Amăng man pơdong plơi pla phrâo, tha plơi Puih Duch (să Ia Der, tơring glông Ia Grai, Gia Lai) hrŏm hăng ƀing apăn bruă amăng să, gir run hyu pơtô pơblang, pơtrut pơsur mơnuih ƀon sang pơkra jơlan, pla kyâo ngă pơga jum dar sang, pơtrut kơtang tơlơi pơplông bơwih ƀong sĭ mơdrô, pơsur hrưn đĭ pơdrông asah. Hăng hơdôm bruă mă sit nik, amăng plơi Jut 2 ñu hơmâo mơnuih ƀon sang pơpŭ hăng hrăm tui. Ơi Ksor Du, mơnuih dŏ amăng plơi Jut 2 bơră ruai glăi: Thun 2017, tha plơi Puih Duch lăi pơthâo brơi neh met wa lĕ plơi pla hơmâo laih Kơnuk kơna djru 1 klai 300 klăk prăk kiăng kơ man pơkra jơlan glông rơbêh 1,3 km. Tha plơi hơmâo pơtrut pơsur lu sang anŏ amăng plơi pla pơyơr lŏn man pơkra jơlan, gum tơngan hrŏm man pơdong plơi pla phrâo, bơ tha plơi hơmâo pơyơr ha bơnah lŏn sang anŏ kiăng kơ pok pơkra jơlan prong rơhaih. Yua kơ thâo mut hrŏm hăng gir run mơng ƀing apăn bruă hăng mơnuih ƀon sang, truh ră anai, plơi pla hơmâo laih sa ară jơlan phrâo prong rơhaih. Jơlan tuh ƀêtông ngă neh met wa nao rai gêh gal ƀiă, bruă pơdŭ pơgiăng gơnam đang hmua mơng neh met wa amuñ ƀiă yơh. Plơi Jut 2 ƀu djơ̆ kơnong dưi ngă pơgiong hơdôm hơnong pơkă man pơdong plơi pla phrâo đôč ôh mơ̆ ăt hơmâo ruah ngă lông lăng tui kru hle amăng man pơdong plơi pla phrâo kiăng hơdôm boh plơi pla pơkŏn amăng să nao lăng, hrăm tui. Ơi Ksor Du brơi thâo:

“Lăi nao pran hur har ba jơlan hlâo mơng tha plơi Puih Duch, neh met wa hlơi hlơi lêng kơ kiăng khăp hăng pơpŭ bơni. Tha plơi lĕ mơnuih kiăo tui jê̆ giăm, pơ alum pran jua neh met wa gir kơtir bơwih ƀong huăi kiăng hrưn đĭ tơlơi hơdip mơda hăng pơđĭ kyar plơi pla jai hrơi hiam klă, neh met wa ƀơi anai lêng kơ hmư̆ tui tha plơi hăng hơdip tui gru hiam mơng tha plơi”.

Tha plơi Puih Duch hlâo anun hơmâo ngă lu bruă akŏ phun amăng plơi pla: anun lĕ Khua Jơnum min mơnuih ƀon sang să Ia Der; Khua kông ang să; Khua git gai Ping gah hăng ră anai ngă Khua khul djop djuai ania mơnuih mơnam, jing lĕ mơnuih arăng đăo gơnang amăng plơi Jut 2, lĕ mơnuih apăn bruă Ping gah, tha plơi Puih Duch lêng pơdah jing gong jơlan, ba tơlơi črâo trun, hơdră bruă mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna tơl mơnuih ƀon sang. Ơi Puih Duch brơi thâo:

“Kâo lĕ mơnuih pơtruh nao rai, tơdah neh met wa dŏ đăo gơnang kâo amra tŏ tui ngă dong. Hơdôm tơlơi črâo trun, hơdră bruă mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna, kâo ăt tañ lăi pơthâo tơl neh met wa kiăng ngă hiưm pă tơlơi hơdip jai hrơi pơplih phrâo, jai trơi pơđao, plơi pla jai hiam klă. Laih dong neh met wa huăi hmư̆ tui tơlơi pơčut pơčao mơng ƀing ngă soh ngă rung răng amăng mơnuih mơnam, hrŏm hăng anun djop sang anŏ kiăng brơi ană bă nao sang hră kiăng kơ thâo thăi, mơng anun dưi pơjing plơi pla hrưn pơdrong asah”.

