Ƀơi sang ia jrao prong plơi prong Ƀuôn Ma Thuôt, mơ̆ng blan 7 thun 2024 truh ră anai, Sang ia jrao prong anai hơmâo pơjrao brơi giăm 550 čô mơnuih duăm djơ̆ hmơi, lu kơ čơđai gah yŭ 10 thun. Kiăng pơgăn glăi duăm djơ̆ hmơi ƀă hmar, tañ đơi, sang ia jrao anai hơmâo hơdră jŭ yap glăi, ba ia jrao, gơnam yua mă bruă, mơnuih mă bruă, anih pơjrao, sưng đih pơjrao hăng akŏ pơjing anih pơjrao pơčlah phara hơjăn ƀing duăm djơ̆ hmơi, laih anun pơtô hrăm brơi mơnuih mă bruă hăng pok pơhai lu hơdră pơjrao lăp djơ̆. Ơi ia jrao CKII Trịnh Hồng Nhựt, Khua sang ia jrao prong plơi prong Ƀuôn Ma Thuột brơi thâo:

“Ră anai duăm djơ̆ hmơi hlăk ƀă kơtang, tơnap tap biă mă. Bưng mơ̆n, ƀing gơmơi tom găn rơgao laih amăng bruă pơhlôm, pơjrao ƀing duăm ruă hlăk hơmâo klin Covid 19, găn rơgao lu tơlơi tơnap tap, lông lăng amăng mông klin kheng kơniă ră anai bong glăi hăng duăm djơ̆ hmơi hơmâo hmăi mơ̆n tơlơi thâo thăi. Ƀing gơmơi git gai djop anih mă bruă khom pơhrăm glăi na nao kiăng thâo hruaih amăng bruă mă pơjrao duăm ruă. Gah kơ gơmơi, ƀing gơmơi pơpha glông mă bruă tui hơdră pơhlôm pơgang kah hăng Covid 19. Pơpha lu tal pơjrao pơčlah hĭ ƀing duăm djơ̆ hmơi dŏ phara anih pioh pơjrao hŭi ƀă hyu lu hloh amăng sang ia jrao. Klâo dơ̆ng lĕ git gai anih pơjrao prăp lui djop mơta ia jrao, gơnam yua pơjrao hŭi hơmâo mơnuih duăm lu ƀu hmao pơgăn”.

Ƀơi sang ia jrao kual Dap Kơdư, mơ̆ng akŏ thun 2025 truh ră anai, sang ia jrao hơmâo pơjrao giăm 300 čô mơnuih duăm djơ̆ hmơi, amăng anun 200 čô čơđai. Ră anai ƀơi anih pơjrao ƀing čơđai muai hơmâo năng ai 60 čô čơđai duăm ruă, amăng anun hlăk suă pran hăng oxy, lơ̆m ba nao pơ sang  ia jrao duăm kraih ruă tơsô̆. Kiăng dưi pơjrao lu mơnuih duăm jai hrơi lu tui, tơnap tap ră anai, sang ia jrao hơmâo pơpha glông čơkă jum ƀing mơnuih duăm ruă, kiăng djop prăk, ia jrao, jrao srôm, gơnam yua mă bruă dưi pơjrao hmao kru tui hăng tơlơi pơhing hơmâo laih anun pok pơhai lu hơdră pơjrao kơ mơnuih duăm djơ̆ hmơi. Nai prin tha, ơi ia jrao Trần Thị Thúy Minh, Khua anom pơjrao ƀing čơđai amăng sang ia jrao prong kual Dap Kơdư lăi :

