VOV4.Jarai-Ơi pă yă dôn hăng [ing gơyut khăp, djup hot le\, tơlơi juăt, ngă gơ` bơbe] kơtang biă mă kơ tơlơi suaih pral, pơhro\ trun thun do\ hơdip mơda hăng `u phă pơrai drơi jăn ană mơnuih ta. Asăp apui djup hot, [u djơ\ kơnong ngă kơtang tơlơi ruă tơso#, hơtai boh đô] ôh, `u mơn ba truh lu tơlơi ruă ngă bru\ asar, bơbrah ]ăt teng amăng lăm, ta juăt lăi ung thư. ~u [u djơ\ kơnong ngă sat kơ mơnuih djup hot đô] ôh, do\ bơbe] djơ\ kơ mơnuih jum dar do\ giăm, boh nik `u mơnuih amăng sang ano\ ta. }răn hơdră "Tơlơi suaih pral hăng hơdip mơda" anai, gơmơi lăi pơthâo ano\ pơglăi mơng djup hot ngă kơ tơlơi suaih pral ană mơnuih ta.

            Anom bruă ia jrao ro\ng lo\n tơnah brơi thâo, djup hot hơmâo uai jă sat biă, uai anun ngă truh tơlơi ruă bru\ asar amăng lăm drơi jăn. Asăp apui hot arăng lăi `u sat biă mă kơ mơnuih jum dar do\ giăm mơnuih djup hot. Mơnuih djup hot, hrip ba 20% asăp apui hot mut amăng drơi jăn, do\ glăi 80% bluh  đuăi pơtơbiă pơ rơngiao. Asăp apui hot do\ đôm glăi amăng ayuh hyiăng glai klô sui truh 2 mông, wơ\t tơdah laih `u tơma amăng ayuh hyiăng ta [u thâo [uh dong tah asăp apui. Yua do\ mă bruă, hơdip mơda hrom je\ giăm mơnuih djup hot na nao, amra hrip tu\ asăp apui hot bơkơnar hăng djup hot 5 arăt mơn sa hrơi.

            Je\ giăm hăng mơnuih djup hot amăng [iă hrơi blan ăt ngă [u klă kơ arăt dlô ako\, arăt drah, ba truh tơlơi ruă hơtai boh, rơngiă tơlơi hơdor pioh...Tui hăng rơnoh ju\ yap mơng anom bruă ia jrao rong lo\n tơnah le\, Việt Nam sa amăng 15 boh dêh ]ar hơmâo lu mơnuih djup hot hloh [ơi ro\ng lo\n tơnah anai, mrô mơnuih [u hơmâo djup hot ôh samơ\ bơbe] yua le\ 60%, yua do\ hrom mă bruă ha anih laih anun rơbêh 85% [ơi anih mơ`um kơphê, do\ ngui mơ`um ia amăng anih s^ mơdrô [ong mơ`um....dua ]răn lơm klâo mrô đah kơmơi hăng ]ơđai muai je\ giăm anih asăp apui hot. R^m thun, [ơi Việt Nam hơmâo năng ai `u 40 rơbâo ]ô mơnuih djai yua pơdjơ\ nao tơlơi ruă mơng asăp hot. {ơi rong lo\n tơnah r^m thun hơmâo 600 rơbâo ]ô mơnuih djai yua pơdjơ\ nao kơ asăp apui hot.

            {ing ]ơđai yơh mơnuih amu` bơbe] djơ\ mơng asăp apui hot mơnuih prong pô djup. Arăng djup hot, ]ơđai hrip djơ\ asăp le\ ngă sat kơ tơso# laih anun dlô, hơtai boh, kian pruăi...Tơlơi ruă jơlan suă jua, lu tơlơi arăng kơsem min boh thâo ia rơgơi pơblang rơđah, djup hot amu` ngă kơ tơlơi ruă jơlan suă jua, pơtu\k hơngo\t, brah rơkông đok, brah tơso#, ngă kơ ]ơđai juăt pơtuk hăng [le\ ia mơdung. {ing ]ơđai do\ giăm anih arăng djup hot lu, amu` hơmâo tơlơi ruă brah rơkông đok laih anun khom bra], trơ\i h^ ano\ bơbrah amăng  rơkông đok, juăt pia trơ\i VA hăng trơ\i amiđal. Rơngiao kơ anun, asăp apui hot ngă kơ lu ]ơđai ba truh tơlơi ruă kơ ]ơđai nge djai [u thâo hlâo. }ơđai gah yu\ kơ sa thun, tơso# do\ tơdu anun amu` hơmâo tơlơi ruă tơdah hrip djơ\ asăp apui hot mơng mơnuih prong djup.

            {ing đah kơmơi pi kian djup hot hă amu` biă ple\ ană, ]ơđai nge gơ`u tơkeng rai amra djhul kg [udah djai rơwet. {ing ]ơđai nge ama gơ`u djup hot lơm hrơi blan am^ `u pi kian, juăt hơmâo tơlơi [u klă ngă [ah tơ[ông, ruă ngă hlai drah laih anun ruă truh dlô ako\, juăt `u hơmâo 40% mrô ]ơđai pơkă hăng  am^ ama gơ`u huăi djup hot.

            Tơlơi pơglăi mơng djup hot, hrip djơ\ asăp apui hot arăng, yap [u thâo abih ôh. Kiăng kơ găng a`răng suaih pral le\, rơngiao kơ huă [ong djơ\ hơdră, rơgoh, pơtop rơjang drơi jăn na nao, djơ\ hăng tơlơi suaih pral, r^m hrơi mơtam le\, amra klă hloh kơ drơi jăn laih anun do\ hơdip mơda amăng anih anom hiam mơak,  hơdjă sa tơlơi yom pơphăn biă mă, amăng anun anih do\ [u hơmâo asăp apui hot. Anăm lui tơlơi juăt, among gơ` djup hot ngă sat kơ tơlơi suaih pral, drơi jăn pran jua [ing ta.

Nay Jek : Pô ]ih hăng pôr