Hơdôm blan anai, anom bruă pơjrao čơđai muai (sang ia jrao prong kual Dap kơdư) tŭ mă na nao hăng pơjrao brơi ƀing mơnuih ruă čroh kian. Lu hloh lĕ ƀing čơđai ba nao pơjrao lơm ƀuh ƀlĕ ŏ na nao, ruă hlung, eh čroh kian, pơ-iă drơi, ƀu gưt ƀong gơnam, lu mơnuih khŏt ia amăng drơi jăn, tơdu ară drah.

Pơhmutu lĕ amon V.Đ.T (8 blan, dŏ ƀơi să Čư̆ San, tơring glông M’Drak, tơring čar Dak Lak) khŏm ba nao pơjrao ƀơi anom bruă pơjrao brơi čơđai mua yua ñu ƀlĕ ŏ hăng eh čroh kian. Mơng khăm brơi, ơi ia jrao lăi pơthâo ñu ruă čroh kian hrŏm hăng ruă kơsô̆. Tơdơi kơ 3 wŏt hrơi tơjuh pơjrao brơi, ñu plai ƀiă yơh, ƀuh ƀlĕ ŏ, eh čroh kian aset tui. Amai Sòng Thị Xóa, amĭ ñu brơi thâo:

“Ƀuh ană eh čroh kian 3 wŏt hrơi tơjuh laih, ñu ƀu-ai ôh, lơm ba pơjrao pơ sang ia jrao tơring glông ƀu dưi jôr nao ia amăng drơi jăn anun khŏm ba nao pơjrao pơ tơring čar. Lơm phrâo ruă, ñu eh čroh kian ha hrơi hơdôm hơpluh wŏt, pơjrao brơi ƀơƀrư̆ ha hrơi eh čroh kian mơng 5-6 wŏt, laih dong mơng 3-4 wŏt. Ană tơčua hlâo anun ăt ƀuh ruă čroh kian hăng ba nao pơjrao samơ̆ kơnong 3 truh 4 hrơi suaih mơtăm, samơ̆ ană tal 2 anai đih pơ sang ia jrao sui hrơi mơ̆ aka ƀu suaih. Ñu eh čroh kian hăng ƀlĕ ŏ ngă khŏt ia amăng drơi jăn, anun ñu ƀu-ai buai ôh”.

Kar kăi tui anun mơn, anun lĕ amon P.N.N.V (15 blan, dŏ ƀơi phường Tân Hòa, plơi prong Buôn Ma Thuột, tơring čar Dak Lak). Pơ sang ƀuh ñu duam pơ-iă drơi, dol adung, ƀu-ai ôh, eh čroh kian yua anun sang anŏ ba nao khăm. Ƀơi sang ia jrao prong kual Dap kơdư, ƀing ơi ia jrao pơčrang lăng, ƀuh ñu ruă čroh kian yua kman amăng kian pruăi. Tơdơi kơ ba nao pơ sang ia jrao, ƀing ơi ia jrao jôr ia hăng brơi mơñm jrao. Tơdơi kơ 2 hrơi pơjrao, ƀuh ñu plai ƀiă yơh. Amai N.T.T.H, amĭ ñu brơi thâo:

“Tơdơi kơ ba nao pơ sang ia jrao hơmâo ƀing ơi ia jrao jôr brơi ia, mơñum jrao truh ră anai ƀuh ñu plai ƀiă eh čroh kian, ƀlĕ ŏ samơ̆ ñu ăt ƀu suk ôh, hia na nao. Lơm ñu ruă kơtang hloh ha hrơi eh 7-8 wŏt, ƀlĕ ŏ dong, lơm ƀong gơnam amra ƀlĕ ŏ rơbêh 10 wŏt. Kâo ƀuh tơlơi ruă anai bơdjơ̆ sat nao tơlơi suaih pral kơ čơđai, ngă ƀing čơđai ƀu gưt ƀong gơnam, ƀu suk hia na nao, ngă đoh rơwang. Ră anai pơ sang dŏ sa čô ană dong yua anun kiăng hlâo kơ tơlơi ruă anai, ƀing gơmơi amra brơi čơđai ƀong gơñam hơdjă, ia mơñum tuk brơi tơsă”.

