VOV4.Jarai - Dêh čar hơmâo 53 djuai ania ƀiă, hơdip djop kual, pơƀut lu hloh lĕ ƀơi kual ataih, biă mă ñu lĕ ƀơi kual Yŭ kơdư, Dăp kơdư hăng Yŭ dơnung. Rĭm djuai ania hơmâo gru grua yôm phara, pơgôp hrŏm ngă lu tui dong gru grua hiam amăng dêh čar Việt Nam. Ping gah, Kơnuk kơna Việt Nam lăng yôm biă mă hơdră djru brơi mơnuih djuai ania ƀiă, pơhlôm brơi tơlơi dưi bơkơnar djop djuai ania, lăng anai lĕ sa amăng hơdôm tơlơi amra pơtrut pơđĭ kyar hơđong brơi lŏn ia ta. Hrŏm hăng anun hơdôm tơlơi pơkă kơ tơlơi dưi ană mơnuih, tơlơi dưi kơ mơnuih ƀon sang, amăng Tơlơi phiăn pơsir kơđi tơlơi hơmâo čih lăi nao tơlơi dưi mơng mơnuih djuai ania ƀiă, biă mă ñu lĕ tơlơi dưi yua tơlơi pơhiăp, boh hră mơng mơnuih djuai ania ƀiă amăng bruă pơsir kơđi tơlơi.

Črăn 16 tơlơi phăn čih thun 2013 lăi rơđah “1. Djop mơnuih lêng kơ bơkơnar ƀơi anăp tơlơi phiăn. 2. Huăi dik dak kơtư̆ juă amăng bruă kơđi čar, pơsir kơđi tơlơi, bơwih ƀong huă, gru grua, mơnuih mơnam. Anai lĕ akŏ phun kiăng kơ ngă tui tơlơi dưi bơkơnar brơi abih bang mơnuih, amăng anun hơmâo mơnuih djuai ania ƀiă amăng djop mơta bruă. Črăn 9 amăng tơlơi phiăn pơsir kơđi tơlơi čih thun 2015 hơmâo ngă pơtong tơlơi phiăn čih thun 2013 hăng tơlơi pơkă “Pơsir kơđi tơlơi ngă tui tơlơi pơkă abih bang mơnuih ƀon sang lêng kơ bơkơnar ƀơi anăp tơlơi phiăn, ƀu dik dak, pơčlah djuai ania, đah rơkơi hăng đah kơmơi, tơlơi đăo, mơnuih pơdrong hăng ƀun rin. Abih bang mơnuih hlơi ngă soh lêng kơ pơsir djơ̆ tơlơi phiăn soh”. Mơta b, Črăn 3 tơlơi phiăn pơsir kơđi tơlơi thun 2015 ăt lăi nao rơđah: “ Abih bang mơnuih lơ̆m ngă soh lêng kơ bơkơnar ƀơi anăp tơlơi phiăn, huăi pơčlah djuai ania, đah rơkơi đah kơmơi, tơlơi đăo, ƀun rin ƀudah pơdrong asah”. Hơdôm tơlơi pơkă anun hơmâo čih amăng tơlơi pơkă kơ tơlơi dưi bơkơnar mơng abih bang mơnuih, amăng anun hơmâo mơnuih djuai ania ƀiă ƀơi anăp tơlơi phiăn djơ̆ hăng tơlơi phiăn čih 2013, mơnuih mă tơlơi pơhing phrâo Hoàng Thu Thùy, djuai ania Tày, ngă khua anom bruă mơnuih apăn bruă mut phung, anom bruă gru grua, Gong phun jua pơhiăp dêh čar Việt Nam brơi thâo:

