Hơdôm hrơi rơnuč bơyan phang ƀơi Dap Kơdư, amai Phạm Thu Nga dŏ ƀơi tơring kual Măng Đen, tơring glông Kon Plong ječ ameč pioh anăm pơtăm boh troh amăng kơthung, či mơ-it kơ mơnuih blơi pơ Hà Nội, Đà Nẵng hăng ƀôn prong Hồ Chí Minh. Amai Nga brơi thâo, ƀơi kual lŏn ñu dŏ adai rơ-ơ̆, boh troh añăm pơtăm ƀơi lŏn rơ-ơ̆ Măng Đen ñu jơman phara, hơmâo arăng kiăng blơi biă. Ñu kiăng hơmâo sa blah đang hmua prong hơdôm pluh hektar, ngă hmua wơ̆t hăng brơi tuai hyu čuă ngui hlao pơ kual lŏn hiam anai samơ̆ aka ƀu dưi ngă. Tơlơi ngă tơnap hloh anun lĕ jơlan nao rai tơnap, prăk đĭ rơdêh pơmă mơn.

“Prăk apah pơgiăng gơnam, prăk đĭ rơdêh pơmă biă, pơhmutu sa kơthung gơnam anet tui anai, tơdah pơ pơkŏn arăng mă 30.000 prăk đôč, samơ̆ pơ anai lĕ 100.000 prăk. Pơ anai ƀu kơnong pơđĭ kyar ngă hmua đôč ôh mơ̆ wơ̆t hăng bơwih brơi tuai čuă ngui dong, ngă hrŏm lu bruă biă, anun jing blung a jơlan nao rai khŏm mơ-ak kah mơ̆ng dưi, mơ̆ng thâo nao rai sĭ mơdrô. Kiăng biă mă Kơnuk kơna ta lăng ba kiăng jơlan nao rai hiam hloh”.

Măng Đen hơmâo Kơnuk kơna prăp rơmet čuk pơkra jing sa amăng hơdôm tơlơi pơtrut đĭ kyar tuai hyu ngui, anih čuă ngui hmư̆ hing mơ̆ng kual Dap Kơdư. Kiăng dưi ngă, kiăng pơklaih brơi tơlơi gun, tơlơi ngă kơđông gah jơlan nao rai. Ră anai, ƀing tuai mơ̆ng hơdôm boh ƀôn prong kah hăng Hồ Chí Minh, Hà Nội...nao ngui pơ Măng Đen tañ biă ñu ăt rơngiă ha mơkrah hrơi mơn lơ̆m đĭ rơdêh por nao pơ tơdron rơdêh por Pleiku, Gia Lai, giong anun đĭ rơdêh rơbêh 100km dong. Bơ mơ̆ng kual Tong krah nao pơ Măng Đen ăt rơngiă lu mông mơn yua jơlan ƀu hiam. Ơi Đặng Quang Hà, Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông Kon Plong, Kon Tum lăi:“Tơlơi ngă đom hĭ prong hloh či pơđĭ kyar tuai čuă ngui pơ Măng Đen lĕ jơlan nao rai. Ră anai, jơlan mơ̆ng hơdôm boh tơring čar kual Tong krah, hơdôm boh tơring gah Kơdư hăng kual Dơnung rai pơ Măng Đen tơnap biă”.

