VOV4.Jarai - Tơlơi dưi pơsit phung djuai ania hăng ngă  glăi anăn djuai ania lĕ sa tơlơi dưi ană mơnuih hơmâo tơlơi phiăn pơgang ba. Tơlơi phiăn ăt brơi mơnuih ƀon sang dưi pơsit glăi djuai ania mơng pô ñu tơdah kiăng. Tui anun, brơi ƀuh Ping gah hăng Kơnuk kơna ta lăng yôm biă kơ tơlơi dưi ană mơnuih, djru kơ ană mơnuih ta dưi ruah mă tơlơi ta kiăng lăp djơ̆, djơ̆ hăng tơlơi kiăng hơdip, ăt kah hăng bruă hrăm hră mơng pô ta.

Việt Nam lĕ sa boh dêh čar hơmâo lu phung djuai ania. Ră anai, Việt Nam hơmâo 54 djuai ania, rim djuai ania hơmâo gru grua phara. Djuai ania lu hloh lĕ djuai ania Yuan, dưm dưm hăng 86,2% mrô mơnuih, hơdip lu biă mă ñu ƀơi plơi prong, kual lŏn dơnung, tơthơ̆. Lu mơnuih djuai ƀiă dŏ glăi dŏ pơ kual čư̆ siăng, kual ataih yaih, amăng suek pơ kual pơngŏ, Dap Kơdư, Tong krah hăng kual lŏn dăo ia krông Cửu Long.

Pơsit anăn djuai ania lĕ bruă pơsit blung a anăn djuai ania kơ sa čô mơnuih (hơmâo mă yua lu hloh hăng ƀing čơđai ană nge lơ̆m ngă hră tơkeng). Tơlơi dưi pơsit anăn djuai ania mơng sa čô mơnuih hơmâo mơng hrơi ƀing ta phrâo tơkeng, hơmâo pơsit ƀơi hră čih anăn tơkeng.

Tơlơi dưi pơsit, pơsit glăi anăn djuai ania lĕ sa tơlơi dưi hơmâo amăng Tơlơi phiăn mơnuih ƀon sang thun 1995 laih anun hơmâo hla tui amăng Tơlơi phiăn mơnuih ƀon sang thun 2005, truh ră anai lĕ Tơlơi phiăn mơnuih ƀon sang thun 2015. Hluai tui bruă hla tui, hmư̆ tui hơdôm tơlơi klă hiam mơng djŏp tơlơi pơkôl pơkă mơng Tơlơi phiăn mơnuih ƀon sang hlâo adih lĕ Tơlơi phiăn anai hơmâo pơplih mơn sa, dua tơlơi, pơhmutu kah hăng anăn Tơlơi phiăn: Tơlơi 28 mơng Tơlơi phiăn mơnuih ƀon sang thun 2005 hơmâo anăn lĕ “Tơlơi dưi pơsit glăi anăn djuai ania” bơ Tơlơi phiăn anai pơplih jing “Tơlơi dưi pơsit anăn, pơsit glăi anăn djuai ania”. Yua tơlơi dưi pơsit anăn djuai ania lĕ tơlơi dưi khŏm hơmâo mơng sa čô mơnuih, hơmâo mơng hrơi phrâo tơkeng laih anun hơmâo mă yua amăng tal pơsit anăn djuai ania blung a mơng sa čô mơnuih (aka ƀu djă anăn djuai ania pơpă ôh hlâo kơ anun).

Ră anai, bruă pơplih hăng pơsit glăi anăn djuai ania hơmâo djŏp anom bruă tơlơi phiăn lăng ba hăng ngă amuñ brơi laih kiăng rim čô mơnuih dưi pơsit glăi anăn djuai ania gơñu djă ăt kah hăng ruah anăn djuai ania tui hluai gơñu hor. Rim čô mơnuih dưi djă anăn djuai ania kiăo tui ama hăng amĭ tơkeng tơdah amĭ hăng ama lĕ djuai ania phara. Tơdah amĭ hăng ama hrŏm phung djuai ania lĕ ană khŏm kiăo tui djuai ania anun yơh. Lơ̆m nao ngă hră tơkeng, bruă ană kiăo tui djuai ania hơpă lĕ tui hluai kơ tơlơi phiăn ƀudah hơmâo amĭ ama tŭ ư hrŏm. Sit ñu, yua dah hơmâo lu tơlơi phara mơ̆ arăng kiăng plih glăi anăn djuai ania kiăo tui amĭ ƀudah kiăo tui ama, tui anun ăt dưi mơn.

