Hơdôm hrơi rơgao, Ama Hoàng Văn Số, ama pơtô đăo mă bruă ƀơi sang jơnum Thanh Hà, să Ia Drăng, tơring glông Čư̆ Prông, tơring čar Gia Lai hmâo ngă tui klă bruă pô lĕ jơlan tô nao rai kơplah wah hơdôm khul grŭp kơđi čar mơnuih mơnam hăng neh wa tui đăo amăng să. Tui hăng ñu kiăng hơdră ngă klă, bruă mă tŭ yua dưi lar hyu lĕ khom hmâo hơdră ba glăi bôh tơhnal.

Yua anun, amăng hơdôm mông jơnum pơtô tơlơi đăo,  Ama Hoàng Văn Số leng kơ pơhrua hrŏm klă, pơčeh phrâo hơdôm anăn bruă đăo, pran jua gum hrŏm hơbit, djru nao rai tơdruă amăng tơlơi hơdip mơda, djă pioh rơnuk rơnua hơđong, pơdŏng sang anô̆ yâo mơ-ak. Biă ñu čem rông pơtô lăi ană tơčô tơlơi klă, tơlơi hiam, anăp nao rơnuk hlăk ai truh tơlơi hơdip klă đăo hiam.

  “Hăng khul đăo biă ñu amăng pran jua sa čô mơnuih đăo ơi adai, ƀing gơmơi ngă tui na nao abih bang hơdôm tơlơi klă hiam hloh kơ neh wa, mơ̆ng tơlơi jơnum, pơdơi dă, ngui ngor, ƀudah brơi ƀing čơđai hrăm hră, dưi pơtrut pơsur na nao. Hăng tơlơi anun ƀu djơ̆ kơnong kơ tơlơi bơkơtưn amăng khul đăo đôč ôh mơ̆, lơm nao sang hră, amăng mơnuih mơnam lĕ ăt dưi pioh pơđĭ kyar kơ ană mơnuih gah abih bang djop mơda”.

 Hăng jơlan gah “lăi brơi mơnuih ƀôn sang hmư̆, ngă brơi mơnuih ƀôn sang thâo hluh, pơtô brơi jơlan kơ mơnuih ƀôn sang tui hăng ngă gru kơ mơnuih ƀôn sang hmư̆ tui”, Ping gah, gong gai Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam hơdôm gưl hăng hdôm khul grŭp hmâo gum hrŏm hăng khua pơtô đăo, mơnuih hmâo arăng đăo kơnang amăng plơi pla pok pơhai lu hơdră ba glăi bôh tơhnal, kah hăng: khul đăo ƀu hmâo mơnuih ngă soh phiăn, pơgang anih anom dô̆, djă pioh gru grua bôh thâo đưm djuai ania, pơdŏng plơi pla phrâo jai hrơi jai ngă tui ba glăi bôh tơhnal hăng bruă mă hmâo jơlan dơlăm.

Hăng hơdră ngă lĕ neh wa tui đăo dưi jao tơlơi wai lăng mă pô, pơgang mă pô hăng pơsit mă yơh phun ñu. Mơ̆ng anun dưi ngă tui pran jua hăng pran kơtang mơ̆ng kual neh wa tui đăo. Hơdôm gru ba jơlan hlâo pơplih phrâo amăng bruă bơkơtưn khăp kơ lŏn ia jai hrơi jai lu tui amăng kual neh wa tui đăo ƀơi tơring čar Gia Lai.

Rơđah biă ñu kah hăng tha plơi Siu Vớt ƀơi khul đăo Ia Dreng, tơring glông Čư̆ Pưh. Ngă tui bruă mă mơ̆ng mơnuih ping gah, sa cô mơnuih tui đăo khăp kơ lŏn ia, hơdôm tơlơi pơtô mơ̆ng Wa Hồ kơ tơlơi gum hrŏm hơbit gah mơnuih tui đăo hăng ƀu tui đăo, pơpŭ kơ Khua yang, khăp kơ lŏn ia dưi hmâo ñu djă pioh amăng pran jua pioh mă bruă tuh rơyuh.

