Năm 2024 n’gâng kan ăp n’gor Tây Nguyên ntrŏng lah năm đăt ndal, tĭng ƀư âk nău  kan khlay hun hao wăng sa- rêh jêng kon nuĭh, geh nkô̆ khlay mha êng tâm nău tĭng ƀư geh nău dơi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ ăp n’gor, tâm nê dŭt ntoh lư lah nău an ƀư ăp kôp ăp trong nkra bôk nău kan gưl neh dak hun hao wăng sa rêh jêng kon nuĭh nkual rnoi mpôl đê̆ n’hanh mpeh yôk yang rơh bôk năp ntơm bah năm 2021 tât năm 2025, n’hanh geh âk nău tât dơi khlay, nău rêh drăp ndơ n’hanh nuih n’hâm bah ƀon lan ăp rnoi nuĭh Tây Nguyên dơi n’hao prêh.

Cà phê jŭr geh, rnoh khlay hao kônh wa Ƀon Bu N’Doh (xã Đắk Wer, nkuâl Dak Rlâp, Dak Nông) lĕ dĭng nuĭh rhơn nđơr da dê. Wa Điểu Suynh, groi bí thư chi bộ, kruanh ƀon Bu N'Doh an gĭt: Ƀon geh 130 rnăk nuĭh Bu Nong yơn geh tât bơi 500 ha tơm jong năm, tâm nê geh rlău 200 ha cà phê. Nơm  geh dŏng rgâl mhe khoa học tâm mât chăm mir tơm jêng săk geh cà phê rlău 2,5 tấn rnglăy/ha. Êng du đêt rnăk geh 4 tấn/ha. Điểu Suynh an gĭt: lĕ ma ƀon hŏ geh rlău jât bôk ndeh ô tô, năm 2024 mhe aơ, hŏ geh tay 3 bôk ndeh ô tô rơh mhe. Ăp rnăk geh ndeh máy kuĭh, máy têk da dê:

“Gâp lah groi Bí thư chi bộ nkre ƀư kruanh ƀon Bu Ndoh jêng gâp nsrôih leo lor tĭng ƀư tâm ăp trong kan, lơn lah mât đăp mpăn rnă njrăng ta ƀon đăp mpăn, rgŏ jă kônh wa nsrôih  pah kan jan sa, mât chăm tiêu, cà phê an uĕh, rnăk wâl oh kon geh nău rêh hun hao lơn, mpôl hên nkre đah n’gâng kan xã gay n’hao ƀon mpôl hên nar lơn ma hun hao, nar lơn ma rgâl uĕh.

Đạ K’Nàng lah xã mpeh nkual jru, nkual ngai, nkual rnoi mpôl đê̆ bah nkuâl Đam Rông, n’gor Lâm Đồng. Ăp năm aơ, nơm geh nău uănh khlay rgâl nău mĭn tâm tuch tăm mât chăm, rlău ma hang rbăn ha cà phê, ta aơ hôm tăm rlŭ geh 885ha tơm mắc ca, hang rhiăng ha tơm sa play, prit laba n’hanh tơm dâu mât ndrŭng brai, 60ha biăp-kao ăp ntil tĭng trong rƀŏng tuch tăm săk geh âk... Tâm nê, âk ndơ geh ƀư tuch tăm, tơm jong năm hŏ dơi kơp dơn di rnoh OCOP n’hanh tăch n’gluh tât du đêt dak tâm nkual.

Nău dja hŏ ntrŭt ntrôl wăng sa bah Đạ K’Nàng hun hao, rĭng geh tĭng bôk nuĭh tâm năm 2024 hŏ hao rlău 45 rkeh prăk/nuĭh/năm; rnoh âk rnăk ach o hŭch ngăch ntơm bah 17% jŭr hôm bah dâng 5% tĭng rnoh nsing âk ding. Saơ dơi nău rgâl uĕh bah nkuâl, nău rgâl hao bah ƀon lan tâm nău kan tuch tăm, nău  rêh n’hanh nsĭt geh wăng sa, wa bu ur Ka Phên, nuĭh K’ho ta xã Đạ K’Nàng rhơn, an gĭt:

“Ntơm nơh, cà phê bah nuĭh ƀon lan kơt rnăk hên lah tơm tăm ma găr jêng săk geh mô âk. Ntơm bah nar dơi n’gâng kan ta ntŭk nkoch trêng, rgop jă ndop mhe, tăm rlŭ tay tơm mắc ca, aƀaơ săk geh cà phê hŏ hao tay dŭt âk rđĭl đah ntơm nơh, nsĭt tay wăng sa rnăk wâl nar lơn ma dơi đăp mpăn, kônh wa geh ndơ ma mât oh kon nti ren, ƀon lan hun hao.  