Tui hăng pô thâo kơđi Nguyễn Anh Đức, grup mơnuih thâo kơđi ƀon prong Hà Nội, anai lĕ tơlơi dưi mơng ană mơnuih ta, tơlơi phiăn Việt Nam thâo hluh brơi biă kơ tơlơi anai, yua dah amăng tơlơi hơdip hơmâo lu mơnuih kiăng pơsit glăi anăn djuai ania. Amăng anun hơmâo 2 grup kiăng pơsit glăi anăn djuai ania lĕ hơmâo amĭ hăng ama lĕ dua djuai ania phara khŏm kiăng pơsit glăi anăn djuai ania, hăng sa grup pơkŏn dong lĕ ngă ană rông lơ̆m hơmâo thâo laih amĭ ƀudah ama tơkeng, tui anun dưi pơsit glăi anăn djuai ania tui ama tơkeng hăng amĭ tơkeng hơmâo pơsit hlâo kơ anun.

“Tơlơi dưi pơsit anăn djuai ania hăng ngă glăi anăn djuai ania lĕ hơmâo lăi nao rơđah laih ƀơi Tơlơi phiăn mơnuih ƀon sang thun 2015. Ƀơi črăn tơlơi 29 pơsit ană mơnuih ta dưi pơsit anăn hăng ngă glăi anăn djuai ania mơng pô ta. Hơmâo pơkôl tui črăn tơlơi phiăn mrô 2, pô hlơi hơmâo tơkeng rai dưi pơsit anăn djuai ania tui hăng djuai ania mơng amĭ, ama tơkeng. Tơdah amĭ ama tơkeng mơ̆ djă dua phung djuai ania phara lĕ anăn djuai ania ană hơmâo pơsit kiăo tui djuai ania mơng amĭ ƀudah ama, ƀudah kiăo tui tơlơi bơrơƀih nao rai mơng amĭ hăng ama tơkeng. Tơdah ƀu hơmâo tơlơi pơkôl pơkă hơget ôh mơng amĭ ama lĕ ană ñu djă anăn djuai ania kiăo tui gru grua tơlơi phiăn, tơdah ƀu hơmâo tơlơi phiăn, ƀudah tơlơi phiăn phara lĕ djuai ania mơng ană ñu kiăo tui gru grua tơlơi phiăn mơng djuai ania aset mơnuih hloh. Tơdah čơđai drit druai, arăng tơkeng pơklaih lui, ƀu thâo hlơi amĭ ama laih anun hơmâo arăng rông ba, tơdah kơnong hơmâo amĭ rông ƀudah ama rông đôč lĕ anăn djuai ania pô čơđai anun hơmâo čih kiăo tui pô rông”.

Gah tơlơi čơđai arăng pơklaih lui, aka ƀu hơmâo pô rông ba lơi, pô rơgơi kơđi Nguyễn Anh Đức brơi thâo dong.

“Hơmâo tơlơi pơkŏn dong lĕ čơđai arăng pơklaih lui, aka ƀu hơmâo pô rông ba ôh, tui anun lĕ hơmâo git gai djă djuai kiăo tui tơlơi kiăng mơng pô khua wai lăng anih rông čơđai ƀudah  kiăo tui mơnuih rông dơ dăng amăng mông ngă hră tơkeng brơi čơđai. Tơlơi dưi pơsit glăi anăn djuai ania hơmâo pơkă ƀơi tơlơi phiăn črăn 3 mơng tơlơi 29 hơmâo 2 bơnah. Tal sa lĕ pơsit glăi anăn djuai ania mơng amĭ ama tơkeng, tơdah amĭ ama tơkeng phara djuai ania. Tal dua lĕ pơsit glăi anăn djuai ania mơng ama tơkeng ƀudah amĭ tơkeng tơdah ană rông thâo laih hlơi amĭ ƀudah ama tơkeng ñu”.

Hăng hơdôm tơlơi lăi pơthâo mơng pô thâo kơđi Nguyễn Anh Đức, grup mơnuih thâo kơđi ƀon prong Hà Nội, ră anai tơlơi dưi pơsit anăn djuai ania hăng ngă glăi anăn djuai ania hơmâo ngă rơđah rơđông, dưm kơnar, pơdah pơƀuh tơlơi dưi mơng rim čô mơnuih, tơlơi kơdrưh kơ-ang djuai ania hloh kơ anun lĕ mơnuih mă bruă mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna ta hăng rim čô mơnuih dŏ hơdip amăng 54 phung djuai ania.

Siu H’Mai: Pơblang