“Tha lĕ khom lăi hơdôm tơlơi akă klă. Tơpai asơi, hla ƀai lĕ tơlơi ƀu klă ôh. Ping gah pô ăt lăi tui anun mơn. Mơ̆ng hrơi hmâo Ping gah hmâo jơlan nao rai, hmâo apui lơtrik, sang ia jrao, sang hră, ră anai hmâo abih. Kâo lăi lĕ hmâo sit thơ mơnuih ƀôn sang mơ̆ng hmư̆ tui pô”.

 Bôh nik bruă pơtô ba mơnuih ƀôn sang, pơhlôm tơlơi dưi tui đăo ƀơi kual neh wa tui đăo hơdôm bôh anih anom amăng tơring čar Gia Lai ăt brơi ƀuh mơn, gưl ping gah gong gai ƀơi anai Jơnum min djop djuai ania hăng hơdôm khul grŭp hmâo ngă tui klă laih bruă mă, bruă gơgrong pơtô ba mơnuih ƀôn sang hluai tui mơnuih pơtô đăo kiăng lăi pơhing, pơsur neh wa tui đăo tŭ mă hăng ngă tui jơlan gah, hơdră bruă mơ̆ng Ping gah, Kơnuk kơna, djru pơđĭ kyar hrŏm mơ̆ng plơi pla.

Ƀudah kah hăng tơring čar Sóc Trăng lĕ anih hmâo lu neh wa djuai ania Khmer dô̆ hơdip mơda, tơdơi kơ Tơlơi phiăn tui đăo, tơlơi đăo dưi mă yua hăng tŭ yua, Grŭp wai lăng tơlơi đăo Gong gai dêh čar ta gum hrŏm klă laih hăng hơdôm Ding jum, gơnong bruă plơi pla bơdjơ̆ nao amăng bruă ngă tui hơdôm bruă pơsur, pơtô lăi neh wa djuai ania Khmer ngă tui hơdôm hơdră pơtrun mơ̆ng Ping gah, hơdră bruă tơlơi phiăn mơ̆ng Kơnuk kơna kơ tơlơi đăo hăng lu hơdră. Lu sang phơ̆t Khmer dưi prăp rơmet anih dưm hơdrôm hră tơlơi phiăn djru mơnuih mă bruă hăng mơnuih tui đăo phơ̆t Khmer. Ƀơi sa dua anih anom mơ̆ng Sóc Trăng anih hmâo lu neh wa djuai ania Khmer dô̆ hơdip mơda, gưl gong gai hmâo đing nao pơtô brơi, djru hăng gum hrŏm hăng Khul gum hrŏm ƀing pơtô đăo khăp kơ lŏn ia amăng bruă pơsir hơdôm tơlơi kiăng jơnum djơ̆ phiăn, lăp djơ̆ mơ̆ng neh wa djuai ania Khmer, ba glăi tơlơi mơ-ak, đăo kơnang kơ mơnuih tui đăo. Ơi Danh Cụng Long, ding kơna Grŭp mă bruă khul đăo phơ̆t Việt Nam tơring čar Sóc Trăng brơi thâo:

   “Kơnuk kơna ăt đing nao mơn amăng tơlơi lĕ ƀing mơnuih pơtô đăo hmâo tơlơi čang rơmang kom drơi nao hrăm pơ̆ dêh čar arăng ăt ngă gal brơi mơn pơsit hră pơ-ar brơi nao hrăm pơ̆ dêh čar tač rơngiao hrŏm hăng anun lĕ Sóc Trăng hmâo sang hră trung cấp Pali Nam Bộ, jing pơtô mơnuih pơtô đăo glăk dô̆ pơhrăm pô. Hrŏm hrŏm hăng anun lĕ, Kơnuk kơna ăt ngă gal brơi mơn hăng djru ba pơtô brơi hơdôm bôh sang phơ̆t mơ̆ hmâo tơlơi čang rơmang blơi mut hră hiăp yang phơ̆t, mă yua tơlơi đăo. Rim thun, Ping gah, Kơnuk kơna hăng Gơnong bruă bôh thâo, tơlơi pơhing hăng tuai čuă ngui leng kơ pơphun ngă lơphet, pơdah băn ao mơ̆ng djuai ania. Hrŏm hăng anun dong, kơnuk kơna ăt đing nao mơn hơdôm jơnum ngui prong mơ̆ng tơring čar, plơi prong, phường, ấp leng kơ nao mơ-ak hrŏm hăng hơ-ư̆č hmưi tết git gai hơdôm sang phơ̆t”.

