Tàm pơrjum dơ̆ 6, Hội đồng Ñân zân càr Dăk Nông khoă IV, tŭ cribơyai ală bơta bơtàu tơnguh lơh sa, mpồl bơtiàn, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân càr Dăk Nông ồng Hồ Văn Mười neh hơ jơnau lùp bàr pe broă cau tĕ khà mờ kwang bàng Hội đồng Ñân zân càr dê sền gròi, ngan là sền gròi tàm broă lơh rơndăp ù tiah bauxite mờ ù tiah. Ồng Hồ Văn Mười, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân càr dê neh đơs 7 tơngume kwơ màng, pal sền gròi tàm broă bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn bơh càr dê 6 nhai pa do mờ tàm tơngai tus. Tàm hơ̆, broă bauxite neh geh uă kwang bàng Hội đồng Ñân zân càr đơs tàm pơrjum. Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân càr Dăk Nông pà gĭt, jat sền sơ wì pa ngan rlau jơh, khà bauxite bơh càr Dăk Nông dê geh tus 60% gùt lơgar mờ là bơta ƀuơn, bơta pràn bơh càr dê. Mơya, bơta geh ngan tŭ do den gam kal ke ngan, kòl yan ngan. Rơndăp ù tiah bơh nam 2007 bè tàm pà tiah lòt sền, tơnhào, lơh gơlik mờ ngui quặng bauxite, tus tŭ do kung gam ờ hềt geh tam gơl sơl den 1 rơbô 062 rơndăp broă lơh bơh càr dê gơtìp tàm rơndăp rơndồl mờ rơndăp ù tiah bauxite, tàm bă ù ơnàng gơguh tus mờr 6 rơbô 700 lồ. Bơta do gơ lam tus jơh ală jơnau dan gùng dà bơcri priă tàm ù tiah càr Dăk Nông dê pal ơm ing, gơrềng ờ niam tus bơta pràn gơ hòi gơ jà bơcri priă dê.

Ồng Hồ Văn Mười đơs: “1 rơbô 062 rơndăp broă lơh tŭ do gam ờ hềt mut lơh, geh tŭ ờ gơtùi lơh, ờ gơtùi bơsong geh tài bơh gơ rềng tus adat phan kwơ tàm ù. Kờñ lơh den pal tơnhào jơh, dơ̆ 2 là tơrgùm wơl dùl bă tiah. Mờ bauxite geh tus 1 bơnah 3 ù tiah lơh sa bơh càr dê, tơrgùm wơl den lời tiah lơi, cau lơi lơh nền là tơrgùm tàm khà lơi, jrô nđờ thơk. Bol añ kung neh yal mờ Thủ tướng Cíñ phủ in tàm dơ̆ pơrjum pa do tơn, dilah Thủ tướng, ală Ƀộ, ngàñ ờ gŏ bơsong ai càr Dăk Nông in den càr Dăk Nông ờ gŏ lơh sir kơnòl broă ờ. Do là broă tờm ngan bơh tơl ală broă dê. Ờ ai priă den lơh sa- mpồl bơtiàn ờ gŏ bơtàu tơnguh ờ, ờ gơtùi hòi jà bơcri priă ờ”.

Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân càr Dăk Nông kung yal, càr neh 2 dơ̆ pơyoa sră jà Kwang đơng lam bồ Ƀộ Kông thương, Ƀộ Tài nguyên mờ Môi trường mut lơh broă. Mờ kờp dŭ tàm nhai 7 do, 2 Ƀộ rơ̆p tus lơh broă mờ càr nàng tă bơsong broă bô-xít, tài bơh tŭ do neh jal mhar ngan rau.

Gơwèt mờ broă ngui ù tiah dà lơgar dê, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân càr Dăk Nông đơs bơta geh ngan muăt jrùm ngan: “Ờ geh ƀòn dờng lơi ù tiah lời gời uă bè tàm Gia Nghĩa”. Ù tiah lời gời, nhơ̆t hòn uă gùt dar ƀòn dờng là pơhì pơhà ngan. Tàm tŭ hơ̆, broă jàu ù, ai apah ù dà lơgar tàm ù tiah càr dê kờñ pal sền sơ wì mờ bơsong wơl. Ngan là bơta jàu ù ai mpồl lơh sa kă bro in nàng lơh rơndăp broă lơh mơya uă nam ờ gŏ lam lơh, halà mpồl lơh sa kă bro ai ù geh jàu den ai wơl cau lơh broă sa càr dê in apah nàng tam phan. Ồng Hồ Văn Mười sồr jà jơh mpồl lơh sa kă bro lơh broă mờ càr, ală bă ù lơi ờ gŏ ngui, lời pơhì pơhà halà ngui ờ di jơnau kờñ den pal ai wơl.

Ồng Hồ Văn Mười, đơs: “Chi gơlơh bol he tŭ do gam kal ke ngan bè ù lơh sa mờ gơ lơh bè do wơl. He jàu ai mpồl lơh sa kă bro in, tŭ do mpồl lơh sa kă bro den ai wơl cau lơh broă sa bol he in apah. Mbè lơi ờ ai tơn cau lơh broă sa in apah mờ lơh wơl bè hơ̆. Bơta do añ sồr Kwang atbồ Sở Kế hoạc mờ Đầu tư tơrgùm kờp wơl, sền sơ wì wơl jơh ală bơta tàm gùt càr mờ geh sră jà tơn ală mpồl lơh sa kă bro gam dờp ù mờ ờ gŏ lơh, mut lơh broă mờ kwang đơng lam bồ càr Dăk Nông. Pal bơsong tơn broă lơh halà ờ, tŭ lơi lơh. Lơh bè lơi nàng bơsong mờ ai wơl ală rơndap broă lơh ờ gŏ lơh”.

