Gơnang kơ ba glăi bôh tơhnal hơdră ngă đang-dơnao-war mơ̆, rim thun ơi Vũ Trung Bộ, ƀơi să Ia Ake, tơring glông Phú Thiện pơhlôm na nao prăk pơhrui glăi hơđong ha rơtuh klăk prăk. Ñu brơi thâo, mơng hơdôm thun 1990, sang anô̆ ñu mơng tơring glông Yên Mô, tơring čar Ninh Bình nao dô̆ hơdip mơda pơ̆ tơring glông Phú Thiện, tơring čar Gia Lai, kơnong kơ 5 ar lŏn dưi hmâo kơnuk kơna pĕ pha, tơlơi hơdip mơda tơnap tap biă. Thun 2000, ñu khin hơtai mă lŏn ngă anô̆ gơgrong, čan 10 klăk prăk mơng Sang prăk gah đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan tơring glông Phú Thiện kiăng blơi rơmô, ngă hmua pơdai hăng sĭ mơdrô gơnam mă mơng đang hmua. Mơng mrô prăk ƀiă blung a, samơ̆ gơnang thâo bơwih ƀong, truh ră anai ơi Bộ hmâo laih sang dô̆ klă hiam, hơdră ngă đang war hăng 200 ƀĕ phun bôh trôl, 150 drơi mơnŭ bôh čeh hăng 2 ar dơnao ia rông 5 rơbăn drơi hơdang grông. Ơi Bộ brơi thâo, hơdră ngă đang war rông akan hơdang anai rim thun ba glăi kơ ñu lu prăk kak:

 “Sang prăk ngă gal brơi ƀu djơ̆ kơnong kơ kâo ôh mơ̆, dô̆ kơ abih bang djop mơnuih ƀôn sang ƀơi anai. Prăk mơng sang anô̆ bơwih mă hơdôm pluh klăk prăk đôč, samơ̆ čan mơng sang prăk lĕ hmâo truh 200 klăk prăk djop brơi kơ sang anô̆ ngă, ƀu hmâo mă bruă arăng apah dong tah. Dưi ngă 6 blan hmâo prăk lĕ tla kơ sang prăk, sang prăk ăt brơi tla tui ƀơƀrư̆ mơn”.

Ăt pơplih tơlơi hơdip gơnang mơng bruă khin hơtai čan prăk ngă đang hmua, ơi Vũ Xuân Huy, tơkeng thun 1962, ƀơi plơi Breng, să Ia Pết, tơring glông Đăk Đoa, tơring čar Gia Lai ăt hmâo mơn kông ngăn klă hiam, tơlơi hơdip jơnap. Ơi Huy brơi thâo, mơng thun 2000, lom ñu dô̆ mă bruă kơ sang bruă kơ su, lăng ƀuh lŏn ƀơi tơring glông Đăk Đoa klă hiam, amuñ pla phun pla sui thun. Yua anun ñu khin hơtai nao pơ̆ Sang prăk đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan tơring glông Đăk Đoa čan 5 klăk prăk pioh pla kơ phê. Tui hăng ñu, kơmlai mơng phun kơ phê hơđong na nao năng ai ñu 50 klăk prăk sa ektar sa thun. Kơmlai djă pioh rim thun, ñu glăi blơi prăp pơplih pơkra dong djop mơta măi kai, măi oă kơ phê, pơkra lan čơhmu prong. Ơi Vũ Xuân Huy hơk mơ-ak, anai lĕ gru than pioh sang anô̆ ñu hmâo prăk pơhrui glăi lu hăng kơjăp sui thun tơdơi anai:

"Na nao lu thun, kâo mă yua prăk čan mơng sang prăk, ƀuh ba glăi bôh tơhnal. Pơhrui glăi mơng sang anô̆ kâo ră anai lĕ 1 klai 200 klăk prăk truh 1 klai 400 klăk prăk, pơsir prăk mă yua lĕ dô̆ kơmlai 350 truh 400 klăk prăk. Čan prăk pioh kơ bruă đang hmua, blơi kơmok, pok prong lŏn pla, pơkra sang dô̆, pơdŏng sang dưm gơnam lan čơhmu. Jơlan hơdră mơng kâo lĕ pla glăi hăng ba mut dong phun pla plah nao rai, phun bôh troh dong”.

Hăng jơlan glông sĭ mơdrô gôm hyu djop 17/17 bôh tơring glông, plơi prong amăng đơ đam tơring čar, lu thun rơgao, hơdôm Sang prăk Agribank ƀơi tơring čar Gia Lai hmâo gum hrom na nao hăng tơlơi pơplih mơng sang prăk gah đang hmua ƀơi anai. Ră anai, abih bang prăk brơi čan gah bruă đang hmua hăng pok pơhai hơdôm jơlan hơdră brơi čan ƀơi kual đang hmua, plơi pla mơng hơdôm sang prăk lĕ rơbêh kơ 20.000 klai prăk. Prăk anai đing nao kơ mơnuih ngă đang hmua ƀơi plơi pla ngă tui jơlan hơdră pơplih bruă đang hmua tui jơlan kơjăp phik hloh, kah hăng pla glăi phun kơ phê, pok pơhai hơdôm hơdră ngă đang hmua lu mơta, pla phun bôh kruăi hrĕ, phun bôh troh tui jơlan pơlir hơbit, lăp djơ̆ hăng tơhnal pioh sĭ kơ dêh čar tač rơngiao. Ơi Trần Quang Tuấn, Kơ-iăng Khua Sang prăk Agribank Ngŏ Gia Lai brơi thâo:

 “Hơdôm hrơi rơgao, sang prăk gah đang hmua Ngŏ Gia Lai hmâo ngă tui laih hơdră pơtrun mơng Sang prăk gah đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan hmâo pok pơhai brơi čan ngă đang hmua plơi pla. Amăng anun, biă ñu kual ataih, asuek, neh wa djuai ania ƀiă, pơjing ngăn rơnoh pơđĭ kyar bruă bơwih ƀong, hmâo hơdôm anung prăk hluai tui grŭp, khul, djru čan blơi yua, čan 500 klăk prăk hăng sang anô̆ anet ƀơi kual đang hmua plơi pla”.

Ơi Y Đức Thành – Kơ-iăng Khua git gai Ping gah tơring glông Đăk Đoa brơi thâo, hơdôm hrơi rơgao, mơnuih ƀôn sang amăng tơring glông dưi ngă juăt hăng lu ngăn rơnoh pơđĭ kyar đang hmua hăng hơdôm jơlan hơdră brơi čan tui Tơlơi pơtrun pơkă 55/2015, Tơlơi pơsit 68/2013 mơng Khua dêh čar amăng bruă đang hmua, plơi pla mơng Sang prăk Agribank. Anai jing anô̆ gơgrong, pran pơtrut, djru hơdôm bluh rơbâo čô mơnuih ƀôn sang gir run hăng phing kơ pran hrưn đĭ ngă pơdrong, mơng anun djru ngă pơplih ƀô̆ mơta plơi pla ƀơi tơring glông:

 “Hơdôm hrơi rơgao bruă ngă juăt hăng prăk čan gêh gal biă, amuñ, neh wa dưi čan tañ, dưi pơsit tơlơi ƀu čan prăk mă kơmlai ƀiă, djru pơplih đang war, pơđĭ kyar bơwih ƀong hăng 3 jơlan hơdră prong pơdŏng plơi pla phrâo, pơđĭ kyar bơwih ƀong ƀơi tơring glông hơđong bruă kơđi čar dưi pơhlôm”.

Bôh nik, hơdôm hrơi rơgao, ngăn drăp mơng Sang prăk gah đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan tơring čar Gia Lai jing anô̆ gơgrong bŏng yôm phăn djru dăp glăi hơdră ngă đang hmua ƀơi tơring čar Gia Lai. Gơnang kơ anun, mơnuih ngă đang hmua hmâo ngăn rơnoh pioh pơplih hơdră phun pla, hlô rông, mă yua bôh thâo phrâo, hơdră phrâo rơnuk anai amăng bruă đang hmua hăng pơđĭ kyar ba glăi bôh tŭ yua hơdôm hơdră pơđĭ kyar bơwih ƀong, pơjing rai lu gơnam mă mơng đang hmua, gơnam sĭ hmâo nua yôm. Tơlơi pơplih mơng bruă đang hmua hmâo pơjing rai laih pran kơtang pioh pơplih ƀô̆ mơta bơwih ƀong, mơnuih mơnam ƀơi kual plơi pla hmâo dong ngăn rơnoh pơđĭ kyar bruă pơdŏng plơi pla phrâo. Rơnuč thun 2022, đơ đam tơring čar hmâo 91/182 bôh să djơ̆ hăng plơi pla phrâo hăng 2 bôh tơring glông, 1 bôh plơi prong djơ̆ hăng plơi pla phrâo. Ơi Đinh Văn Chinh, Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring kual Phú Thiện (tơring glông Phú Thiên) brơi thâo:

 “Hăng tơlơi gum djru klă mơng Sang prăk hăng tơlơi gir run mơng abih bang glông bruă kơđi čar, tơlơi hur har mơng mơnuih ƀôn sang tơring kual hă hơdôm hrơi anai ƀô̆ mơta plơi pla mơng tơring kual jai hrơi pơđĭ kyar, tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang dưi pơđĭ tui rơđah, mrô sang anô̆ ƀun rin hrŏ trun 4,2%. Ƀing gơmơi đăo gơnang lĕ amra pơdŏng tơring kual jai hrơi jai klă hiam hloh”.

Hơdôm hrơi rơgao, hơdôm jơlan hơdră brơi čan prăk gah bruă đang hmua, plơi pla dưi pok pơhai ha amăng plĕ, bruă ngă juăt hăng ngăn drăp tañ, amuñ, hmâo djru laih tơlơi hơdip mơnuih ƀôn sang ngă hmua ƀơi tơring čar Gia Lai jai hrơi jai pơđĭ tui, ƀô̆ mơta plơi pla jai hrơi jai pơplih phrâo pơđĭ kyar./.