Mơ̆ng plơi prong Đà Lạt (Lâm Đồng) nao pơ plơi prong Buôn Ma Thuột (Dak Lăk) ăt rơngiă ha mơkrah hrơi mơn, yua dah jơlan čư̆ soh, sat biă mă. Mơ̆ng Đà Lạt trun nao pơ plơi prong ia rơsĭ Nha Trang mah kơnong kơ 130km đôč samơ̆ rơngiă 3-4 mông. Mơ̆ng Đà Lạt nao pơ ƀôn prong Hồ Chí Minh găn nao jơlan prong 20 ră anai ăt rơngiă 6-8 mông. Ơi Đặng Quang Tứ, Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang plơi prong Đà Lạt, tơring Lâm Đồng lăi:“Đà Lạt jing plơi prong pioh kơ tuai hyu ngui hmư̆ hing biă mă yơh, laih anun Đà Lạt gêh gal gah ngă hmua boh thâo phrâo, samơ̆ jơlan rai pơ anai tơnap. Bruă pơtruh nao rai plah wah plơi prong Đà Lạt hăng hơdôm boh tơring čar Dap Kơdư, hơdôm boh tơring čar Yŭ Dơnung wơ̆t hăng kual Tong Krah ră anai nao rai tui jơlan hăng kơdư đôč, samơ̆ ăt hơmâo lu tơlơi ngă tơnap”.

Jơlan nao rai ƀu hiam jing sa amăng hơdôm phun tơhnal ngă kơ kual Dap Kơdư kơƀah sang măi pơprong. Ơi Nguyễn Hữu Quế, Kơ-iăng khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Gia Lai brơi thâo, gơnam mơ̆ng hmua juăt sĭ lơ̆m aka ƀu pơkra hiam ôh, anun nua ñu rơgêh mơn, prăk pơhrui kơ mơnuih ngă hmua wơ̆t hăng prăk nô̆p kơ kơnuk kơna aset tui mơn:“Yua anih anom, jơlan nao rai hăng kơdư kaih, hơdôm mơta gơnam mơ̆ng đang hmua mơ̆ng tơring čar Gia Lai hơmâo anom bơwih ƀong blơi lơ̆m aka ƀu pơkra, giong anun ba nao pơ hơdôm anih pơkra giăm sang măi, giăm tơdrun tum păn. Yua hnun, nua ñu ƀu pơmă đơi ôh”.

Kual Dap Kơdư ƀu hơmâo hang ia rơsĭ, ƀu hơmâo jơlan rơdêh treng. Abih bang amăng kual ră anai kơnong hơmâo 3 tơdron rơdêh por đôč anun lĕ Buôn Ma Thuột, Liên Khương hăng Pleiku. Kiăng dưi đĭ kyar, hơdôm boh tơring čar kơnong tơguăn kơ jơlan nao rai hiam đôč. Samơ̆ abih bang glông jơlan anai aka ƀu djơ̆ hăng tơlơi kiăng nao rai sĭ mơdrô wơ̆t hăng pơhưč arăng tuh pơ alin. Ơi Lê Văn Chiến, Kơ-iăng khua jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Dak Nông pơblang brơi ƀing ta thâo:“Ƀơi kual Dap Kơdư hơmâo pơkra rai gơnam prong pioh sĭ kơ čar rơngiao, pioh pơkra gơnam, ăt jing kual blơi gơnam lu mơn. Laih dong, pơtruh nao rai hăng kual Tong krah, kual Dơnung ăt kah hăng bơwih ƀong tom dêh čar Lao, Kur, samơ̆ kual Dap Kơdư ră anai ăt dong amăng mrô kaih đĭ kyar mơn”.

Thun 2023, nua sĭ kơphê mơ̆ng Việt Nam hơmâo giăm 4 klai 200 klăk dolar Mi, 95% mrô gơnam mơ̆ng kual Dap Kơdư. Hơdôm mơta gơnam mơ̆ng đnag hmua ba sĭ pơ čar rơngiao nua hơdôm klai dolar ƀơ̆i kah hăng boh ñông (kueo) (3 klai 600 klăk dolar Mi), kơsu (2 klai 900 klăk dolar Mi), sơriêng (2 klai 300 klăk dolar Mi), tiu (giăm 1 klai dolar) lêng kơ hơmâo mơ̆ng kual Dap Kơdư soh. Jing anih pơkra gơnam mơ̆ng đang hmua nua klai dolar soh samơ̆ prăk kơmlai mơ̆ng mơnuih ngă hmua Dap Kơdư ƀu hơmâo lu ôh, bơwih ƀong kaih đĭ mơn./.