Sa amăng hơdôm anom bơwih ƀong sĭ mơdrô ba jơlan hlâo amăng pơkra klă hloh ƀơi Dak Lak lĕ kông ti pơčruih ngăn kơphê An Thái, anih uă pơkra tơpung kơphê ba sĭ mơdrô pơ tač rơngiao, kơphê hơna asar hiam hloh hăng tơpung kơphê pơluk ia tơsâo rơmô 3 amăng 1. Anom bơwih ƀong sĭ mơdrô anai hơmâo tuh pơ alin gơnam măi mok phrâo, kĭ pơkôl blơi mut kơphê mơng hơdôm anom bơwih ƀong hrŏm, pơjing bruă pơlir hơbit mơng pla truh pơkra pơjing ba glăi rơnoh yôm hơđong kjăp amăng ngă hmua. Ơi Nguyễn Xuân Lợi, Khua kông ti brơi thâo:

“Đing nao kơ hơdôm hơdră bruă pơkra klă hloh hăng amăng anun ăt lăi pơtong tơlơi gơgrong yôm mơng bruă pơlir hơbit, yua hơmâo pơlir hơbit kjăp phik, lăp djơ̆ kah dưi ngă tui tơlơi gơgrong kiăng ba glăi rơnoh yôm mơng gơnam tam hrŏm”.

Hăng hơdôm boh kông ti TNHH sa ding kơna Minudo Farm-Care, plơi prong Buôn Ma Thuột, tơring čar Dak Lak, mơng hrơi akŏ pơjing hơmâo ruah pơđĭ kyar kơphê hiam jơman hloh, pơkra gơnam ba sĭ mơdrô pơ tač rơngiao. Găn rơgao lu tơlơi tơnap tap, truh ră anai, kông ti hơmâo lu tơlơi truh kih lơm kơphê pơkra ra hơmâo lu mơnuih ƀơi dêh čar Japan blơi yua. Ơi Lê Đình Tư, khua kông ti brơi thâo:

“Anai lĕ sa bruă mă yôm hloh hăng dêh čar Việt Nam amăng 6 thun rơgao. Truh ră anai, rơngiao kơ bruă sĭ kơphê asar, ƀing ta ăt uă pơkra tơpung dong. Tơlơi anai ngă đĭ tui nua, sit biă ñu lĕ đĭ dua wŏt pơhmu hăng gơnam sĭ mơdrô hăng sĭ asar kơphê, ƀing ta hơmâo lu tơlơi gal anun kiăng gir run lu ƀiă dong”.

Giăm anai, anăn apăn sĭ mơdrô kơphê MISS EDE hơmâo sĭ mơdrô ha boh container kơphê uă tơpung blung a pơ dêh čar Mi. Kiăng kơ dưi ngă tui anai, anom bơwih ƀong sĭ mơdrô hơmâo ngă tui djơ̆ hơdôm hơnong pơkă mơng anih blơi mut. Ơi Hoàng Danh Hữu, Khua kông ti TNHH sĭ mơdrô bơwih bơwang ngă hmua EDE brơi thâo, hơdôm anom bơwih ƀong sĭ mơdrô ƀơi Dak Lak hơmâo lu tơlơi gal kơ kual pla pơjing, bruă kiăng ngă lĕ pơhlôm brơi gơnam hiam hơdjă hăng pơjing anăn apăn sĭ mơdrô. Tơlơi anai ăt pơgôp djru brơi hơdôm anom bơwih ƀong sĭ mơdrô pơsir hĭ tơnap tap kơ prăk tuh pơ alin.

“Prăk tuh pơ alin lĕ sa amăng hơdôm tơlơi yôm hloh hăng hơdôm anom bơwih ƀong sĭ mơdrô. Samơ̆ ăt ƀuh djơ̆ yôm hloh lơi. Yua anun, lơm ƀing ta hơmâo tơlơi dưi bơkơtưn hiưm pă kơ kual pla pơjing ƀudah sem lăng anăn apăn sĭ mơdrô, ƀing ta dưi mă yua ñu kiăng jak iâu tuh pơ alin. Lơm gơnam klă laih, kual pla pơjing hơđong hơmâo pơsit tong hăng hơmâo anăn apăn sĭ mơdrô lu mơnuih hmư̆ hing. Bruă anai amra ngă mơnuih blơi mut mơ-it hlâo prăk blơi gơnam, plih hĭ bruă khŏm ba nao gơnam hlâo hăng mơnuih blơi mơ-it prăk tơdơi. Lơm ƀing ta hơmâo tơlơi gal tui anun amra ƀu gơnang nao đơi kơ prăk tuh pơ alin”.

Kiăng pơtrut bruă pơkra klă hloh, Dak Lak hơmâo lu hơdră djru pơhưč anom bơwih ƀong sĭ mơdrô tuh pơ alin amăng bruă anai. Mơng thun 2016 truh ră anai, tơring čar hơmâo tŭ ư hăng hơdră bruă tuh pơ alin brơi 20 akŏ bruă pơkra kơphê, hăng abih tih prăk tuh pơ alin rơbêh 4.000 klai prăk, hơmâo wŏt anom bơwih ƀong amăng lŏn ia hăng tač rơngiao. Kơnong amăng thun 2024, Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar hơmâo tŭ yap akŏ bruă akŏ phun pơhưč tuh pơ alin amăng tơring čar truh thun 2025, hơmâo 36 akŏ bruă amăng djop mơta bruă, amăng anun hơmâo ngă hmua hăng pơkra gơnam đang hmua hơmâo 8 akŏ bruă, abih tih prăk tuh pơ alin giăm 1.000 klai prăk. Ơi Nguyễn Thiên Văn, kơ-iăng khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Dak Lak brơi thâo:

“Ƀing gơmơi tŏ tui pok pơhai klă bruă pơkra pơjing, gir run mơng 15-20% kơphê pơkra rai klă hloh. Amăng hrơi blan pok pơhai, ƀing gơmơi amra đing nao hơdôm anih, kual pơkra pơjing, kiăng iâu pơthưr hơdôm anom bơwih ƀong sĭ mơdrô pơhưč amăng bruă pơkra ƀơi hơdôm anih, kual pơkra pơjing amăng tơring čar. Mơng anun dưi pơkra rai klă hloh gơnam đang hmua amăng tơring čar hăng ba sĭ mơdrô pơ tač rơngiao ngă đĭ tui nua sĭ brơi mơnuih ƀôn sang kah hăng hơdôm anom bơwih ƀong sĭ mơdrô, lăp djơ̆ hăng tơlơi rơkâo pơđĭ kyar bơwih ƀong huă mơnuih mơnam amăng ƀon lan”.

Anai lĕ tơring čar hơmâo lŏn mơnai pơprong hăng kơphê hiam hloh ƀơi Việt Nam, hăng 212.000 ektar, pĕ pơhrui 520.000 tơ̆n ha thun, samơ̆ mrô kơphê pơkra rai klă hloh ba sĭ mơdrô pơ tač rơngiao mơng Dak Lak dŏ aset. Tơlơi dưi mơng bruă anai, gơnong bruă anai dŏ prong. Hơdră djru hơmâo laih, hơdôm jơlan gah phrâo hơmâo pok rai, đăo gơnang amra hơmâo lu dong anom bruă tuh pơ alin pơ Dak Lak kiăng hrưn đĭ rơnoh yôm brơi gơnam đang hmua phun, pơgôp ngă tui hơnong pơkă pơđĭ kyar hơđong kjăp hơdôm thun pơ anăp./.