Rluh neh tâm Lâm Đồng ndrel Gia Lai rơh rlau ân saơ mô êng knŭng geh nkô̆ tă bah mih ma hôm tă bah kon nŭih. Ăp nkuăl nơih geh nau khuch yor rluh neh, bah năp nê kŏ geh uih neh, kuai, ndâk nkra. Ntơm bah nau ngăn aơ, mra dơi saơ nau đă tâm nau nchrăp mbơh nau Chính trị mbơh Đại hội XIV mpeh “ƀư ân jêh nau kan, nau ntrŭnh, nau rgum mât ntŭk ntu ndrel nau nchrăp rdâng đah mih, sial trôk nar lah nau khlay ngăn. Ndrel nau nchrăp nê ân geh ntơm bah nau mbơh, mô êng lah mih, sial, ntrơn rgâl trôk nar ma hôm nau mbơh nau khuch bah ntŭk ntu tâm ăp ntŭk dôl geh ndâk nkra, bôk nau kan.

Tĭng wa Nguyễn Hoài Dương, Giám đốc N’gâng kan tuch tăm ndrel Hun hao ƀon lan n’gor Dak Lak (rnôk aơ lah N’gâng kan Tuch tăm ndrel ntŭk ntu”, mbơh tâm di mra geh nau dơi an rdâng ma mih, sial, ntrơn rgâl trôk nar ueh lơn:

‘Phung he ân geh nau nchrăp tă bah ăp nau nchrăp mbơh kơp uănh ăp ntŭk ntu mra geh nau rluh neh, rklaih, nkra ân năn. Ân uănh nau kan “rêh nsum ma bri trôk lơh” lah du nau kan gay hun hao, kơt lah săch tơm tăm ân tâm di, dŏng dak ân têm nkrem, dŏng nau kan prêh mhe gay ma rdâng đah nau dơi tât êng ơm”.

Tâm nau nchrăp mbơh Chính trị, mbơh Đại hội Đảng tal XIV, nau kan njrăng rdanag nau n’huch âk ntil ndơ ơm geh tâm bri hleh mât ndâk ăp ntŭk ntu, ngăn lah ntrong kan neh bri kŏ geh nau nchrăp luh. Tâm nkuăl Tây Nguyên, lah geh rluh neh lah nau khuch bah năp măt ri roh bri lah nkô̆ nau jru ngai. Ma rhiăng rbăn ha bri geh in pit jŏ lôch 20 năm. Tâm nê, rmôt kan mât njrăng bri nar lơn mô âk, nŭih mât njrăng bri dăn rlu nau kan nar lơn ma âk, hôm ăp ntŭk kan ntĭm nti ân nŭih mât njrăng bri tâm ăp năm kŏ mô geh âk nŭih đăng kí râng thi.

Wa Nguyễn Quốc Hưng, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm n’gor Đắk Lắk, ân lah, kơp n’ăp ma rnôk geh nau ntrŭnh, nau kơl an ueh gay mât njrăng bri, rdâng nau huch mpeh âk ntil tơm si, mpa bri, kŏ ân geh tŏng nŭih gay ma ƀư. Ăp cán bộ, nŭih kan mât njrăng bri lah nŭih tâm mpeh bôk năp bah nau kan aơ, kơl an nau kan rklaih ân tam nau tih pháp luật mpeh bri gle, ntŭk ntu bri. Ndri ma, knŭng rnôk rgâl dơi ntŭk ntu pah kan, rgum nŭih kan mât ndrel hun hao bri, ăp nkô̆ nau nchră mpeh ntŭk ntu bri mơ dơi geh jêh lôch:

‘Rnôk aơ nau mô tŏng nŭih ƀư nau kan nê lah nau têh. Hên hŏ ntrơn leo, n’hao nŭih kan đah ăp nkuăl, bonh đă oh nô nsôih, yơn mpeh jŏ jong ân geh nau kan kơl an âk ngăn ân tâm di ri mơ dơi geh nkân nŭih gŭ kan pah”.

