Amăng hơdôm thun rơgao, bruă pơđĭ kyar mơnuih blơi yua Hră pơgang gah ia jrao ƀơi tơring čar Dak Lak dưi hmâo hơdôm gưl, hơdôm gơnong bruă đing nao pok pơhai ngă tui hăng hmâo laih sa dua bôh tơhnal yôm phăn. Thun 2024, mrô mơnuih blơi yua hră pơgang gah ia jrao hmâo 93,5%. Yap truh abih blan 3/2025, hmâo 1.690.238 čô mơnuih blơi yua hră pơgang gah ia jrao, đĭ 19.163 čô mơnuih bơhmu hăng thun 2024. Ră anai ƀơi tơring čar hmâo 44 bôh anom ia jrao kĭ hră pơkôl pel ĕp pơjrao hăng hră pơgang gah ia jrao hăng ƀirô wai lăng Hră pơgang gah mơnuih mơnam tơring čar Dak Lak, amăng anun hmâo 25 bôh anom kơnuk kơna, 19 bôh anom gah rơngiao kơ kơnuk kơna. Mrô hơdôm bôh anom pel ĕp pơjrao tơlơi ruă hăng Hră pơgang gah ia jrao đĭ ƀơƀrư̆ đĭ tui rim thun.

Hơdôm hrơi rơgao, hơdôm bôh tŭ yua mơ̆ng hră pơgang gah ia jrao ba truh kơ mơnuih ruă lĕ tơlơi rơđah rơđông. Khă hnun hai, lơm ngă tui dô̆ hmâo mơn sa dua mơta tơlơi akă gal, ngă tơnap kơ mơnuih blơi yua hră anai. Tui Tơlơi phiăn pơkă kơ hră pơgang gah ia jrao, mơnuih ruă ƀơi gưl să nao gưl tơring čar pơjrao tơlơi ruă (rơngiao kơ pơjrao ječ) khom dưi anom pel ĕp pơjrao tơlơi ruă blung a pơsit hră pơplih anih pơjrao anun kah mơ̆ng dưi čơkă mă đut hlah tơlơi dưi tui hră pơgang gah ia jrao. Tơlơi anai ngă tơnap kơ lu mơnuih ruă hăng sang anô̆ yua kơ khom rơngiă lu mông hăng pran pioh ngă giong hơdôm mơta hră pơ-ar.

Amai Lê Thị Hạnh, ƀơi phường Ea Tam, plơi prong Buôn Ma Thuột, hmâo amĭ ruă bơbrŭ asar, pơjrao ƀơi Sang ia jrao pơjrao ruă bơbrŭ (ƀôn prong Hồ Chí Minh) hmâo lu thun hăng anai. Samơ̆ yua kơ anun ngă hră pel ĕp pơjrao tơlơi ruă blung a ƀơi Sang ia jrao prong kual Dap Kơdư, anun rim tal ñu nao pel ĕp glăi tơlơi ruă leng kơ khom rai pơ̆ anai pioh rơkâo hră pơplih anih pơjrao. Amai Lê Thị Hạnh brơi thâo:

“Amĭ kâo ruă bơbrŭ asar mơ̆ng lu thun hăng anai. Rim 2-3 blan khom nao pơ̆ sang ia jrao pơ̆ ƀôn prong Hồ Chí Minh pioh pel ĕp, pơjrao hăng khom rơkâo hră pơplih anih pơjrao. Sang dô̆ ataih anun bruă nao rai tơnap tap biă, rơngiă lu mông, prăk kak. Lơm thâo tui tơlơi pơkă amăng Tơlơi Phiăn hră pơgang gah ia jrao pơplih pơkra, tơlơi ruă mơ̆ng amĭ kâo dưi ba nao tơpă gah sang ia jrao mơtăm mơ̆ ƀu kiăng rơkâo hră pơplih anih pơjrao, kâo ƀuh mơ-ak biă. Mơ-ak biă lơm Tơlơi phiăn mă yua Hră pơgang gah ia jrao hmâo lu tơlơi pơplih hmâo bôh tŭ yua kơ mơnuih ruă”.

Tơlơi phiăn pơplih pơkra, pơhrua nao sa dua mơta tơlơi mơ̆ng Tơlơi phiăn hră pơgang gah ia jrao pơkă: mơnuih hmâo tơlơi ruă yôm, tơnap pơjrao dưi ba nao tơpă gah sang ia jrao prong pel ĕp, pơjrao tơlơi ruă mơ̆ng gưl juăt bruă kơjăp. Tơlơi anai djru mơnuih ruă hăng sang anô̆ pơkrem hrơi mông, pran jua ngă hră pơplih anih pơjrao, hloh kơ anun amra pơhlôm hrơi mông yôm amăng bruă pơjrao.