“Ƀơi sang ia jrao prong kual Dap Kơdư, lu anih pơjrao pơkŏn hnun mơ̆n, anih pơjrao ƀing čơđai muai hăng anih pơjrao tơlơi duăm ruă ƀă kman hai tom găn rơgao laih bruă mă pơjrao tơlơi duăm ruă ƀă hmar, tơnap tap kah hăng Covid 19 truh pơ duăm dung drah, laih anun  duăm djơ̆ hmơi hnun mơ̆n. Ƀing gơmơi hơmâo dưm dăp anih pơjrao pơčlah hơjăn pioh kơ ƀing duăm djơh hăng anai. Gơmơi prăp lui djop mơta gơnam yua mă bruă, mơnuih pơjrao, ia jrao pioh bong glăi klin kheng hăng hơdôm mơta tơlơi duăm ruă hơmâo kman ƀă hyu kah hăng duăm djơ̆ hmơi anai hơmâo anih pơjrao pơčlah hơjăn djop 300 čô”.

Yap truh lơ 10/4, đơ đam tơring čar Dak Lak hơmâo čih pioh 282 čô mơnuih ƀă kman  duăm djơ̆ hmơi, lu kơ phung čơđai mơ̆ng 1-4 thun . Kiăng pơgăn duăm djơ̆ hmơi ƀă kơtang, anom bruă ĕp lăng tơlơi duăm ruă tơring čar hơmâo git gai djop sang ia jrao brơi kơtưn krăo lăng tong ten ƀing čơđai duăm ƀlĕ pơđeh arăng đing  duăm djơ̆ hmơi amăng plơi pla, sang hră hăng djop sang ia jrao kiăng tañ thâo hăng pơsir hmao kru. Grup hyu mă bruă khom  krăo lui mă bruă hrơi mlam mơ̆ng tơring čar trun pơ pơ djop să, phường, tơring kual. Pơtrut kơtang bruă pơtô hrăm, ĕp lăng, tañ ƀuh hăng pơgăn kman duăm ruă, djop anih phrâo ƀă klin hăng lu tơlơi ruă pơkŏn brơi pơgăn hmao kru. Đơ đam tơring čar hơmâo anih krăo lăng tong ten djop mơta tơlơi ruă ƀă kman, brơi mă drah pơčrang, krăo lăng  abih bang ƀing đing duăm ƀă kman djơ̆ hmơi. Pok pơhai hơdră pơhlôm pơgang pruih ia jrao Cloramin B ƀơi abih bang sang anŏ hơmâo čơđai duăm laih anun jum dar sang pô duăm. Pơtô brơi sang anŏ rơnăk anih dŏ, pruih ia jrao pơdjai kman, rơnăk gơnam yua, gŏ amŏ čơlŭ mong asơi añăm.

Hrŏm hăng ĕp lăng, pơsir ƀơi djop anih hơmâo mơnuih duăm ruă, sang bruă ĕp lăng tơlơi duăm ruă tơring čar Dak Lak ăt git gai laih mơ̆n, brơi sem lăng, jŭ yap glăi ia jrao vaccin pioh tlâ̆o pơgang kơ abih bang čơđai gah yŭ kơ 5 thun, pơphun tlâ̆o pơgang pơhrua nao djop, tlâ̆o pơhlôm brơi kơ ƀing čơđai mơ̆ng 6 blan truh 9 blan 1 arăt ia jrao pơgang djơ̆ hmơi laih anun ƀing čơđai mơ̆ng 6-10 thun kiăng tlâ̆o djop 2 arăt vaccin tui hăng akŏ bruă Ding jum ia jrao pơtrun.

ơi ia jrao CKII Hoàng Hải Phúc, Khua anom bruă ĕp lăng tơlơi duăm ruă tơring čar Dak Lak brơi thâo:

“Gơnong dlông hăng anom bruă ĕp lăng duăm ruă kual Dap Kơdư lăng yom biă mă bruă tlâ̆o vaccine pơgang ƀơi Dak Lak. Samơ̆ hrŏm hăng anun ăt dŏ mơ̆n pơ anih aka ƀu tlâ̆o pơgang vaccine, yua mơnuih ƀôn sang ƀu gưt tlâ̆o vaccine. Yua kơ anun, ƀing gơmơi git gai brơi jŭ yap glăi sang anŏ, ngă hră iâu amĭ ama ƀing čơđai hăng ƀơk ia jrao vaccine hăng gơnam yua djă ba hrŏm. Prăk kăk lĕ, jơnum min  mơnuih ƀôn sang jao kơ djop tơring glông hăng bruă ngă anăp nao pơsir 4 mơta tơlơi ƀơi sa anih; prăk kăk, mơnuih mă bruă khom hơmâo......Bruă hyu pơtô lăi dưi pơtrut kơtang, djă pioh bruă ngă re se, sit hơmâo tơlơi pơtô lăi mơ̆ng gơnong dlông, Ding jum ia jrao lĕ, gơmơi hlong pok pơhai brơi hyu pôr pơthâo ngă tui mơtam”.

Yua hơmâo tơlơi gum hrŏm ngă bruă sa hơnơ̆ng, laih anun tơlơi gir run khut khăt kiăng pơgăn klin duăm djơ̆ hmơi, dơ̆ng mơ̆ng lơ 24/3 truh lơ 10/4, mrô mơnuih hơmâo tlâ̆o pơhlôm pơgang kơ čơđai mơ̆ng 6 blan truh 10 thun ƀơi Dak Lak djop 96% pơngŏ.

Tui hăng tơlơi lăi pơthâo mơ̆ng anom bruă ia jrao, amăng thun blan pơ anăp klin duăm djơ̆ hmơi ăt ƀă hyu tơnap tap đôč, yua anun kiăng kơđiăng hloh, pơhlôm pơgang tong ten. Ră anai, bruă tlâ̆o ia jrao vaccine dưi lăng kah hăng hơdră pơhlôm tŭ yua hloh. Lu mơnuih hơmâo tlâ̆o vaccine pơgang pơhlôm hlâo, dưi pơgang klă huăi ƀă lu ôh  amăng plơi pla. Prăp lui djop ia jrao vaccine pơgang ƀu kơnong pơgang ba klă ƀing čơđai muai đôč ôh, jing bruă ngă grong ba mơ̆ng abih bang mơnuih mơnam kiăng pơgăn klin djơ̆ hmơi hơđuh rai. Rim čô mơnuih, djop sang anŏ khom ngă tui djơ̆ lăp abih bang tơlơi pơtô mơ̆ng  sang bruă ia jrao, hmao kru lăi pơthâo kơ sang ia jrao thâo mơtam sit đing đăo hơmâo mơnuih ƀă duăm djơ̆ hmơi.

HƠDRĂ PƠHLÔM PƠGANG  DUĂM DJƠ̆ HMƠI TŬ YUA

Kiăng thâo hluh rơđah hloh kơ duăm djơ̆ hmơi ƀlĕ pơđeh hăng hơdră pơhlôm pơgang hlâo, pô čih tơlơi pơhing hơmâo tơña kơ ơi ia jrao nai prin tha Trần Thị Thúy Minh, Khua anom pơjrao tơlơi duăm ruă ƀing čơđai anet, amăng sang ia jrao prong kual Dap Kơdư.

-Ơ ơi ia jrao. Duăm djơ̆ hmơi là tơlơi ruă hơgĕt ñu ƀă tañ đơi hăng ngă kơ čơđai duăm kraih djai mơtam?

-Ơi ia jrao Minh: Duăm djơ̆ hmơi lĕ tơlơi ruă yua kman virus ngă ñu anun dưi pơgăn hăng ia jrao vaccine tlâ̆o pơgang pơhlôm hlâo đôč. Ƀing čơđai aka ƀu tlâ̆o vaccine pơgang hlâo, sit jĕ giăm ƀă kman djơ̆ hmơi tơlơi duăm amuñ ba truh kraih biă. Ƀu hơmâo lơi djop čơđai ƀă kman tơlơi ruă anai hlong kraih, kơnong sa, dua čô đôč mơ̆n, tơdah ƀu hmao pơjrao djơ̆ lăp amra kraih tui, bơhmutu: ba truh ruă tơsô̆, ruă amăng tơngia ƀlĕ tek pro, ruă sơ̆l dlô, ruă amăng jơlan suă jua yua kơ mơ̆ng tơlơi ruă tơsô̆ ngă. Amăng anih pơjrao ƀing gơmơi dŏ mă bruă ƀu lu čơđai duăm ƀlĕ hmơi hơmâo ƀuh laih mơ̆n ƀing čơđai duăm ƀlĕ hmơi ba truh ră tơsô̆ kraih truh kơtang. Hăng ƀing mơnuih duăm anun lĕ khom yua măi djru suă jua, pơjrao phara.