Đah nau rƀŏng “Hun hao ueh dăng ntŭk ntu ŭnh nar, neh ntu, bri gle ndrel tín chỉ carbon”, geh mbơh tâm nau nchrăp mbơh nau Chính trị, Tây Nguyên hŏ geh ăp nhoat hăn lor trong lor êng. Tâm Dak Lak, êng ăp nau rlong ƀư hŏ geh nau dơi mpeh nau kan tăm ba Netzero carbon, hôm geh bôk nau kan “Ntŭk ntu nâp nâl” dơi geh ntrŭnh ƀư tâm rlau 23 rbăn ha cà phê tâm Krông Năng ndrel Cư M’gar. Ta aơ, nŭih ƀon lan dơi geh ntĭm mbơh nau n’huch ndơ khih djơh, n’hao nau geh jêng ndrel mra dơi râng ntŭk ntu carbon jêh aơ. Tiến sĩ Phạm Công Trí, nŭih blau nau kan mpeh ntŭk ntu nâp nâl, ndơn mbơh:

‘Dak Lak geh nau dăng tât ntŭk ntu gay ma râng ntŭk ƀư nau kan tín chỉ carbon. Nkuăl geh rmôt kan mĭn njêng dăng, bri ndrel tuch tăm geh nsum ri ma nau nơih ngăn gay ƀư nau kan văng sa ndrel nsum ma nkô̆ nau huch ndơ hôl khih djơh”.

Tây Nguyên lah nkuăl neh bôk tơm bah ăp nkuăl têh hoch tât miền Trung ndrel Đông Nam Bộ. Ndri ma, âk nŭih kan ân lah, ân geh nau tâm rgop ăp nkuăl mpeh nau mât ntŭk dak ndrel ntŭk ntu gŭ, gay nau kan bah neh dak ngăn ngên lăp tâm nau rêh bah ăp nkuăl. Tiến sĩ Trần Ngọc Thanh, Hiệu trưởng ngih săm ƀŭt Đại học Đông Á, mbơh nau:

‘Rgop nau ndâk tay bri ndrel đah nau pâl n’aih nsum mpôl, pâl n’aih ueh mra njêng luh ăp nau dơi ngăn ân ƀon lan. Âk dak hŏ ƀư nau dơi. Lah nơm ƀư ân ueh, Tây Nguyên mra nkre mât dơi bri, nkre hun hao tâm nau rêh jêng, du ntrong hăn nâp nâl’.

Ntơm nau ngăn Tây Nguyên, mra dơi lah, nkô̆ nau mrô IX bah nau nchrăp mbơh Chính trị mbơh Đại hội XIV hŏ ndơ̆ tâm di nkôư tơm ndrel ntrong hăn. Yơn gay nau ntrŭnh têh nê dơi hăn lăp ngăn tâm nau rêh ri ân ơm ƀư n’hêl njêng nau kan tâm rgop ăp nkuăl mpeh ntŭk ntu ndrel rdâng ma trôk nar lơh, nau kan geh dơi gay ma rgum, mât rmôt ƀư kan mât njrăng bri, ntrong kan pháp lý ndrel tơm prăk ndâk ntŭk ntu tín chỉ carbon ndrel hun hao ntrong kan mêt uănh ntŭk ntu, nkah mbơh nau rlu neh, prăng bri.

Rnôk hun hao ueh tâm ban ma bri gleh gay jêng nau săch bah lam ntŭk ntu rêh jêng, rnôk dơi geh nkân dơi ntŭk ntu ndơ ơm ndrel huch dơi nau hôl duh khih djơh geh uănh lah nau kan chính trị bah ăp gưl, ăp ntŭk kan, nkô̆ nau hôl djơh mô hôm geh tâm năm 2050-kơt nau nchrăp mbơh Chính trị mbơh Đại hội XIV nchrăp luh, mra jêng nau dơi ngăn tâm ăp nkuăl neh kơt Tây Nguyên./.