Ơi Siu Hnit, Kơ-iăng khua Jơnum min mơnuih ƀon sang să Ia Der brơi thâo: Hăng pran hur har, tha plơi Puih Duch lêng ba jơlan hlâo amăng hơdôm bruă amăng plơi pla, gum hrŏm mơng djop anih anom kơđi čar, pơtrut pơsur mơnuih ƀon sang ngă tui klă hơdôm tơlơi črâo trun, hơdră bruă mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna. Amăng anun, ba glăi boh tŭ yua amăng bruă pơtô pơblang hơdôm bruă “Hơdip hiam tui tơlơi đăo”; man pơdong plơi pla phrâo; lui hĭ pơdô̆ rơkơi bơnai mơng muai, ha kơtăk drah; pơđĭ kyar bơwih ƀong huă amăng sang anŏ…

“Mơnuih apăn bruă Ping gah Puih Duch ƀơi plơi Jut 2 lĕ mơnuih arăng đăo gơnang, lêng pơtô pơblang brơi hơdôm tơlơi črâo trun, hơdră bruă mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna. Hơdôm tal jơnum, ñu lêng kơ čih glăi tong ten hăng črâo glăi neh met wa amăng plơi pla hơdôm bruă bơdjơ̆ nao bơwih ƀong, pơtô pơjuăt, pơhlôm rơnuk rơnua, pơgôp jing ƀing mơnuih djru brơi să hơdôm hơnong pơkă plơi pla phrâo. Ñu lĕ mơnuih hơdip hiam, ba gru hơmâo neh met wa kiăng khăp”.

Ia Grai lĕ tơring glông giăm guai, hơmâo 13 boh să, tơring kual hăng 150 boh plơi pla, amăng anun hơmâo 92 boh plơi pla djuai ania ƀiă. Hơdôm thun laih rơgao, ƀing tha plơi, khua plơi hăng mơnuih arăng đăo gơnang hơmâo lu tơlơi gum pơgôp prong prin amăng bruă mut hrŏm pơsir hĭ hơdôm bruă bơwih ƀong huă-mơnuih mơnam, pơjing tơlơi hơdip hiam klă, pơhlôm rơnuk rơnua, hơđong hăng djă pioh gru grua djuai ania, ngă tui pran gum pơgôp djop djuai ania. Ơi Trương Thế Vinh, Khua anom bruă djuai ania tơring glông Ia Grai brơi thâo:

“Ơi Puih Duch lĕ mơnuih ba gru mơng ƀing apăn bruă djop djuai ania mơnuih mơnam, ñu lêng pơgiong bruă jao, sit biă ñu lĕ ngă tui pran gơgrong lĕ mơnuih ngă gong jơlan kiăng pơtô pơblang brơi neh met wa hơdôm jơlan hơdră tui hơnong pơkă dêh čar amăng pơđĭ kyar bơwih ƀong mơnuih mơnam kual mơnuih djuai ania ƀiă, amăng anun hơmâo bruă ngă tui akŏ bruă lui hĭ pơdô̆ rơkơi bơnai mơng muai, ha kơtăk drah amăng kual mơnuih djuai ania ƀiă, sit biă ñu amăng bruă djuai ania. Lơ̆m mă bruă, ƀing gơmơi ăt thâo rơđah tơlơi gơgrong mơng ñu hăng mơnuih ƀon sang amăng plơi pla”.

Hăng tơlơi pơgôp mơng ñu, tha plơi Puih Duch hơmâo mă lu hră pơpŭ bơni mơng gơnong glông truh pơ ƀon lan. Giăm anai hloh, blan 9/2022, ñu hơmâo Khua Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring čar Gia Lai jao hră pơpŭ yua hơdôm tơlơi gum pơgôp prong prin amăng bruă pơjing pran gum pơgôp djop djuai ania amăng plơi pla ala ƀon./.