Phrâo anai, Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring glông Kon Plông (tơring čar Kon Tum) pơphun pok: Plơi gru grua-tuai čuă ngui amăng plơi Vi Rơ Ngheo, hăng lu bruă bơwih brơi tuai čuă ngui yôm phara anun lĕ: Tuai čuă ngui ƀơi đang glai, dŏ glăi đih pơdơi pran, čuă lăng gru grua plơi pla. Yua hơget plơi Vi Rơ Ngheo jing plơi bơwih brơi tuai čuă ngui ? Tơlơi anai pok phun mơng sa čô mơnuih ba jơlan hlâo amăng plơi lĕ ayong A Hiền. Rơbêh 10 thun hlâo adih, A Hiền pơtrut pơsur hơdôm boh sang anŏ tŭ mă rơbêh 1.000 ektar glai rưng jum dar plơi pla kiăng pla kyâo pơtâo, wai lăng. Truh ră anai plơi Vi Rơ Ngheo hơmâo ĕp pơƀut, pơdjuai rơbêh 1.000 phun lan; guang dar, wai lăng 5 kơčong čư̆ pla bơnga lan jum dar sang. A Hiền brơi thâo, yua hơmâo prăk apah wai pơgang glai rưng, sang anŏ hơmâo pơkrem kiăng pơđĭ kyar rông kơbao tuh hrôh 16 drơi. Bruă man pơdong plơi Vi Rơ Nghe jing plơi bơwih brơi tuai čuă ngui, ha bơnah mrô prăk kak mơng prăk apah wai pơgang glai rưng.

“Lu neh met wa ƀơi anai hơmâo prăk apah mơng wai pơgang glai rưng, rĭm thun ƀing gơñu kah mă ƀiă kiăng pơgôp hrŏm plơi pla kiăng man pơkra jơlan glông. Tuh pơ alin man pơdong plơi pla, pơkra ming jơlan răm rai, laih anun blơi đing pơđoh hyu ia hơdjă”.

Ơi Nguyễn Văn Bảy, kơ-iăng Jơnum min mơnuih ƀon sang să Đăk Tăng pơsit tong: Mơng hrơi neh met wa arăng jao wai lăng glai rưng, amăng să ƀu ƀuh dong tah bruă mơnuih hyu trơ̆i dŏp kyâo, ƀudah sua mă lŏn glai ngă đang hmua.

“Amăng să lŏn glai arăng jao brơi mơnuih ƀon sang wai lăng prong biă mă, rơbêh 10 rơbâo ektar. Jao brơi plơi Vi Rơ Ngheo hăng Đăk Brồ lĕ 110 boh sang anŏ. Ră anai kual lŏn glai anai hơmâo mơnuih ƀon sang wai lăng kjăp. Neh met wa ăt thâo mă yua prăk apah wai lăng glai rưng kiăng pơđĭ kyar bơwih ƀong amăng sang anŏ”.

Ƀơi tơring glông Tu Mơ Rông, tơring čar Kon Tum, lu sang anŏ dưi hrưn đĭ pơdrong asah yua wai lăng glai rưng, guang dar glai kiăng pla phun sâm Ngọc Linh. Tu Mơ Rông hơmâo ayuh hyiăng hăng lŏn mơnai gêh gal kiăng pơđĭ kyar djop phun akha kyâo, sit biă ñu lĕ sâm Ngọc Linh. Ayong Nguyễn Xuân Tuấn lĕ mơnuih ba gru amăng pla phun sâm Ngọc Linh ƀơi Tu Mơ Rông. Sang anŏ ñu blơi 10 ektar lŏn ngă hmua hăng yua apah lŏn glai 100 ektar kiăng pla phun sâm Ngọc Linh. Tơdơi kơ giăm 11 thun pit gah yŭ glai, mơdưh ƀơi phun akha kyâo, truh ră anai đang pla sâm Ngọc Linh sang anŏ ñu dưi pơhrui glăi lu hloh.