“Hrŏm hăng kiăng ngă khut khăt, đŭ djơ̆ kơđi, bruă pơsir kơđi tơlơi ăt kiăng pơtô brơi kiăng kơ mơnuih ngă soh lu hĭ bruă mă soh sat. Hơdôm tơlơi pơkă amăng phiah phiăn hăng tơlơi phiăn pơsir kơđi tơlơi kơ bruă dưi yua tơlơi pơhiăp, boh hră mơng mơnuih djuai ania ƀiă hơmâo ngă gêh gal brơi djop khul grup mơnuih mơnam hăng abih bang mơnuih ƀon sang ngă klă dong amăng bruă pơsir kơđi tơlơi hăng hrưn đĭ tơlơi yôm črâo ba amăng bruă pơsir kơđi tơlơi. Anai lĕ tơlơi rơkâo akŏ phun kiăng pơhlôm tơlơi dưi ană mơnuih lăi hrŏm hăng mơnuih djuai ania ƀiă hnun mơn amăng kơnuk kơna tui jơlan xã hội chủ nghĩa”.

Mah hơdôm bruă pơsir kơđi tơlơi juăt pơphun hăng tơlơi Yuăn, samơ̆ kiăng kơ gêh gal brơi mơnuih djuai ania ƀiă, wŏt phiah phiăn hăng tơlơi phiăn pơsir kơđi tơlơi lêng kơ brơi pơsir kơđi brơi mơnuih ƀu thâo pơhiăp tơlơi Yuăn dưi ƀom kiơng hăng pơhiăp amăng mông pơsir kơđi hăng tơlơi mơnuih djuai ania ƀiă, hơmâo mơnuih pơblang brơi. Hơdôm anom bruă lơ̆m pơsir kơđi tơlơi kiăng pơhlôm brơi ƀing mơnuih nao phat kơđi (Khul mơnuih phat kơđi) ƀudah mơnuih arăng đŭ kơđi (ƀing ngă soh, mơnuih arăng ngă soh, ƀing mơnuih thâo kơđi …) dưi yua tơlơi pơhiăp, boh hră mơng djuai ania gơñu lơ̆m nao phat kơđi anun lĕ rơkâo, ƀom kiơng, pơhiăp amăng mông phat kơđi … hăng tơlơi pơhiăp hăng boh hră mơ̆ ƀing gơñu thâo, kah hăng hơmâo mơnuih pơblang brơi. Amăng črăn 226 tơlơi phiăn pơsir kơđi tơlơi ăt čih: “Tơdah mơnuih ngă soh ƀu thâo tơlơi Yuăn tơdơi kơ arăng đŭ kơđi, mơnuih pơblang brơi amra pơđok brơi mơnuih ngă soh thâo rơđah hơdôm tơlơi ƀing gơñu amra glăm ba hăng tơlơi mơ̆ mơnuih ngă soh thâo”.

Ngă tui tơlơi pơkă kơ tơlơi pơhiăp hăng boh hră amăng pơsir kơđi tơlơi ăt lĕ hơdôm tơlơi pơkă kiăng pơhlôm brơi tơlơi dưi kơ mơnuih djuai ania ƀiă kiăng kơ ngă bơkơnar brơi abih bang mơnuih ƀơi anăp tơlơi phiăn hăng sang phat kơđi. Amai Lương An Dung, djuai ania Tày, mơnuih hlâo anun hrăm Sang hră pơtô tơlơi phiăn Hà Nội brơi thâo:

Bruă brơi mơnuih djuai ania ƀiă, dưi pơhiăp hăng čih tơlơi djuai ania pô lơ̆m nao phat kơđi tơlơi lĕ kiăng ngă gêh gal brơi ƀing gơñu dưi pơdah tong ten tơlơi pơmĭn, lăi rơđah hơdôm tơlơi ngă soh mơng ƀing gơñu hăng lĕ tơlơi gêh gal kiăng hơdôm anom bruă hăng mơnuih ƀom kiơng thâo rơđah hơdôm tơlơi ba truh bruă ngă soh, mơng anun pel ĕp kơđi djơ̆ hloh kiăng pơsir kơđi djơ̆ mơnuih ngă soh, djơ̆ tơlơi phiăn.

Siu Đoan: Pơblang