“Jơlan rơdêh đuăi hmar Gia Nghĩa - Chơn Thành jing anih pơphun yôm biă mă či đĭ kyar kual Dap Kơdư. Gơnam tam tañ ba mơ̆ng Dap Kơdư nao pơ ƀôn prong Hồ Chí Minh, trun nao pơ kual Ngŏ Dơnung ăt kah hăng pơgiăng nao pơ kual Tong Krah”.

“Gơmơi čang rơmang hơmâo jơlan đuăi hmar či akŏ pơjing, pơkra sang măi, gơnam mơ̆ng đang hmua hơmâo pơkra hlao ƀơi tơring čar Gia Lai laih anun tơdơi kơ anun ba nao pơ hơdôm anih sĭ mơdrô dưi bơkơtưn nao rai”.

“Lơ̆m hơmâo jơlan rơdêh đuăi hmar amra nao rai tañ ƀiă, mơ̆ng kual Dap Kơdư nao pơ kual dơnung jê̆ ƀiă, plai mơn huač prăk, prăk logistics gơnam ba sĭ pơ čar rơngiao amra dưi bơkơtưn kơtang hloh”.

“Hơmâo jơlan rơdêh đuăi hmar găn nao amra nao rai pơgiăng hyu gơnam tañ hloh, măi mok, gơnam mơ̆ng đang hmua, abih bang gơnam tam lêng kơ gêh gal hloh. Jơlan rơdêh đuăi hmar amra ba glăi lu tơlơi gêh gah kơ mơnuih ƀôn sang”.

Anun jing hơdôm tơlơi čang rơmang, tơlơi kiăng khăp mơ̆ng mơnuih ƀôn sang, anom bơwih ƀong, khua mua mơ̆ng hơdôm boh tơring kual Dap Kơdư kơ hơdôm glông jơlan rơdêh đuăi hmar kiăng kual dưi đĭ kyar hmar hloh.

Tơring čar Kon Tum hơmâo lŏn tơnah gêh gal lơ̆m dŏ ƀơi jơlan tơkuh 3 Đông Dương, amăng kual đĭ kyar Việt Nam - Lao -  Kur, giăm kual bơwih ƀong yôm phun kual Tong Krah; jing anih pơtruh brơi kual Ngŏ - Yŭ, čư̆ hăng ia rơsĭ. Tơring čar anai ăt gêh gal bơwih brơi tuai hyu ngui, hơmâo gru grua hiam phara amăng kual Dap Kơdư, hmư̆ hing hloh lĕ Anih čuă ngui Măng Đen. Ơi Lê Ngọc Tuấn, Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Kon Tum brơi thâo, tơring čar glăk tơguan 3 glông jơlan rơdêh đuăi hmar glăk hơmâo prăp rơmet čuk pơkra, anun lĕ jơlan Kơdư - Dơnung gah Yŭ, jơlan Đà Nẵng - Thạnh Mỹ - Ngọc Hồi - Bờ Y hăng jơlan rơdêh đuăi hmar Quảng Ngãi - Kon Tum. Pơkra 3 glông jơlan anai amra “pok lah” bah amăng kiăng Kon Tum đĭ kyar tañ, hơđong tui hăng tơlơi gơñăm ngă mơ̆ng Tơlơi pơtrun 23 thun 2022 mơ̆ng Ding jum kơđi čar.

“Bruă prăp rơmet, čuk pơkra, tuh pơ alin jơlan rơdêh đuăi hmar ƀơi tơring čar djơ̆ hăng tơlơi kiăng, djơ̆ hăng jơlan đĭ kyar, pơhlôm mơneč mă djŏp tơlơi gêh gal mơ̆ng tơring čar Kon Tum. Biă ñu, jơlan rơdêh đuăi hmar Quảng Ngãi - Kon Tum amra pơklaih brơi tơlơi gun, ngă kơđông jơlan nao rai, pơtruh Anih čuă ngui Măng Đen, akŏ pơjing rai anih anom, prăk kăk či pơđĭ kyar djŏp bruă mă; pơtruh kual pla kyâo, boh troh, phun jrao, sâm Ngọc Linh; pơtruh pơđĭ kyar tuai čuă ngui Glông jơlan mơtah Dap Kơdư, pơtruh hăng hơdôm anih čuă ngui hmư̆ hing mơ̆ng Dap Kơdư jing sa gơnam bơwih brơi kơ tuai čuă ngui phara hơjăn”.

Ăt kiăng hơmâo jơlan rơdêh đuăi hmar či đĭ kyar hmar hloh mơn, ơi Nguyễn Tuấn Anh, Kơ-iăng khua jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Gia Lai brơi thâo, hơmâo 2 glông jơlan rơdêh đuăi hmar čuk pơkra găn nao pơ tơring, anun lĕ Jơlan rơdêh đuăi hmar Pleiku-Qui Nhơn hăng Jơlan đuăi hmar Kơdư - Dơnung gah Yŭ. Bruă tuh pơ alin, man pơkra hơdôm glông jơlan anai amra yôm biă mă hăng bruă akŏ pơjing, pơđĭ kyar sang măi pơkra gơnam prong, kual sang măi, ngă hmua mă yua boh thâo phrâo....Mơ̆ng anun, kar hăng ơi Nguyễn Tuấn Anh pơsit: Amra pơsir hĭ lu bruă gah mơnuih mă bruă, bruă mă, prăk pơhrui kơ mơnuih ƀôn sang.