“Tơdah prăk tuh pơ alin aset ta pla đĭ tui ƀơƀrư̆. Hơdôm rơtuh klăk ăt dưi pla mơn, hơdôm pluh klăk ăt dưi pla mơn. Hơdôm thun giăm anai đing nao pơdjuai pơjeh, ăt hơmâo ba nao sĭ mơdrô samơ̆ ƀiă đôč. Kơnong brơi kơ ƀing ding kơna đôč. Thun laih rơgao pơđĭ kyar giăm 3 rơbâo phun”.

Ƀu djơ̆ kơnong gơnang nao glai kyâo kiăng ngă pơdrong asah amăng sang anŏ, ayong Tuấn ăt akŏ pơjing anom bơwih ƀong hrŏm hăng 30 čô ding kơna lĕ djuai ania Sêdang amăng plơi pla tŭ mă glai rưng wai pơgang hăng pơđĭ kyar phun akha kyâo. Sang anŏ hơpă lêng kơ hrưn đĭ pơdrong asah. Ơi A Bráp lĕ ding kơna amăng anom bơwih ƀong hrŏm, hăng ăt hơmâo đang phun sâm Ngọc Linh mơng sang anŏ gơñu.

“Dua rơkơi bơnai ayong Tuấn hơmâo djru brơi pơjeh phun sâm Ngọc Linh brơi ƀing gơmơi pla gah yŭ glai rưng. Đang pla phun akha kyâl pơđĭ kyar hiam. Ră anai giăm 1.100 phun, nua ñu rơbêh 7, 8 rơtuh klăk prăk”.

Ơi Võ Trung Mạnh, Khua Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring glông Tu Mơ Rông brơi thâo, abih bang 11 să amăng tơring glông lêng kơ pla sâm Ngọc Linh, hăng đơ đam 1.700 ektar, amăng anun hơmâo 7 boh să hơmâo hră pơsit črâo ba anih pla pơjing.

“Hơdôm pluh thun giăm anai, mơnuih ƀon sang thâo pla phun sâm Ngọc Linh. Mơng bruă pơđĭ kyar pla sâm Ngọc Linh, mơnuih ƀon sang dưi pơklaih mơng ƀun rin. Amăng 3 thun laih rơgao hơmâo hơdôm rơbâo boh sang anŏ pơklaih mơng ƀun rin yua kơ pla phun sâm Ngọc Linh, amăng anun hơmâo hơdôm rơtuh boh sang anŏ hrưn đĭ pơdrong asah. đa hơmâo sang anŏ pơhrui lu biă mă, rơbêh hơdôm pluh klai prăk”.

Kon Tum ră anai hơmâo rơbêh 3.300 boh sang anŏ, 168 kual plơi pla tŭ mă wai lăng glai prong 375.000 ektar. Anai lĕ tơring čar ba jơlan hlâo amăng kual Dap kơdư lơm ngă tui tŭ yua tơlơi pơtrun mơng Kơnuk kơna amăng jao lŏn, jao glai brơi hơdôm khul grup, plơi pla, ƀing mơnuih wai lăng. Yua anun, lu sang anŏ mơnuih djuai ania ƀiă hơdip giăm glai rưng hơmâo bruă mă, hăng prăk pơhrui ăt hơđong, hrưn đĭ djop mơta amăng tơlơi hơdip mơda. Laih dong glai rưng ăt wai lăng kjăp mơn, kyâo pơtâo dưi pơging prong tui. Mơng boh tŭ yua sit nik anai, Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring čar Kon Tum rơkâo djop anih anom wai lăng glai rưng, khŏm jao brơi ană plơi pla, sang anŏ dŏ hơdip giăm glai rưng wai lăng rơbêh 50% lŏn glai mơng anom bruă. Tơlơi anai amra ngă mơ-ak brơi mơnuih hơdip jê̆ giăm glai rưng./.