Plơi Sà Dề Phìn, să Sìn Hồ, anih hơmâo giăm 100 boh sang anŏ djuai ania Hmông dŏ ter tơkai čư̆ siăng, tom hmư̆ hing lăi anih rung răng biă mă kơ tơlơi phiăn hơđăp pơdŏ rơkơi mơ̆ng muai, dŏ bơnai mơ̆ng anet. Hlâo adih ƀing đah kơmơi dra ngek kiah 14, 15 thun đôč, ƀă, pi hyu ană nge nao pơ hmua, hyu pơ jơlan glông juăt ƀuh na nao. Samơ̆ gah klôn kơ rup rap ƀuh tui anun lĕ, sa tơlơi pap drap rơngôt biă mă, yua dah ƀing gơ̆ hlăk dra ngek aka ƀu thâo phe pho ôh, ngă amĭ mơ̆ng anet,rơkơi sang taih amang, kơtư̆ juă, rơngiă abih tơlơi čang rơmang pơ anăp adih laih anun dŏ amăng anih tơlơi hơdip mơda dir wir hăng tơlơi tơnap tap ư̆ rơya rơpa mơhao, dju djuăm duăm ruă rim thun.

Rơkơi bơnai bơn Muà Thị So hăng Sudng A Chừ, dŏ ƀơi plơi Sà Dề Phìn, gơñu pơdŏ rơkơi bơnai ƀrôdjop 18 thun, tơdơi kơ anun 3 thun hơmâo dua čô ană bă. Tơlơi hơdip tơnap tap biă mă, kơƀah lu mơta, mơnong ƀong huă ƀu hơmâo truh bơyan hơjan lê̆ rah, ƀơi anŏ dŏ glăi sa kơsăk kơtor pơjeh, gir pơkrem ƀong rơgao hrơi. Hmư̆ jua suă pran sơsuy, amai So kah pơpha hnai: “Lu wơ̆t ƀuh ƀing khua tơhan rai pơ sang pơtô lăi amĭ ama, brơi dua adơi amai gơmơi nao hrăm hră, samơ̆ amĭ ama lăi boh hră ƀu thâo ngă kơ kian ta trơi ôh. Kơnong nao hmua, ia djuh kah mơ̆ng hơmâo gơnam ƀong mơnong huă. Dŏ rơkơi tañ, hơmâo ană bă ƀu thâo rông ană bă, ƀudah dju djuăm duăm ruă khom nao pơ sang ia jrao, laih anun gơñu ăt amra tơnap kah hăng amĭ ama đôč. Kâo pơtă pơtăn ƀing gơyut dŏ hrăm hră anăm tui kâo anai, tơnap tap biă mă”.

Ƀu kơnong sang anŏ amai So đôč ôh, hlâo adih tơlơi pơdŏ rơkơi bơnai aka ƀu djop thun pơkă hăng pơdŏ nao rai ană anong rông ană wa sa drah kơtăk hơmâo soh đôč amăng djop plơi pla djuai ania Hmông ƀơi Sìn Hồ. ƀơi anăp kơ tơlơi anun, Khua mua tơhan pơgang guai dêh čar kual 1, Phong Thổ pơtong rơđah, bruă pơgăn tơlơi pơdŏ rơkơi bơnai tañ mơ̆ng anet ƀu kơnong sa bruă mă kơđi čar yom đôč ôh, jing sa bruă mă glăm ba mơ̆ng puih kơđông tơhan khom ngă.

Thun 2015, sa bruă mă hơdai gum hrŏm hyu pơtô pơblang pôr pơthâo phara biă mă, hơmâo pok pơhai ngă tui, amăng anun ƀing tơhan yơh pô gơgrong phun. Ƀing tơhan thâo pơhiăp tơlơi Hmông, thâo hluh tơlơi phiăn, gru grua amăng plơi pla, ƀu kơdŭn kơ tơlơi tơnap amăng mơmŏt mlam, dŏ giăm plơi pla, hrŏm mơnuih ƀôn sang, nao tơl sang phyiang tơl adring, pơpoh bah amăng, rơkâo mut ngui kiăng pơtô lăi, pơblang rơđah mơnuih ƀôn sang hluh. Trung tá, ơi Chẻo Hữu Minh, Khua anom bruă kơđi čar, sang bruă tơhan pơgang guai kual 1, Phong Thổ kah pơpha:

“Lơ̆m hyu pơtô lăi, jak iâu yua tơlơi thâo hluh mơnuih ƀôn sang dŏ kơƀah, ƀu thâo tơlơi pơhiăp lar, anun hnang blung đuăi hyu pơtô gơñu ƀu hmư̆ ôh, ƀu ngă hrŏm ta ôh. Ƀơi anŏ ƀing khua mua lăi hnai, gơñu thâo hluh hnun, phara hăng jơlan hơdră, tơlơi kiăng mơ̆ng Ping gah laih anun kơnuk kơna pơtrun, lơ̆m hyu pơtô gơñu”.