Ruă čroh kian lĕ sa amăng hơdôm tơlơi ruă juăt ƀuh ƀơi ƀing čơđai. Tui anom bruă ia jrao rŏng lŏn tơnah, anai lĕ sa amăng hơdôm tơlơi ba truh kơ bruă djai brŭ kơ ƀing čơđai ƀơi hơdôm boh dêh čar glăk pơđĭ kyar. Sit biă ñu , ră anai glăk yak nao bơyan pơdơi prong, pơ-iă hang ngă gơnam ƀong tañ ƀâo mơih amuñ ngă čơđai ruă kă. Yua anun, kiăng thâo pơjrao brơi ƀing čơđai lơm ruă čroh kian hăng pơgang tơlơi ruă lĕ yôm hloh. Tui nai prin tha, ơi ia jrao Trần Thị Thúy Minh-Khua anom bruă pơjrao brơi ƀing čơđai, Sang ia jrao prong kual Dap kơdư, hơdôm blan giăm anai, mrô čơđai ruă čroh kian ba nao pơjrao pơ sang ia jrao lu tui pơhmu hăng hơdôm blan akŏ thun. Lu čơđai arăng brơi pơjrao mă pơ sang samơ̆ ăt hơmâo sa, dua čô čơđai ruă kơtang khŏm đih pơ sang ia jrao kiăng kiăo tui lăng hŭi kơ khŏt ia amăng drơi jăn ƀudah ƀing čơđai hơmâo sa, dua tơlơi pơkŏn, rơmông plên, ƀu-ai buai…Sit biă ñu, lu amĭ ama aka thâo rơđah kơ tơlơi ba truh mơ̆ tơlơi ruă čroh kian amra ngă kơ ƀing čơđai. Nai prin tha, ơi ia jrao Trần Thị Thúy Minh brơi thâo:

“Tơlơi ruă čroh kian lĕ sa amăng hơdôm tơlơi ruă ba truh djai brŭ ƀơi ƀing čơđai  amăng rŏng lŏn tơnah. Tui jŭ yap mơng anom bruă ia jrao rŏng lŏn tơnah, ruă čroh kian lĕ tơlơi ruă ba truh dja brŭ hăng ƀing čơđai mơng 2 blan truh pơ 5 thun, ƀuh lu tal dua, kiăo tui tlôn tơlơi ruă kơsô̆. Nam ruă juăt ƀuh blung a ƀing čơđai amra bưp tơdah ruă čroh kian ƀu pơjrao brơi anun lĕ khŏt ia, kman ƀong, tơlơi ruă kơtang tui amra ba truh djai brŭ. Hơdôm nam ruă pơkŏn juăt ƀuh tơdơi pơjrao brơi ƀuh djơ̆ anun lĕ kơñăk, wing akŏ hăng lu tơlơi ba truh pơkŏn. Hơdôm nam ruă anai ƀuh sui hrơi amra ngă ƀing čơđai ƀu-ai buai, ruă amăng hlung pruăi, ngă kơƀah gơnam bơbuă amăng drơi jăn”.

Ƀing ơi ia jrao pơhŭi hlâo ƀing amĭ ama čơđai kiăng tong ten amăng bruă tơnă hơbai, djă pioh gơnam ƀing, uă rơgoh, mơnơi gơi brơi ƀing čơđai, sit biă ñu lơm ayuh hyiăng pơ-iă hơ-uh kar hăng ră anai. Ƀong gơnam tơsă, mơñum ia tuk lĕ tơlơi rơkâo phun. Tơdah ƀuh ƀing čơđai ruă čroh kian, kiăng ba nao khăm kiăng ƀing ơi ia jrao črâo brơi bruă pơjrao, brơi jrao mơñum, anăm blơi mă ia jrao pơjrao ruă čroh kian brơi ƀing čơđai mơñum.

Hơdôm  mơta tơlơi kiăng kơđiăng kơ tơlơi ruă pơtah čroh ƀơi ƀing čơđai

Ơ ơi pang, yă dôn hăng ƀing gơyut ! Pơtah čroh jing tơlơi ruă juăt ƀuh ƀơi ƀing čơđai samơ̆ ăt amun pơgang hlâo mơn. Kiăng djru amĭ ama ƀing čơđai thâo čem rông, wai lăng, pơgang tơlơi suaih pral kơ čơđai klă hloh, pô hyu mă tơlơi pơhing hơmâo mông ră ruai hăng Nai prin tha, ơi ia jrao Trần Thị Thúy Minh - Khua anih pơjrao djŏp tơlơi ruă gah ƀing Čơđai, Sang ia jrao prong kual Dap Kơdư. Rơkâo ơi pang, yă dôn hăng ƀing gơyut čơkă hmư̆ !

Ơ ơi ia jrao, yua hơget ngă čơđai pơtah čroh ?