Jat Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân càr Dăk Nông, bulah 2 nam do, càr neh pơnđơl pràn lơh ngan tàm broă lơh niam wơl sră nggal, dong sơñio khà PCI gơguh 16 khà, bơh mpồl dơ̆ 52 gơguh mpồl 38 tàm 63 càr, ƀòn dờng. Mơya, pal song dơ pă sền wơl càr Dăk Nông kung gam lơyài bơtàu tơnguh, ờ hềt kơ̆ kơl jap mờ ờ dềt ndrờm pal mờ bơta ƀuơn, bơta pràn dê ờ. Den tàng, bal mờ broă dan mờ Dà lơgar tă bơsong ală bơta kal ke, kòl yan bè mpồl broă, broă lơh den ală kấp, ală ngàñ tàm càr pal yờ tơnguh uă rlau tai gơnoar broă, kơnòl broă, ngan là cau lam bồ, nàng bơsong ală bơta gam gơkòl, ờ hềt di pal, lơh geh bơta gơn kơnờm ai lơh sa, mpồl bơtiàn in bơtàu tơnguh.

Broă drà kă bro hìu ơm ù lơh hìu ơm gơlơh bè “til mpồng” kung lơh geh uă jơnau cri bơyai tàm Pơrjum dơ̆ 5, Hội đồng Ñân zân càr Kon Tum khoă XII geh bơyai lơh lồi poh lài. Geh uă kwang bàng tơlik nùs nhơm ờ suk bơta do geh lơh gơrềng uă ngan tus mờ priă tă bơh càr dê tàm nam do.

Prao nhai bồ nam, priă geh bơh priă ngui ù càr Kon Tum dê kờp dŭ geh 90 tơmàn đong, mìng geh 22,5% pơn drờm mờ broă kờp dŭ lài. Bal mờ hơ̆, khà priă geh bơh ală rơndăp broă lơh geh ngui bă ù kờp dŭ geh 280 tơmàn đong, mìng geh 22,3% pơn drờm mờ kờp dŭ lài. Tàm pơrjum cri bơyai, kwang bàng Hội đồng Ñân zân càr, Ƀí thư Thàñ ủy ƀòn dờng Kon Tum ồng Nguyễn Đức Tuy pà git, bơh tŭ do tus lồi nam, do di gơlan gam là bơta lòng, priă geh bơh hìu ơm ù lơh hìu ơm di gơlan di gơlan gam gơmù. Ồng Nguyễn Đức Tuy pà git: “Tàm tơngai pa do tàm ù tiah ƀòn dờng ờ tàm pơrlòng geh giă ù gơtùi. Làng bol tam gơl broă ngui ù kung là kal ke. Ală nam lài tàm tơngai do là làng bol tam gơl mờ jào priă ngui ù uă ngan, mơya nam do gơlơh bè gơ-ơm. Bơta dơ̆ bàr là bơta giă. Giă nam lài, nam lài do den uă mờ lời khà priă pơgăp mờ do 2 nam lài den ờ gơtùi tăc. Ờ gơtùi tăc den ù gơ-ơm tơn, ờ geh priă bơ̆t bơtàu phan bơna den ờ gơguh”.

Jăt ồng Hồ Văn Đà, Kwang atbồ Ƀan Kiñ tế- Kes priă Hội đồng Ñân zân  càr Kon Tum đơs, priă geh bơh hìu ơm ù lơh hìu ơm gơmù uă dùl bơnah tài drà kă bro gam kal ke, bơnah ndai là tài giă sơn đờm lài ngan tàm càr ờ geh lơh di tŭ jăt broă lơh gơmù bơh drà kă bro dê. Bơta do lơh gơtìp tus mờ uă dơ̆ tàm pơrlòng blơi gơtìp kal ke, ờ geh cau blơi. Ồng Hồ Văn Đà đơs mùl màl tàm dùl tiah geh tàm pơrlòng blơi uă dơ̆ tàm ù tiah ƀòn dờng Kon Tum: “Lài do he lơh rơndăp broă di pơgăp 6 tơlăk là tơl priă tă, tơnơ̆ mờ hơ̆ gơguh 9 tơlăk đong là gŏ niam bloh. Tŭ tàm pơrlòng giă he ai tus 12 tơlăk đong cau blơi 17 tơlăk đong, dŭt ndơl he đơs 18 tơlăk đong den ală cau ờ đơs tai. Jàng lah priă neh geh, cau lơi chài tŭ do den ờ đơs tai jơh tơn tàm bă ù hơ̆. Jơh tơngai jŏ jòng ờ geh lơh gơs tiah ƀòn ơm kis bè nùs nhơm kơ̆p kờñ”.

Nàng bơsong kal ke ai drà kă bro hìu ơm ù lơh hìu ơm geh sùm priă tơmŭt tàm kes priă, ai geh bơta pràn ai ală gah lơh broă gơrềng in, jơnau đơs bơh uă kwang bàng Hội đồng Ñân zân  càr Kon Tum đơs là, pal lơh niam wơl giă ù di jăt mờ bơta tam gơl drà kă bro dê; di tŭ, lơh jăt broă rơndăp ù tiah; bơsong geh kal ke tàm broă lơh jăt adăt boh lam bè ù tiah. Jơnau yal bơh Ủy ƀan Ñân zân càr Kon Tum tàm Pơrjum dơ̆ 5, Hội đồng Ñân zân  càr Kon Tum khoă XII pà gŏ, tơmŭt tàm kes priă Dà lơgar 6 nhai bồ nam 2023 bơh càr dê kờp dŭ geh mờr 1 rơbô 840 tơmàn đong, mìng geh mờr 41% broă rơndăp lơh geh ai mờ dùl tàm ală priă geh ờ uă là ală rơndăp broă lơh kes ù.