Bruă hyu pơtô pơblang ƀơi anŏ ƀu kơnong jơnum plơi đôč ôh, nao tơl pơ hmua, anih mơnuih ƀôn sang pơtum pơblĭu mă bruă, wơ̆t amăng mơmŏt mlam hai khom bưp kiăng pơtô lăi. Ƀing ling tơhan ngă kah hăng ană bă amăng plơi pla, dŏ hrŏm djru mă bruă, kah pơpha tơlơi thâo, pơtô brơi bruă mă, bơwih ƀong huă laih anun lăi pơthâo boh hră kiăng ană plơi pla thâo hluh, laih anun đăo kơnang. Tha plơi ơi Sùng Giống Mua dlưh pran jua lăi: Kiăng pơtô ană plơi thâo hluh, ană plơi hmư̆, đăo kơnang hăng hlai tui lĕ; ƀing tơdăm ngek amăng plơi ƀu dưi hyu dŏp mă đah kơmơi dra ba glăi ngă bơnai tañ lĕ, khom kiăo tui đĭ pơ čư̆ siăng kriăng pơtâo Đá Ô adoh anun, hnun mơ̆ ƀing ƀô̆ đô̆i ngă dưi mơ̆n. Ră anai, ƀuh ƀing hlăk ai amăng plơi pơblih ƀiă laih, pran jua mă bruă găng añrăng, beč bal, hur har hrăm hră, hok mơak pran jua, bơwih ƀong huă triăng ƀuh mơak yơh ai hơtai ta”.

Tơdơi kơ lu thun yua sơ̆n pran jua dŏ hrŏm ƀing tơhan rơnuk Wa Hô, mơnuih ƀôn sang djuai ania Hmông pơ anai thâo hluh ƀiă yơh. Boh tơhnal hơmâo ƀuh rơđah, tơlơi pơdŏ rơkơi mơ̆ng muai, bơnai mơ̆ng anet ƀơi să Sìn Hồ hrŏ tui giăm 45% thun 2015, truh thun 2024 kơnong dŏ 5,5% đôč, năng ai 10 krop rơkơi bơnai đôč. Tơlơi pơdŏ jĕ giăm sa drah kơtăk, dŏ ană anong rông ană wa lĕ ƀu hơmâo dơ̆ng tah. Djop sang hră ngă hrŏm djop sang anŏ brơi kĭ pơkôl ƀu pơgô̆ ană bă pơdŏ rơkơi bơnai tañ ôh. Djop sang hră ngă hrŏm pơtô pơblang čơđai sang hră khom thâo hluh, gơgrong ba amăng tơlơi khăp, tơlơi pơdŏ rơkơi bơnai. Nai Bùi Ngọc Hồng, Khua sang hră gưl dua Sà Dề Phìn, brơi thâo:

“Sang hră ƀing gơmơi bơni biă mă ƀing tơhan mơ̆ng puih kơđông pơgang guai kual 1 Phong Thổ hơmâo rai pơ sang hră, djru pơtô pơblang kơ ƀing čơđai sang hră, pơđĭ tui tơlơi thâo hluh kơ gơñu anăm pơdŏ rơkơi bơnai tañ aka ƀu djop thun pơkă hăng pơdŏ kơnung djuai jĕ giăm đơi. Tơdơi kơ hơmâo pơtô pơblang anun lu čơđai sang hră thâo hluh anŏ sat pơdŏ rơkơi bơnai aka djop thun hăng thâo pơgang mă drơi jăn pô. Gơmơi mơak biă mă bruă mă mơ̆ng khua mua tơhan tơring glông, hơmâo djru gơmơi pơtô lăi čơđai sang hră hur har hrăm hră, mut hrăm djop mrô hăng thâo hluh boh yom hrăm hră pơar ƀơi sang hră”.

Mơ̆ng hơdôm mông tlam mơguah, jê̆dah krah mlam pơtô lăi, pơđur ană plơi pla, dŏ hrŏm amăng plơi pla, anun tơlơi phiăn đưm ƀu găl dưi pơhrŏ tui ƀơƀrư̆ yơh. Ƀơi să Sìn Hồ ră anai, mrô čơđai sang hră đah kơmơi hrăm abih gưl klâo hăng nao hrăm bruă lu tui, ƀơi anŏ hrăm truh gưl prong jai thun lu mơ̆n. Gah klôn pơtrut hơmâo hĭ tơlơi pơblih phrâo anai lĕ, hơmâo tơlơi gum hrŏm mơ̆ng ƀing adơi ayong ling tơhan kret kruai mă bruă, sơ̆n pran jua dŏ hrŏm pơđur, pơtrut pơsur pơtô lăi ană plơi, yua kiăng rơnuk ngă sang, rơnang ngă hmua, ba tơlơi hok mơak kơ kual čư̆ siăng kriăng pơtâo.