VOV4.Mnông: Gu\ ta nklang nkual Tây Nguyên, geh rnoh nu\ih âk ngăn nkual, TP BMT n’gor Dak Lak geh âk nău dơi hun hao n’ăp mpeh lo\ mir n’hanh pâl nđaih. Tâm ne\ pâl nđaih-lo\ mir-cà phê-sinh thái-nsum mpôl-geh âk nău ton mbra hun hao dăng t^ng nkô| nău mboăt nthoi nkual [on lan nkual têh n’hanh nkual ta nklang. Ăp [on lan nkual mper dơi an lah mbra hun hao le\ rngôch lơn rnôk ăp mboăt nthoi kơt ne\ dơi rêng lam hvi. Ăp băl mom uănh saơ geh nău kan tâm di n’hanh đăp mpăn nău geh.

Ơm ôi, trôk mhe bah mih, băch mô ho\ âk, ăp nu^h kan ta nkual sinh thái cộng đồng Ko\ Tam, phường Tân Hoà, nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột, le\ du\t ndăn lăp pah kan. Geh mpôl r^  hao ntung koh n’g^ng tơm si, kao su rgo\ t^ng trong hăn. Geh rmôt r^ yông ăp n’g^ng mbah lan brita ăp tơm si têh tâm ntu\k pâl rlưn. Geh rmôt r^ koh ăp ntu\k pih tâm ntu\k tăm kao tâm tach jâng gung, mô lah mât nău kan tuch tăm kloh ueh ta ntu\k doanh nghiệp…Nu^h kan bu ur geh an kan lor, r^ ndăn nti gay ma so\k săm [u\t kơp dơn nt^m nti nău pâl rlưn. H’Jer Êban, bu ur Rđe, ta buôn Buôr, xã Hoà Đông, Krông Păk an g^t, păng g^t ne\ lah nău kan du\t khlăy, mô dơn mât đăp mpăn nău rêh ma hôm nha kơl g^t têh hvi lơn mpeh nău văn hoá- lịch sử way ơm bâh rnoi Rđe n’hanh ta ntu\k.

 Ta aơ 70% lah nu^h Rđe. Bôl ma gâp lah nu^h Rđe, yơn lah rơh mom, mô g^t mpeh nău way ơm. [ư nău pâl nđaih ta aơ mô dơn ns^t tay an gâp rnoh prăk khay âk ma hôm nha nta nău dơh nơih an ăp nu^h kan geh nti ăp jrô nti nt^m leo năch ntu\k pâl, kơl an gâp g^t vât lơn mpeh văn hoá tnoi nơm. Gâp du\t u\ch n’hanh mbra t^ng nău kan leo năch pâl nđaih aơ jo\ jong. Bâh ne\, mbra lah mô têh, yơn le\ ntop âk ta nău mât rbăy văn hoá”.

Du\t âk nu^h [on lan kan lo\ mir, kanu\ng bên đah [on lan, mir ba, ê lor lăp pah kan ta ntrong kan pâl nđaih ta Buôn Ma Thuột, ăp nu^h bu ur Rđe geh âk nău m^n mhe mpeh rơh hun hao bâh ăp [on lan. H’Jổn Êban, jay ta [on Ko\ Tam, xã Ea Tu lah du nău nt^t. ndrel đah nău nsrôih nkre nti nkre kan ta cty, H’Jổn geh bên âk băl ta mạng xã hội ngăn lah đah ăp băl mom tâm n’gor n’hanh ta Đà Lạt, Lâm Đồng gay ma ua\nh, kơt nti nău kan leo năch pâl nđaih. H’Jổn an lah, ăp [on lan ta Buôn Ma Thuột, geh ăp nău ntoh lư ueh êng gay ma geh âk năch. Lah geh mât kơl n’hanh geh ăp doanh nghiệp têh leo kan, pâl nđaih ntu\k rêh jêng ta Buôn Ma Thuột mbra hun hao têh dăng.

Gâp m^n an lah Buôn Ma Thuột mbra dơi [ư nău pâl nđaih ntu\k rêh jêng. Yor ta aơ geh âk [on lan dăc nklang nkuăl [on tê. Yor ne\, [on lan mbra geh tâm rgop đah ăp nkual pal nđaih, nkual pâl nđaih mbra geh tâm rgop đah ăp [on lan, [ư ăp homestay, ăp nău ntu\k pâl rlưn rlu rlău, nkre lah joi g^t ăp ntil mpeh ndơ ơm geh n’hanh văn hoá [on lan ne\.