“Amăng hơnong pơkă man pơkra mơ̆ng tơring čar hơmâo laih hơdôm kual sang măi, kual ngă hmua mă yua boh thâo ia rơgơi. Ƀơi jơlan rơdêh đuăi hmar hơmâo 2 anih pơtruh nao rai, 2 kual rông rơmô djet ia tơsâo, 1.000 hektar ngă hmua hăng boh thâo phrâo, hơdôm rơtuh hektar sang măi pơkra gơnam. Jơlan rơdêh đuăi hmar tañ mă yua amăng 1 thun lĕ Gia Lai amra dưi đĭ kyar rơgao thim 2-3 thun, tañ hloh 5 thun lĕ Gia Lai amra đĭ kyar gêh gal truh 10 thun”.

Sa amăng hơdôm glông jơlan rơdêh đuăi hmar kual Dap Kơdư glăk hơmâo sem lăng tuh pơ alin mơ̆ng anai truh thun 2030 lĕ jơlan Dầu Giây - Liên Khương, glông rơbêh 200km. Ơi Nguyễn Văn Gia, Khua gơnong bruă jơlan glông pơdŭ pơgiăng Lâm Đồng čang rơmang, jơlan anai amra pơklaih brơi “anŏ kơđông” jơlan nao rai kual Ngŏ Dơnung hăng hơdôm boh tơring čar ƀôn prong gah Dơnung.

“Bruă tuh pơ alin jơlan rơdêh đuăi hmar Dầu Giây - Liên Khương kiăng ječ biă mă. Tơdah hơmâo jơlan anai, mông nao rai mơ̆ng ƀôn prong Hồ Chí Minh hăng Đà Lạt amra tañ hloh, djru pơđĭ kyar bơwih ƀong, mơnuih mơnam, ăt kah hăng bruă nao rai mơ̆ng mơnuih ƀôn sang ăt mơ-ak hloh mơn”.

Tơlơi gêh gal mơ̆ jơlan rơdêh đuăi hmar ba glăi rơđah biă, biă ñu hăng anom bơwih ƀong ba sĭ gơnam pơ čar rơngiao ƀơi Dap Kơdư. Ơi Thái Như Hiệp, pô sang pơkra kơphê Vĩnh Hiệp ƀơi tơring čar Gia Lai, rim thun ba sĭ năng ai 150 rơbâo tơn kơphê, jŭ yap: hơmâo jơlan rơdêh đuăi hmar, gơnam tam amra dưi ba nao tơl tơdrun tum păn hlao, huăi ba nao jăng jao pơ sang măi, hơjai pioh gơnam pơ Đồng Nai, Bình Dương dong tah. Tơlơi anai plai mơn rơngiă mông, rơngiă prăk kăk pơgiăng gơnam, apah arăng yong glăm, wơ̆t hăng prăk apah pơkŏn dong (năng ai 20-25 dolar/tơn).

“Tơdah hơmâo jơlan rơdêh đuăi hmar Gia Lai nao pơ Qui Nhơn, Gia Lai nao pơ ƀôn prong Hồ Chí Minh, Gia Lai nao pơ Đà Nẵng amra pơsir brơi lu bruă. Pơđĭ tui nua gơnam mơ̆ng hmua laih anun anom bơwih ƀong plai mơn tuh pơalin blơi măi mok, gơnam yua pơ sang măi, anih anom”.

Kiăng dưi đĭ kyar, 11 boh tơring amăng kual Tong Krah - Dap Kơdư glăk rơkâo đĭ Kơnuk kơna sem lăng tañ tuh pơ alin pơkra jơlan rơdêh đuăi hmar yôm phun kah hăng jơlan Ngŏ - Dơnung gah Yŭ, jơlan rơdêh đuăi hmar amăng kual, pơtruh hăng kual pơkŏn hơmâo laih amăng hơnong pơkă. Ơi Võ Ngọc Tuyên, Khua gơnong bruă man pơphô hăng tuh pơ alin tơring čar Dak Lăk lăi:

“11 boh tơring kual Tong Krah hăng Dap Kơdư gơmơi hơmâo tơlơi pơmin hrŏm, rơkâo đĭ Kơnuk kơna amăng rơwang thun găp ƀrô 2025-2030 djru tuh pơ alin man pơkra brơi jơlan rơdêh đuăi hmar hơmâo laih amăng hơdră čuk pơkra jơlan đuăi hmar Việt Nam. Gơmơi rơkâo plih mơ̆ng rơwang tơdơi kơ thun 2030 jing man pơkra amăng thun 2025-2030 dong. Tơdah dưi mă yua, tơlơi hơdip mơnuih ƀôn sang kual Dap Kơdư amra đĭ kyar hmarr hloh, djơ̆ tơlơi kiăng hloh”.

Link tơlơi čih mrô 1: https://vov4.vov.vn/jarai/toloi-hing-ang-monuih-topul-thoi-su-xa-hoi/cran-toloi-cih-jolan-rodeh-duai-hmar-hang-toloi-cang-romang-di-kyar-hmar-hloh-ko-kual-dap-kodu-toloi-cih-mro-1-dap-kodu-kodong-gah-jolan-nao-rai-kodong-brua-si-modro-454184.vov4