Tui anun ƀing ta kiăng ngă tui hơdră pơhlôm pơgang hiư̆m pă pioh pơgăn tơlơi duăm djơ̆ hmơi, ơ ơi ia jrao ?

-Ơi ia jrao Minh: Duăm djơ̆ hmơi sa amăng hơdôm tơlơi ruă hŭi rơhyưt biă mă laih anun ñu ƀă hyu tañ, ƀơi anŏ ƀă hyu hmar tañ hloh kơ COVID 19 mơ̆n. Samơ̆, hơmâo sa tơlơi bưng băi lĕ, lu mơnuih dưi tlâ̆o pơgang laih hlâo, anun yơh huăi hŭi ƀă ôh. Yua kơ anun, anai lĕ jơlan hơdră pơhlôm pơgang hăng tlâ̆o vaccine jing ia jrao pơgang hlâo tŭ yua hloh. Tơdah ƀu hơmâo tlâ̆o pơgang hăng vaccine kơ čơđai ôh lĕ ƀudah ƀu ngă tui djơ̆ tơlơi pôr pơthâo, jak iâu mơ̆ng ƀing ơi ia jrao să, phường. Hơdôm ƀing arăng tlâ̆o laih vaccine djop dua arăt, dua wơ̆t huăi hŭi ƀă tơlơi ruă djơ̆ hmơi dơ̆ng tah. Yua kơ anun, vaccine yơh hơdră pơhlôm rơnuk rơnua, tŭ yua hloh, pơkrem prăk hloh pioh pơgang tơlơi ruă ƀlĕ djơ̆ hmơi.

Ră anai, anom bruă ia jrao hlăk pơphun brơi tlâ̆o pơgang vaccine kơ ƀing čơđai. Tơdah bruă ngă anai abih bang ană plơi pla tŭ ư hrŏm soh, abih blan anai ƀing čơđai djơ̆ thun tlâ̆o pơgang lĕ amra tlâ̆o pơgang brơi djop, tơlơi duăm ruă djơ̆ hmơi amra hrŏ trun. Laih ƀing ta amra dưi pơgăn yơh duăm djơ̆ hmơi kơn pơgi ni anăp.

Vaccine amra tơma sit djru pơgang kman huăi ngă kơ čơđai duăm ruă djơ̆ hmơi tơdơi kơ arăng tlâ̆o pơgang mơ̆ng 10-20 hrơi, samơ̆ ia jrao anun ñu sit biă mă lĕ tui hluai drơi jăn mơ̆ng phara rim čô čơđai muai mơ̆n. Samơ̆ tơdah tlâ̆o 1 arăt jrao vaccine laih, jing aka ƀu djop ôh, duăm ăt amra ƀă đôč ha mơkrah. Ƀing čơđai kiăng pơhlôm pơgang sit nik huăi ƀă duăm ƀlĕ pơđeh lĕ, boh ƀiă ñu khom tlâ̆o pơgang djop 2 arăt ia jrao vaccine. Tơdah hơmâo tơlơi pơčrâo ba mơ̆ng ơi ia jrao, ƀing mơnuih kơhnâo kơhnăk gah bruă ia jrao lĕ, brơi tlâ̆o pơñă glăi kiăng kơ anŏ pơgang ñu sit nik tong ten hloh.

-Hnun hă, bơni kơ ih ơi ia jrao hŏ!