Tât a[aơ ta Buôn Ma Thuột geh 6 nkual, ntu\k pâl nđaih nău rêh jêng geh nău têh hvi, geh ntuh kơl na nê| n’hanh leo [ư du\t ueh di. Ndrel đah geh âk năch pâl nđaih, mpơl na nê| rup kan bâh nơm ta nkual pâl nđiah Dak Lak lah êng n’hanh nkual Tây Nguyên lah nsum, ăp ntu\k kan aơ hôm nha pă nău kan an klâp ma 1 rbăn nu^h pah kan, rlău 1 n’gul tâm ne\ lah nu^h tâm ăp [on rnoi Rđe ta ntu\k, mât đăp mpăn nău geh bâh 50 tât 60 rkeh pră/năm, bơi ma dah pah kan tăm 1 ha cà phê tâm rnôk rnoh khlăy a[aơ. “U\ch di”, “saơ âk nău ueh nkhêp hun hao an [on lan”, lah nău ua\nh năl nsum bâh khân păng. Kơt nău le\ mbơh bâh yuh H’Đrim Ayun ta phường Tân Hoà an g^t:

“Gâp m^n mbra rgo\ jă tay ăp băl êng gay ma ndrel tât râng pah kan yor tâm [on gâp hôm nha geh du ndrâm dak du\t ueh. T^ng nău nkoch bâh ndrong ne\ lah ndrâm dak bâh Đăm Ji. Geh nău têl gu\ bâh Đăm Ji ta ne\. yor ne\ gâp tâm ban kơt nu^h [on lan ta [on u\ch ndơ\ nău pâl nđaih gay ma ăp nu^h g^t tât đah nău ueh êng bâh nơm”.

Wa Nguyễn Thị Ngọc Anh, kruanh Hội đồng quản trị Cty pâl nđaih văn hoá- sinh thái- ntu\k rêh jêng Ko| Tam, ngih dak le\ geh nău kơl an du\t na nê| mpeh nău hun hao pâl nđaih. Râng lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc le\ đă ăp nu^h kan wa\ng sa ta Dak Lak ntrôl “hun hao tuch tăm- pâl nđaih n’hanh cà phê đah nsum du ntrong kan n’hanh nău rlong kan”. Ăp nău ne\ an saơ, đah Dak Lak lah êng, Tây Nguyên lah nsum, pâl nđaih tuch tăm- sinh thái ntu\k rêh jêng, mô dơn lah nău dơi ma lah nău kan gay ma ntrôl ăp nău dơi, nău gfeh êng. Yor ne\, ntuh kơl ta nău pâl nđaih ta Buôn Ma Thuột dôl geh g^t vât di n’hanh geh âk nău rgâl mhe. Bâh nău ngăn ta doanh nghiệp nơm, wa Anh an lah, bâh rnoh pah kan bâh ăp [on lan Rđe dôl pah kan ta cty pâl nđaih, mbra lah găr ntil săk gay ma ntrong kan aơ ntoh luh ta ăp n’gor, njêng du nău rgâl mhe le\ rngôch nâp dăng bâh pâl nđaih- tuch tăm- cà phê- ntu\k pâl- ntu\k rêh jêng:

“ăp oh a[aơ nkre [ư leo năch pâl nđaih, nkre tuch tăm, nkre geh g^t đah ăp nău ueh mhe. Ngăn lah ta Dak Lak aơ, lah nu^h kan yơn âk oh geh 1,2 mô lah 3 ha neh. Lah geh tâm rgop kan ndrel lah geh 6-7 ha hôm. R^ khân păng mbra [ư kan nsum, ma kĩ thuật, nău kan pâl nđaih r^ ăp oh le\ geh g^t dăch. Rnôk ne\, khân păng [ư kan êng ta [on nơm mbra ueh lơn. Gâp saơ geh doanh nghiệp ntuh kơl leo, đah ăp nău tâm rgop kan ta [on lan r^ mbra du\t ueh ngăn”.

A[aơ, ta ăp [on lan ta nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak, le\ [ư lôch nău kan rơh 1 rdâk njêng nkual [on lan mhe. Rlău ma cà phê Buôn Ma Thuột le\ geh rdâk njêng nău ntơ. Ntoh lư tâm ne\ geh Cư Êbua ta mpeh nhâp nar mpeh ba dâng…Ndrel đah nău ntơ ndơ tuch tăm dôl geh ntoh luh lah ăp nău nchrăp kan pâl nđaih nkuăl [on têh an ăp nău kan ueh khlăy ta nkual nklang, kơt lah mbơh n’gơ nău pâl nđaih, bảo tàng..gay ma mbơh nău văn hoá n’hanh ăp ntil ndơ bâh nơm. Tuch tăm, pâl nđaih, cà phê, ntu\k pâl- ntu\k rêh jêng ta aơ dôl lăp kan ndrel ta âk ntu\k, njêng nău ueh mhe n’hanh nău nâp nâl tâm nău hun hao.

Nu^h rblang: Thị Đoắt