Tàm càr Dăk Lăk, jăt mò Hồng Len, Phó Mpồl Hìu bơnhă- mpồl bơtiàn mờ lơh sa gơ wèt Mpồl Tam klăc Cau ùr càr Dăk Lăk dê yal, ală hìu bơsram tàm ù tiah càr dê tơnơ̆ tŭ mŭt tàm nam bơsram pa neh lơh geh uă Mpồl “Cau ătbồ bơh bơta tam gơl dê”. Broă lơh bơh Mpồl dê tơrgùm tàm bơta tam pà jơnau yal tơngĭt bơta gĭt wă bơtơl bè nùs nhơm sơnam deh, ùr klau; tam gơl bơta gĭt wă, sang tĕ jơnau tam cah ờ rờm bè ùr klau; bơto pơlam ală bơta chài kis bè jòi is bơta gĭt wă, bơta chài tìp măt tơm bơh bơr tàm hìu bơnhă, hìu bơsram, ƀòn lơgar; bơyai lơh ală broă lơh nhơl chờ hờp, lơh rài bồ tơngoh niam bơnĕ dipal mờ tơl sơnam deh... Mò Hồng Len, đơs: Mpồl “Cau ătbồ” den neh lơh rao, Mpồl Cau ùr càr kung neh pơgồp bal mờ gah lơh broă neh lơh rao. Bulah bè hơ̆ tàm tơngai ală kơnòm bơsram ơm rlô bơkang den kung lơyài sơl. Tŭ do, ală kơnòm bơsram neh lòt bơsram wơl den bol hi pơn jăt tai hòi jà lơh tai uă mpồl. Kung neh lơh geh uă ngan sơl.
Bơh broă lơh do, kơnòm dềt, ngan là kơnòm ùr geh đơs geh jơnau đơs bơh he dê; ring bal ùr klau đah kơnòm klau mờ kơnòm ùr tàm hìu bơnhă, tàm hìu bơsram mờ geh mpồl bơtiàn sền gàr. Bơta ndai, ală oh gam geh bơto pơlam bơta gĭt wă, bơta chài nàng sền gàr is he mờ bơsong ală broă gơrềng tus să tờm. Mò Tô Thị Tâm, Kwang ătbồ Mpồl Tam klăc Cau ùr càr Dăk Lăk, pà gĭt: bơh tŭ geh gùng dà bơh Cíñ phủ dê bè broă lơh jơnau kờñ dà lơgar bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn tiah jơi bơtìan dồ êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm mờ bơta sồr lơh bơh Mpồl Tam klăc Cau ùr Dà lơgar Việt Nam dê, Mpồl Tam klăc Cau ùr càr Dăk Lăk neh sơrbac mhar tơn lam bơ̆t bơtàu broă rơndăp lơh mờ broă lơh broă. Mò Tô Thị Tâm, đơs: Mpồl Cau ùr bol hi kung neh bơyai lơh uă broă lơh wèt tus ƀòn lơgar. Tàm hơ̆ lam lơh ală Mpồl “Cau ătbồ bơh bơta tam gơl dê”. Bơh sơnrờp neh dờp geh bơta dùl nùs bal mờ bơta kờñ bal uă ngan bơh làng bol dê mờ bơh sơnrờp neh geh ală bơta gĭt wă niam bè broă lơh do.
Nàng gàr sùm cồng nha ală Mpồl neh lơh, mò Tô Thị Tâm, Kwang ătbồ Mpồl Tam klăc Cau ùr càr Dăk Lăk, đơs là: Mờ ală Mpồl “Cau ătbồ bơh bơta tam gơl dê”, càr Dăk Lăk gĭt nền broă ròng gàr srơh là kơnòl broă kwơmàng khà dùl. Càr kung gŏ sồr kơn jơ̆ ir broă ntoăt jăt khà mờ rơ̆p lơh jăt jơnau kờñ bơta niam mờ cồng nha geh kwơ ngan ngồn. Mò Tô Thị Tâm, đơs tai: Bơta hơ̆ bè bol he neh gĭt, bơta geh ngan hơ̆ kung geh gơbàn sơl tàm bàr pe tiah. Mờ tàm càr añ dê kung bè sơl. Tŭ dùl srơh, dùl broă lơh halà dùl broă lơi hơ̆ bol he lam lơh, dilah bol he ờ pơn jăt tai jăt sền, sồr ngan, ờ pơn jăt tai lơh, sền swì jăt tơl tŭ tơngai den srơh bơh sơnrờp gơlơh bè là jơnau lơh đah bơdìh gời lơm, tơnơ̆ hơ̆ là ờ gam duh hồl tai, mờ geh tŭ là ơm tơn ờ gŏ lơh tai. Bè hơ̆ den tàng gơ wèt mờ bol hi, tŭ srơh lam lơh den pal ròng gàr srơh, pal gàr sùm mờ bơ̆t bơtàu srơh, lơh geh cồng nha mờ geh bơta lơh gơtùi là broă mờ añ kờñ sồr lơh ngan khà dùl.
