Să Đam Rông 4, tơring čar Lâm Đồng dưi pơdŏng hluai tui tơlơi pơmut hrŏm 3 bôh să Dà Tông, Dà Long (tơring glông Dam Rong hơđăp) hăng să Dơng K’Nơh mơ̆ng tơring glông Lạc Dương hơđăp. Să hmâo rơbêh kơ 90% mrô mơnuih ƀôn sang lĕ mơnuih djuai ania ƀiă, kah hăng K’ho, Bơnông, Mạ... Ơi Dà Cắt Tư (djuai ania Bơnông)-pô hmâo arăng đăo kơnang ƀơi anai lăi lĕ:

“Ngă tui hơdră gong gai 2 gưl pioh giăm mơnuih ƀôn sang hloh, djru mơnuih ƀôn sang klă hloh... Lơm mă yua hơdră gong gai 2 gưl lĕ mơnuih ƀôn sang amra dưi tŭ mă lu hloh, kah hăng djru prăk hrăm kơ ƀing čơđai, bơwih brơi tơlơi suaih pral kơ mơnuih ƀôn sang, biă ñu mơnuih tha rơma kah hăng ƀing gơmơi dưi đing nao bơwih brơi klă hloh. Ƀing gơmơi ăt đăo kơnang mơn hăng čang rơmang tui anun”.

Să Bảo Thuận, tơring čar Lâm Đồng akŏ pơdong hơmâo pơmut hrŏm 3 boh să, Đinh Lạc, Bảo Thuận hăng Tân Nghĩa, mrô mơnuih hơmâo 30 rơbâo čô, ha mơkrah lĕ mơnuih ƀôn sang djuai ania K’Ho, Raglei, Mă....Tơdơi kơ 2 blan pok pơhai hơbô̆ bruă gong gai kơnuk kơna dua gưl, bruă mă amăng să hơmâo čih pioh lu boh tơhnal lăp bơni. Bruă ba yua boh thâo ia rơgơi tơlơi pơhing hăng mrô pioh git gai bruă mă, wai lăng ană plơi hơmâo ba glăi boh tơhnal hiam klă bơwih brơi kơ mơnuih ƀôn sang. Tha plơi, ơi K’Brệp plơi Kala Krot, să Bảo Thuận, tơring čar Lâm Đồng brơi thâo:

“Bruă pơmut gong gai kơnuk kơna dua gưl tơring čar hăng să, sa amăng hơdôm jơlan hơdră prong hiam klă mơ̆ng kơnuk kơna lŏn ia kiăng man pơdong plơi pla jai hrơi hiam rô̆ tui. Plơi pla pơđĭ kyar hloh, pơdrong tui, thâo rơgơi. Mơnuih ƀôn sang đăo kơnang kơ bruă ngă, pơmut sang bruă kơnuk kơna tơring čar 2 gưl, djru plơi pla dưi pơblih phrâo hiam klă hloh”.

Ƀơi să kual čư̆ siăng Kon Chiêng, tơring čar Gia Lai, bruă ngă pơhrŏ trun mơnuih mă bruă čar hmâo djru pơtrut kơtang ba glăi bôh tơhnal wai lăng, hrŏm hăng anun ngă gal brơi pioh rơnuk hlăk ai apăn bruă, mă bruă ngă tui bôh thâo. Ơi Rưm, Khua hơđăp Khua Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam dêh čar să Kon Chiêng lăi lĕ, hơdră gong gai dua gưl ƀu kơnong kơ djru ngă hrŏ trun hră pơ-ar ôh mơ̆, dô̆ pơtrut pơkă bruă hlăk ai apăn hmâo bôh thâo ia rơgơi mut amăng jơlan mă bruă čar, pơjing tơlơi pơplih phrâo tŭ yua bruă mă.

“Kâo đăo kơnang rơnuk hlăk ai hmâo bôh thâo đưm dlông hloh, dưi pơtô pơhrăm hmâo akô̆ tlôn, hrăm truh Gưl dlông amra ngă klă. Rơgao kơ ngă tui bruă, kâo ƀuh gơñu pơdah bôh thâo pô, bôh thâo mă yua măi mok, măi kompiutơr hreč... Anun drơi pô kâo pơmin rơnuk hlăk ai amra bơwih brơi klă hloh kơ plơi pla, djru pơdŏng lŏn ia jai hrơi jai pơđĭ kyar”.

Ƀuh sit biă ñu, tơlơi pơblih phrâo mơ̆ng hơdră gong gai dua gưl hơmâo ngă kơjăp tui tơlơi đăo kơnang mơ̆ng mơnuih ƀôn sang, pơđĭ tui boh tŭ yua git gai, wai lăng, ngă hră pơar mơnuih ƀôn sang tañ hmar hloh, tơpă ară, djơ̆ anŏ kiăng mơ̆ng mơnuih ƀôn sang. Ayong Ưm, djuai ania Bahnar, 28 thun dŏ ƀơi plơi Črơng, să Hra, tơring čar Gia Lai brơi thâo:

“Ră anai dưi dưm bruă, pơpha bruă ngă djru pơtô brơi ngă hră pơar hmar mơ̆n, mơnuih ƀôn sang nao ngă hră tañ, hơbôt hloh, huăi kaih kah hăng hlâo ôh. Kâo rai mơ̆ng să ataih să Hra hơđăp rai ngă hră pơar sang anŏ, truh pơ anih, arăng pơtô brơi ngă hră pơar, dơ̆ng mơ̆ng mă mrô, truh ngă hră pơar kiăng pơhrua hră hơgĕt, ngă hmar biă mă, djơ̆ hrơi mông pơkă huăi tơnap kơ mơnuih ƀôn sang ôh”.