Gah pơplih pơkra rơnoh prăk yua pel ĕp, pơjrao tơlơi ruă, hră pơgang gah ia jrao čang rơmang amra dưi hmâo lu hloh bôh tŭ yua mơ̆ng mơnuih blơi yua hră, biă ñu mơnuih ƀun rin, pơhrui glăi prăk ƀiă, djru plai ƀiă prăk kak lơm hmâo tơlơi ruă. Rơnoh prăk mă yua lơm ngă tui ƀơi hơdôm anom rơkâo nao pel ĕp pơjrao tơlơi ruă blung a amăng đơ đam dêh čar amra đĭ truh 100%, hlâo adih lĕ 80%.

Sa tơlơi dưi hmâo abih bang mơnuih ruă đing nao ră anai lĕ tơlơi kơƀah ia jrao, gơnam mă yua gah ia jrao ƀơi hơdôm anih anom pel ĕl, pơjrao tơlơi ruă. Bôh than ba truh, yua kơ bruă juă nua bưp lu tơlơi tơnap. Bôh nik ñu, hơdôm hrơi rơgao, lu mơnuih ruă blơi yua hră pơgang gah ia jrao samơ̆ khom blơi mă ia jrao, gơnam mă yua. Tơlơi anai ngă mơnuih yua hră pơgang bơngot biă. Tơlơi phiăn pơplih pơkra, pơhrua nao tơlơi pơkă: tơdah ơi ia jrao čih anăn ia jrao hmâo amăng mrô jrao gah hră pơgang samơ̆ lơm anun sang ia jrao ƀu hmâo ia jrao, pô ruă khom blơi mơ̆ng gah rơngiao lĕ, hră pơgang amra pơ ala glăi prăk kơ pô ruă lơm hmâo djop hră čih anăn ia jrao mơ̆ng ơi ia jrao hăng hră čih nua ia jrao hmâo amăng anăn gah hră pơgang pơ ala glăi.

Rơngiao kơ anun, Tơlơi phiăn hră pơgang gah ia jrao pơplih pơkra glăi, pơhrua nao mơnuih blơi yua hră pơgang gah ia jrao khom hmâo lĕ mơnuih mă bruă gah ia jrao ƀơi plơi pla, pô mă ƀuai ƀơi plơi pla, khul mơnuih gum hrŏm pơgang rơnuk rơnua hơđong ƀơi plơi pla, anom bruă, mơnuih mơ̆ng 75 thun hăng lu hloh glăk tŭ mă hră dưi čơkă mă prăk djru rim blah, mơnuih djop mơ̆ng 70 thun hăng yŭ kơ 75 thun gah sang anô̆ ƀun rin glăk čơkă mă prăk djru rim blan... Hơdôm tơlơi pơplih pơkra, pơhrua nao anai jing lăp djơ̆ hăng bôh nik, hrŏm hăng anun pơhlôm đut hlah tơlơi dưi mơ̆ng mơnuih blơi yua hră pơgang, pơjing pran đăo kơnang mơ̆ng mơnuih ruă amăng hơdôm hơdră bruă gum djru mơ̆ng Ping gah, Kơnuk kơna.

Ơi Trịnh Văn Hùng (69 thun, ƀơi phường Ea Tam, plơi prong Buôn Ma Thuột) mơ-ak biă lơm thâo Tơlơi phiăn hră pơgang gah ia jrao amra đing nao hloh bruă bơwih brơi tơlơi suaih pral mơnuih tha rơma:

“Hlâo adih, bruă ngă juăt hăng hră pơgang kơjăp bưp lu tơlơi tơnap yua kơ tơlơi pơkă tơlơi dưi amăng hră pơgang gah ia jrao. Ră anai hăng tơlơi phiăn phrâo, ƀing gơmơi hmâo dơng tơhnal gal bơwih brơi tơlơi suaih pral klă hloh, biă ñu pơ̆ anăp anai hră pơgang amra yua prăk pel ĕp tơlơi ruă ƀơi sang. Ƀing tha rơma kah hăng kâo amra ƀu kiăng nao pơ̆ sang ia jrao ôh mơ̆ ăt dưi lăng tui mơn tơlơi suaih pral hăng bơwih brơi gah ia jrao”.

Hơdôm tơlơi lăi glăi klă mơ̆ng mơnuih ruă ƀơi anăp tơlơi pơhing pơhrua nao, pơplih pơkra sa dua mơta tơlơi amăng tơlơi phiăn hră pơgang gah ia jrao mă yua mơ̆ng lơ 1/7/2025 brơi ƀuh hơdră pơtrun anai glăk dưi hmâo mơnuih ƀôn sang dŏng yua, čang rơmang amra djru pơđĭ dlông tơlơi hơdip mơda, pơtrut tơlơi dưm kơnar amăng ngă juăt, bơwih brơi bruă ia jrao hăng pơhlôm hơđong tơlơi hơdip mơda mơnuih mơnam./.