Ră anai, glăk hmâo rơbêh kơ 100 čô yă yơng ơi phơ̆t Nam Tông Khmer ƀơi Sóc Trăng lăi ha jăn hăng kual lŏn dăo ia krông Cửu Long lăi hrŏm glăk nao pơhrăm đĭ thạc sĩ, nai prin tha gah tơlơi đăo phơ̆t ƀơi hơdôm bôh dêh čar kah hăng Thái Lan, Kur, Mynamar, Sri Lanka, India… Hăng tơlơi đing nao mơ̆ng gong gai plơi pla, abih bang kah hăng hơdôm bôh sang phơ̆t Khmer ƀơi Sóc Trăng leng kơ dưi pơdŏng hơdôm anih pơtô bôh hră, pơtô bruă kơ neh wa. Hrŏm hăng hơdôm bôh sang hră, 92 bôh sang phơ̆t Khmer ƀơi Sóc Trăng ră anai ăt pok na nao mơn hơdôm anih pơtô bôh hră Kmer.

Tui hăng Thượng tọa Trần Văn Tha, Kơ-iăng Khua Grŭp mă bruă tơlơi đăo phơ̆t tơring čar Sóc Trăng, bruă pơtô bôh hră Khmer ƀơi hơdôm bôh sang phơ̆t Nam Tông jing laih phiăn juăt djru hơdôm rơnuk hlăk ai thâo pơđok. Thâo čih bôh hră djuai ania pô, djru kơ bruă pơgang tơlơi pơhiăp, bôh hră čih, hơdôm bôh thao tơlơi đăo klă hiam mơ̆ng neh wa djuai ania Khmer.

“Sang phơ̆t ăt lĕ sa anih anom phun pioh pơtô bôh thâo đưm, pơtô bôh hră, pơtô pran jua, jing mơnuih hăng dô̆ pơtô bruă mă kơ mơnuih tui đăo. Hăng ƀing čơđai amăng tal anai, sang phơ̆t hmâo pok anih pơtô pơhrăm, bôh hră Khmer kơ ƀing čơđai mơ̆ng anih 1 truh anih 5. Hăng hơdôm mơnuih kom drơi kơ yang nao pơ̆ sang phơ̆t, hrŏm hăng hrăm bôh hră Khmer dô̆ hrăm bôh hră Pali, hrăm tơlơi đăo, hrăm hơdôm phiăn juăt mơ̆ng djuai ania”.

Tơdah lăi djơ̆ mơn, hơdôm anih anom hmâo lu neh wa djuai ania ƀiă hmâo hăng glăk gir run ngă tui ha amăng plĕ hơdôm bruă mă kiăng pơhlôm tơlơi dưi tui đăo, tơlơi đăo. Hơdôm khul đăo, gum hrŏm hơbit dưm kơnar bruă ngă tui “hơdip klă, đăo hiam hrŏm hăng djuai ania”. Kơnang kơ anun bruă tui đăo anai tui hluai pô amăng rơwang tơlơi phiăn mơ̆ng Kơnuk kơna, djru hơđong bruă kơđi čar, hơđong pơhlôm mơnuih mơnam hăng pơđĭ kyar bơwih ƀong mơnuih mơnam ƀơi plơi pla.

 Bruă pơhlôm dưi tui đăo ƀu kơnong kơ pơdah tơlơi lăng ba mơ̆ng Ping gah, Kơnuk kơna hăng tơlơi hơdip mơda pran jua mơ̆ng neh wa ôh mơ̆, mơ̆ng anun lu ƀiă pơhlôm tơlơi dưi ană mơnuih, pơgang hơdôm tơlơi kiăng lăp djơ̆ gah tơlơi đăo tui đăo mơ̆ng neh wa djuai ania đơ đam dêh čar./.