Să Phú Thiện, tơring čar Gia Lai dưi pơdŏng hluai tui pơmut hrŏm tơring kual Phú Thiện hơđăp hăng hơdôm bôh să Ia Sol, Ia Piar hăng Ia Yeng. Anai lĕ kual lŏn hmâo anô̆ gal pioh pơđĭ kyar hmua pơdai, đang tơbâo hăng rông hlô mơnong. Ơi Nay Keng – Khua plơi Rbai, să Phú Thiện brơi thâo.

“Mơ̆ng hrơi pơmut hrŏm hơdôm bôh să hăng hơdai nao gong gai 2 gưl, bruă pơsir hră pơ-ar tañ laih, gêh gal hloh. Bôh nik ñu, lơm nao pơ̆ ƀirô ngă hră pơ-ar, neh wa leng kơ pơtô brơi, djru brơi abih pran jua, hră pơ-ar dưi ngă rơbô̆t, ƀu dô̆ ngă lu mơta kah hăng hlâo adih dong tah. Ră anai, amăng glông bruă gong gai mrô, djop djuai hră pơ-ar, hră pơ-ar mơ̆ng gưl dlông leng kơ dưi hơdai nao grŭp Zalo, ƀu dô̆ lu mơta hră pơ-ar kah hăng hlâo adih ôh, kơnang kơ anun hơdôm bruă jơnum ăt plai ƀiă mơn”.

Tơlơi ƀuh hơmâo boh tŭ yua mơ̆ng hơbô̆ gong gai dua gưl ƀơi tơring čar, tơdơi kơ pơmut hĭ sang bruă, pơphun bruă mă phara yơh, ơi A Ly-Kơ-iăng khua git gai ping gah, khua plơi Pê Čeng, să Đak Psi, tơring čar Quảng Ngãi, hơ̆k mơak brơi thâo, bruă pơphun gong gai kơnuk kơna dua gưl djơ̆ pran jua mơnuih ƀôn sang. Bruă mă dưi pơpha glăi kơ kual plơi pla, să, ba yua boh thâo ia rơgơi phrâo, anun ngă hră pơar amuñ biă mă, hmar hloh.

“Tơdơi kơ pơmut hĭ hơdôm să, ră anai boh tŭ yua amăng bruă bơwih brơi kơ mơnuih ƀôn sang kơnang kơ akŏ pơdong pơđĭ tui bruă mă Sang bruă bơwih brơi ngă hră pơar kơnuk kơna klă biă mă. Pơ anai, djop hơdră ngă hră pơar dưi pơsir sa anih, sa bah amăng pơhaih rơđah rơđong, ngă hră hmar, djru mơnuih ƀôn sang huăi rơngiă lu hrơi mông, pran jua anun mơak biă mă. Pơ sang să ngă gêh găl brơi mơnuih ƀôn sang lu biă mă, Khul khua mua apăn bruă djru pơtô ba, pơčrâo brơi ngă hră pơar, ba yua boh thâo ia rơgơi phrâo sit mơnuih ƀôn sang nao ngă hră pơar. Pơtrut hmar hloh ĕp tơlơi pơhing, pơmut anăn hră pơar hăng tŭ mă boh tơhnal pơglăi kơ ană plơi tañ hloh”.

Găn rơgao hơdôm thun blan tơnap tap yua kơ blah ngă pioh glăi, să Čư̆ Pơng, tơring čar Dak Lak, ră anai hmâo pơplih tañ laih. Hơdôm ară jơlan amăng krah să, amăng hmua pơdai dưi pok prong, pơkra kơjăp, ngă gal brơi kơ bruă nao rai hăng bruă ngă đang hmua. Kueng hnoh dưi pơkra kơjăp, pơhlôm ia pruih brơi rơbêh kơ 80% kual lŏn ngă đang hmua. Hơdôm sang hră dưi tuh pơplai dong, pơđĭ dlông, djơ̆ tui tơlơi kiăng pơhrăm ƀơi plơi pla. Ơi Y Blun Mlô – Khua sang să Čư̆ Pơ̆ng, brơi thâo, mơnuih djop djuai ania ƀiă glăk gum tơngan hrŏm ha pran anăp nao tơhnal pơđĭ kyar kơjăp.

“Lơm mơnuih ƀon sang thâo hluh hăng ngă djơ̆ hơdră pơtrun, hơdră bruă mơ̆ng Ping gah, kơnuk kơna, tơlơi hơdip mơda jai hrơi jai hơđong hăng pơđĭ kyar. Biă ñu ngăn rơnoh mơ̆ng Kơnuk kơna hmâo ngă gal brơi laih kơ neh wa tuh pơplai bruă ngă đang hmua, pơđĭ dlông prăk pơhrui glăi. Kơnang kơ anun, mơnuih ƀôn sang jai hrơi đăo kơnang hloh kơ tơlơi lăng ba, bơwih brơi mơ̆ng Ping gah hăng Kơnuk kơna. Hơdôm tơlơi bơdjơ̆ nao truh hơdră bruă, tơlơi phiăn ră anai ăt dưi hmâo mơnuih ƀôn sang tŭ mă amuñ mơn hăng tơpă ngă tui”./.