VOV4.Jarai-Amăng lơ 1/6 rĭm thun, bruă ƀing ta amra đing nao lu hloh lĕ ƀing čơđai anet - anai lĕ ƀing mơnuih amra pơgôp brơi plơi pla, lŏn ia pơgi kơdih. Amăng anun hơmâo mơnuih djuai ania ƀiă lĕ ƀing mơnuih hơmâo Ping gah, Kơnuk kơna hăng abih bang mơnuih ƀon sang đing nao biă mă. Samơ̆, ră anai ƀing čơđai anet glăk dong ƀơi anăp lu bruă arăng pơgô̆ mă, biă mă ñu lĕ ƀơi kual mơnuih djuai ania ƀiă. Lơ̆m ƀing ta ĕp amăng Google hăng tơlơi čih “pơgô̆ mă ƀing čơđai anet mơnuih djuai ania ƀiă”, amra hơmâo 94.514 tơlơi čih lăi nao. Lu bruă hơmâo lăi nao bruă pơgô̆ mă ƀing čơđai, ngă sat kơ drơi jăn kơ ƀing čơđai. Pơgang hăng djru brơi ƀing čơđai kual mơnuih djuai ania ƀiă ƀơi anăp kơ pơgô̆ mă čođai, ngă sat kơ drơi jăn lĕ pơgang brơi tơlơi dưi wai lăng, pơtô hrăm brơi ƀing čơđai hơmâo čih amăng tơlơi phiăn hăng hơmâo Công ước amăng jar kơ kmar kơ tơlơi dưi brơi ƀing čơđai anet.

Tui hăng hră jŭ yap mơng Keh prăk djru ƀing čơđai Sang gum hơbit djop dêh čar (Unicef), amăng rŏng lŏn tơnah, amăng 4 čô čơđai đah kơmơi hơmâo 1 čô arăng pơgô̆ mă. Mrô anai ƀơi ƀing čơđai đah rơkơi lĕ 6 čô. Amăng 6 čô čơđai đah rơkơi hơmâo 1 čô arăng pơgô̆ mă. Thun arăng pơgô̆ mă lu hloh lĕ 9 thun. Ƀing gơñu dưi hơdor ƀing pơgô̆ mă truh pơ 93%. Hơmâo truh 47% lĕ mơnuih pơgô̆ mă lĕ ƀing amăng sang anŏ hăng kơnung djuai. Anai lĕ tơlơi sit nik, ƀơi kual mơnuih djuai ania ƀiă amăng dêh čar ta, aka ƀu jŭ yap glăi tong ten ôh kơ mrô anai, samơ̆ ƀing ta lêng kơ thâo rơđah lĕ, lu bruă pơgô̆ mă ƀing čơđai.

Ƀing ta kiăng ngă hiưm pă tơdah kiăng pơgăn hĭ hơdôm bruă pơgô̆ mă ƀing čơđai, biă mă ñu lĕ ƀơi hơdôm kual mơnuih djuai ania ƀiă ? tơlơi lăi glăi lĕ: Ƀing ta lêng kơ ƀuh. Ƀing ta amra djru pơgăn hĭ. Kơnong kơ ngă tui hơdôm tơlơi anai ƀing ta amra djru brơi ƀing čơđai anet. Anun lĕ: Thâo hơdôm tơlơi kŏm hăng ƀing čơđai anet, pơhmutu lĕ: Bruă ƀing mơnuih aka ta ƀu thâo krăn ƀô̆ mơta lăng pơñen nao anih hơgŏm amăng drơi jăn ƀing čơđai, pơhŭi ƀudah kơtư̆ juă ƀing čơđai laih dong rơkâo ƀing čơđai lăng nao hơdôm anih hơgŏm amăng drơi jăn ƀing gơñu; kiăng kơ lăi thâo brơi ƀing čơđai hơdôm bruă amra ngă sat nao ƀing čơđai, pơhmutu lĕ: arăng wa hơdôm anih hơgŏm amăng drơi jăn, taih, pơgô̆. Ƀing ta ăt kiăng lăi rơđah brơi kơ ƀing čơđai anet kơđiăng hŭi arăng mă dŏp tơdah ƀing čơđai arăng ba nao hơdôm anih ataih, asuek mơ̆ aka ƀu hơmâo tơlơi tŭ ư mơng amĭ ama. Tơdah ƀuh hơdôm bruă tui anun khŏm pơgang drơi ƀing čơđai laih dong lăi pơthâo brơi ƀing amĭ ama ƀing gơñu, gong gai ƀon lan. Tơdah ƀing ta dưi pơgang brơi sa čô čơđai mơ̆ ƀing ta aka ƀu thâo krăn, amra hơmâo sa čô mơnuih pơgang drơi ƀing čơđai mơ̆ ƀing ta thâo. Tơdah hơmâo tơlơi sat, ƀing ta anăm jăm ƀuah ƀing čơđai ôh. Bruă rơnuč lĕ: Kiăng lăi pơthâo brơi abih bang mơnuih ngă tui. Lăi pơthâo kơ bruă sa boh sang anŏ ƀơi ƀôn prong Hồ Chí Minh pơgang brơi ană đah kơmơi ƀing gơñu.