Tàm ală càr: Dăk Nông, Kon Tum, Gia Lai mờ Lâm Đồng, gĭt nđờ rhiang broă lơh Mpồl “Cau ătbồ bơh bơta tam gơl dê” kung rơhời geh tơlik măt. Broă lơh broă lơh do neh dong kờl gơnoar ătbồ tàm tiah hơ̆, ală anih lơh broă geh gơnoar lơh jăt niam broă lơh, broă dong kờl gơrềng tus kơnòm dềt; dong kờl ală pơgru lơh jăt niam jơnau bơto bơtê ai kơnòm bơsram in mờ kơryan tam lah tam lơh bơh bơta tam cah ờ rờm bal ùr klau, sơgràm aniai kơnòm dềt, tăc blơi, kŭp ris mờ bau gờñ tàm kơnòm dềt. Tàm càr Kon Tum, Mpồl Tam klăc Cau ùr kơnhoàl Đăl Glei pơgồp bal mờ Cơldŭ Bơto bơtê kơnhoàl Đăk Glei lam lơh mờ tơlik măt 6 Mpồl “Cau ătbồ bơh bơta tam gơl dê” tàm ƀòn lơgar mờ ală Hìu bơsram Kâp dùl- Kâp bàr tàm ù tiah kơnhoàl dê. Tơl Mpồl geh lơh geh bơh 15 tus 30 nă cau, là ală kơnòm bơsram bơh ơdŭ 6 tus ơdŭ 9 geh bal cau ùr mờ cau klau, ala măt ai ơdŭ, sơnam deh in. Bơdìh hơ̆ tai geh Mpồl Cau ătbồ mpồl bơh 3 tus 5 nă; Cau pơlam bơh 1 tus 2 nă là pơgru ătbồ mpồl kơnòm dềt halà pơgru bơto ƀộ môn. Oh Y Ngọc, Hìu bơsram Kâp bàr thị trấn Đăk Glei mŭt bal tàm Mpồl “Cau ătbồ bơh bơta tam gơl dê” pà gĭt: Jơnau kờñ bơh oh dê tŭ mŭt bal tàm Mpồl là oh kơ̆p kờñ geh lơh gơrề jơnau kờñ đơs bơh Mpồl dê tus mờ jơh ală kơnòm bơsram đơs is mờ cau jơi bơtiàn dồ êt nă cau đơs bal bè bơta tam gơl tàm bơta kơlôi sơnơng bơh tơl nă cau dê. Mpồl geh uă ngan broă lơh nàng dong kơnòm bơsram geh ală bơta gĭt wă, bơta chài gơrềng tus ring bal ùr klau mờ sền gàr kơnòm dềt. Den tàng bè hơ̆, “Cau ătbồ bơh bơta tam gơl dê” ngan là bơta lam lài tàm broă bơ̆t bơtàu mpồl bơtiàn lơngăp lơngai mờ ờ geh tam lah tam lơh ùr klau.
Ală cau tàm Mpồl “Cau ătbồ bơh bơta tam gơl dê” rơ̆p là ală cau tờm lam lài tàm broă lơh jăt bơta tam gơl bơta gĭt wă, sang tĕ bơta tam cah ờ rờm bal ùr klau, adat bơhiàn bơngơl gơla ờ gam kwơ tai, bơ̆t mòn geh ală mpồl geh bơta dong kờl nàng ală bơyô kơnòm să in lam lài tàm broă bơ̆t bơtàu mpồl bơtiàn lơngăp lơngai mờ ờ geh tam lah tam lơh ùr klau tàm ƀòn lơgar, hìu bơsram. Mờ broă lơh ală Mpồl kung nàng kờñ bơto ai kơnòm dềt in ală bơta gĭt wă, bơta chài gơrềng tus ring bal ùr klau mờ sền gàr kơnòm dềt, bơh hơ̆ lơh geh bơta tam gơl uă bè nùs nhơm, bồ tơngoh, bơta gĭt wă mờ broă lơh tàm broă tơm boh bơr tàm broă kơryan lài mờ bơsong mờ bơta tam lah tam lơh, sơgràm aniai kơnòm dềt; tơnguh uă bơta gĭt wă, nùs nhơm bồ tơngoh mờ broă lơh bơh kơnòm dềt, pơgru mờ mè bèp kơnòm bơsram dê tàm tŭ lơh jăt gơnoar mờ kơnòl broă bơh kơnòm dềt dê, sền gàr kơnòm dềt pleh klàs bơh ală broă tam lah tam lơh, sơgràm aniai, sa kwề, tăc bro, kŭp ris mờ bau gờñ.
Viết bình luận