Ơi ia jrao Thúy Minh: Hơmâo lu phun tơhnal ngă čơđai pơtah čroh, amăng anun hơmâo 3 mơta tơhnal phun. Sa lĕ yua ƀă kman tui kiăn pruăi, eh mơñă, anai yơh phun ñu. Pơhmutu čơđai ƀong huă, tek djơ̆ mơnŏng ba truh tơlơi ruă pơčroh kah hăng kman hơmâo mơ̆ng gơnam djă ngui, mơnŏng ƀong huă. Dua lĕ yua tơlơi ruă ƀu bơdjơ̆ nao kman ôh kah hăng tơlơi ruă drơi jăn hrip mă mơnŏng ƀong huă, drơi jăn ƀu djơ̆ ôh hăng ia tơsâo rơmô, gơnam ƀong huă ƀu mut, tơlơi ruă drơi jăn ƀu dưi pơmut, tơbiă mơnŏng ƀong huă jơman amăng drơi jăn. Klâo lĕ yua tơlơi ruă pơkŏn amăng drơi jăn kah hăng tơlơi ruă abih bang amăng drơi jăn ƀuh ƀơi kian pruăi.

Nam ruă hơget brơi thâo čơđai pơtah čroh, ơ ơi ia jrao ?

Ơi ia jrao Thúy Minh: Nam ruă ƀuh rơđah hloh lĕ čơđai eh ia, eh rơbêh 3 wơ̆t amăng ha hrơi. Hơmâo lu phun tơhnal hăng tơlơi ruă tơdu kơtang phara mơn kiăng ơi ia jrao thâo pơjrao brơi ƀing čơđai. Nam phun ñu mơtăm lĕ eh čroh, eh ia soh, čơđai đa pơtuk, hơdrap, duam mơtăm yơh. Phun ñu yua ƀong huă ƀu djơ̆, drơi jăn ƀu dưi pơmut ôh mơnŏng ƀong huă amăng drơi, eh čroh yua ƀong djơ̆ glăi gơnam mơ̆ drơi jăn ƀu dưi ƀong jing nam phun ñu mơtăm lĕ eh ia, eh drah mơtăm.

- Amĭ ama ƀing čơđai kiăng wai lăng čơđai pơtah čroh hiư̆m pă thơ ?

Ơi ia jrao Thúy Minh: Kiăng brơi čơđai mơñum lu ia. amĭ ama kiăng kơđiăng brơi čơđai mơñum ia dưm dưm hăng mrô ia rơngiă yua čơđai pơtah ƀudah yua eh čroh mơn. Ƀing ta him mă tui anun kiăng amuñ. Pơhmutu čơđai ñu eh čroh 5 wơ̆t, rim wơ̆t nao eh rơngiă 200ml, abih tih ñu čơđai rơngiă 1.000ml, jing ƀing ta brơi čơđai mơñum hơdôm anun mơn rơngiao mơ̆ng gơnam ƀong huă brơi čơđai rim hrơi, ƀing ta brơi čơđai mơñum lu hloh tŭ mơn kiăng huăi rơngiă ia amăng drơi. Lơ̆m čơđai eh čroh kiăng ba nao hlao pơ sang ia jrao či khăm, sem lăng, pơjrao tañ, hŭi ruă kơtang hloh. biă ñu, amĭ ama ƀing čơđai kiăng kiăo tui tơlơi ơi ia jrao pơtô, wai lăng, brơi ană bă ƀong huă, pơmut ia amăng drơi, ngă agaih drơi jăn brơi ƀing čơđai kiăng pơjrao tañ suaih.

Ơi ia jrao hơmâo tơlơi pơtă hơget mơn či pơgang hlâo tơlơi ruă pơtah čroh ƀơi ƀing čơđai ?

Ơi ia jrao Thúy Minh: Brơi čơđai ƀong mơñum, hơdip amăng anih agaih, hơdjă, ƀong huă pơ-iă, ƀong gơnam tơsă, hơdôm gơnam čơđai djă ngui khŏm hơmâo rao rơgoh kman rim hrơi ƀudah tui tơđar pơkă. Biă ñu mơnuih wai lăng ƀing čơđai kiăng rao tơngan hăng ia čơƀu yua dah tơngan ƀing wai lăng čem rông ăt jing phun tơhnal ngă čơđai eh čroh wơ̆t hăng tơlơi ruă hơmâo kman pơkŏn kơ ƀing čơđai.

- Hai bơni kơ ih ơi ia jrao!