Ană ƀing gơmơi ră anai 4 thun, samơ̆ lơ̆m ñu glăk 2 thun ha mơkrah, ñu thâo hluh yơh sa, dua bruă mă mơng ñu pô yua anun ƀing gơmơi amra pơtô brơi tong ten. Pơhmutu lĕ ƀu brơi ƀing mơnuih mơ̆ ñu ƀu thâo krăn pi ƀudah čum. Tơdah giăm arăng khŏm hơmâo amĭ ama tŭ ư. Tơdah tơbiă hyu gah rơngiao ƀuh arăng pơgô̆ mă ƀudah ngă sat hơget thơ ñu amra hia  ƀudah ur prong kiăng kơ arăng thâo laih anun djru brơi.

Tui hăng ơi Nguyễn Lữ Gia, mơnuih apăn bruă tui hơdră bruă pơgang brơi ƀing čơđai - grup Save the Children, ƀing mơnuih pơgô̆ ngă sat kơ ƀing čơđai lĕ ƀing mơnuih hơdip jum dar ƀing čơđai. Yua anun amĭ ama kiăng kơ pơtô brơi ƀing čơđai khŏm kơđiăng kiăng pơgang mă pô.

Ƀơi kual mơnuih djuai ania ƀiă, ƀing amĭ ama ƀu pơtô brơi ôh ƀing čơđai kơđiăng hăng hơdôm bruă pơgô̆ mă ƀing čơđai. Yua kơ ƀing amĭ ama ƀơi kual mơnuih djuai ania ƀiă aka ƀu thâo rơđah hơdôm tơlơi sat pơglăi kơ ƀing čơđai yua anun ƀu đing nao ôh. Kiăng kơ pel ĕp hơdôm tơlơi hŭi rơhyưt dŏ hơgŏm hăng juăt ƀuh brơi kơ ƀing čơđai ră anai.

Tui hăng yă Vũ Kim Hoa - Kơ-iăng khua anom bruă wai pơgang čơđai, Ding jum bruă mă, tơhan rơka hăng mơnuih mơnam: Amăng hrơi blan klin Covid-19 glăk lar hyu ră anai, kiăng kơ djru brơi ƀing čơđai, Anom bruă wai pơgang čơđai hơmâo gum hrŏm hăng hơdôm khul grup amăng jar kmar hơmâo pơjing 11 plang pôr pơhing, črâo ba amăng bruă pơgang brơi ƀing čơđai ƀơi hơdôm anih pơčlah pơƀut kah hăng pơčlah mă pơ sang, đing nao bruă pơgang bruă kơtư̆ juă ƀing čơđai, pơ alum pran jua, pơgang hŭi kơ hơmâo tơlơi truh sat. Hơdôm plang pôr pơhing anai hơmâo dưm amăng hơdôm pla pôr pơhing brơi abih bang mơnuih hăng hơmâo ba nao tơl hơdôm anih pơčlah pơƀut ƀơi ƀon lan kar hăng hră pơhing.

Ƀing ta kiăng kơ ĕp ƀuh tañ tơdah ƀuh ƀing čơđai hơmâo hơget thơ phara. Pơhmutu lĕ lơ̆m ƀing čơđai bral rơngal ƀudah hŭi tơlơi hơget thơ, laih dong lơ̆m ƀing čơđai ƀu gưt pơhiăp bit hrŏm, kiăng kơ tañ ƀuh mơng anun hmao tlôn djru brơi ƀing gơñu. Ƀing amĭ ama kiăng kơ đing nao, hiăp bit hăng ƀing cơđai na nao, hmư̆ ƀing gơñu bơră ruai tom tơdah hơmâo tơlơi hơget thơ ƀing ta amra pơsir hĭ hmao tlôn.

Tơdah hơmâo bruă hơget thơ bơdjơ̆ nao ƀing ngă sat kơ čơđai anun lĕ ƀing pơgô̆ mă, kơtư̆ juă ngă sat nao drơi jăn kơ ƀing čơđai, ƀing amĭ ama kiăng iâu telephôn tui mrô iâu ječ 111 kiăng kơ arăng črâo brơi. Anai lĕ anih amra pơtô pơblang hơmâo arăng đăo gơnang amăng pơgang brơi ƀing čơđai; wai lăng, pơ alum pran jua, pơgang, tañ ƀuh hăng pơsir hĭ hơdôm tơlơi ngă sat; djru hmao tlôn, pơsir tañ hloh kiăng kơ pơgang pơgăn bruă ngă sat kơ ƀing čơđai.

Siu Đoan: Pơblang