tơlơi dơ̆ng yôm hloh lĕ ñu jĕ giăm hrom ƀing khua mua, ling tơhan puih kơđông pơgang guai dêh čar ƀơi A Mú Sung kiăng pơgang kjăp jơlan guai dêh čar. Pơgang brơi mơnuih ƀôn sang kiăng hơmâo tơlơi hơdip mơda trơi pơđao yâo mơak, ngă khua pô amăng djop bruă, djop anih dŏ.

 Giàng Seo Pùa čih-Nay Jek : Pơblang