Lah ngoăy tâm ăp nuĭh dâk leo lor tâm nău rgâl trong mĭn, trong kan tuch tăm, wa Y Krông Ayun (ama Tuyên), ta buôn Krum B, xã Cư Bao, thị xã Buôn Hồ, n’gor Dak Lak hŏ nsrôih dŏng ăp trong leo mât tăm âk ntil, âk dăp. Wa Y Krông an gĭt, păng geh 4ha cà phê tăm bah ăp năm 1993, tât aƀaơ hŏ rlău 30 năm. Đah aƀaơ 8 năm, păng rgâl mbrơi ăp tơm cà phê kro ranh jêng tăm cà phê ntil mhe an săk geh play âk lơn, nkre, tăm rlŭ tay 250 tơm sầu riêng n’hanh 200 tơm mắc ca ta ăp ntŭk tâm di tâm mir gay n’hao rnoh khlay. nơm geh kơt nê, rĭng ăp năm, păng nsĭt geh rlău 200 rkeh prăk. Lơn lah, năm aơ âk ntil ndơ tuch tăm jŭr geh, rnoh khlay hao jêng wăng sa rnăk wâl nar lơn ma đăp mpăn, hun hao, wa Y Krông Ayun rhơn nđơr an gĭt:

“Aƀaơ ri hŏ geh mbơm oi hôm rđĭl đah ntơm nơh, yor ntơm nơh ri mô hŏ gĭt wăng sa, mô hŏ gĭt dŏng khoa học kỹ thuật, dơn tăm tĭng nău gĭt êng săk nơm dơm, kuĭh ntu tăm ma ti dĭl. Hôm aƀaơ kuĭh ntu dŏng ma máy lôk đŏng, jêng wăng sa hun hao lơn, rgâl uĕh rlău ntơm nơh âk ngăn”.

Rlău âk jêr, ntul rlong, năm 2024 wăng sa- rêh jêng kon nuĭh bah n’gor Kon Tum geh âk nău dơi uĕh. Ntoh lư bol têh âk jâng wăng sa hôm đêt yơn rnoh ngăch hun hao geh 8,2% dŭt âk rđĭl đah ăp n’gor nkual Tây Nguyên. Lĕ rngôch ndơ geh ƀư ta n’gor (GRDP) rĭng bôk nuĭh geh bơi 64 rkeh prăk. Tâm năm lam n’gor Kon Tum hŭch dơi 3..650 rnăk ach o đŏng. Rhơn nđơr đah nô nău wăng sa- rêh jêng kon nuĭh bah n’gor săk ntơr, nău rêh bah nuĭh ƀon lan Xơ Đăng lah êng n’hanh nuĭh ƀon lan n’gor Kon Tum lah nsum nar lơn ma uĕh lăng, wa A Thiu, 67 năm deh, Kruanh Ban pah kan mặt trận thôn Đăk Đe, xã n’har bri Rờ Kơi, nkuâl Sa Thầy, mpơl nău:

“Năm aơ,gâp saơ nău rêh bah kônh wa tâm xã, tâm thôn Đăk Đe hŏ hun hao âk rđĭl đah ăp năm bah năp nơh. Muh măt ƀon lan aƀaơ hŏ rgâl, kônh wa ta aơ way nsrôih pah kan jan sa, hun hao wăng sa, âk rnăk ndơ tuch tăm jŭr geh, mbo, ba cà phê, cao su... mô hôm rnăk ach o kơt ntơm nơh; oh kon dơi hăn tât nhih nti tât lôch tât dŭt, kop ji hŏ bah ir đŏng.

Tĭng nchih rgum, lvang năm 2021 - 2025, n’gor Gia Lai hŏ tâm pă rlău 400 rmen prăk gay tĭng ƀư ăp bôk nău kan gưl neh dak n’hŭch ach o, rdâk njêng ƀon lan mhe n’hanh bôk nău kan gưl neh dak 1719. Ntơm bah nê, âk nkuâl hŏ geh trong ƀư uĕh, trong kan ngăn ngăn tâm di, nta trong dơh an nuĭh ach o pơk hvi hun hao tuch tăm, mât rong, n’hao nău geh, klaih rlău ach o jŏ jong. Kêng dŭt, rnoh âk rnăk ach o bah n’gor ntơm bah 12,09% năm 2021, hŭch hôm 8,11% tâm kêng năm 2024. Tâm nê, rnoh âk rnăk ach o lah ƀon lan rnoi mpôl đê̆ hŭch ntơm bah 25,58% năm 2021 jŭr hôm ta nâm 16% tâm kêng dŭt năm 2024, tât n’hanh rlău rnoh ŭch geh hŭch rnăk ach o tâm ƀon lan rnoi mpôl đê̆ rĭng geh rlău 3%/năm tĭng di rnoh ach o âk ding lvang năm 2022 - 2025. Rhơn yor pah kan jut jăng ji ngot n’hŭch ach o geh nău dơi di ma rhơn, bu ranh ƀon Đinh Văn Chiêm, ƀon Vơn, xã Yang Nam, nkuâl Kông Chro, n’gor Gia Lai, lah:

"Bar pe năm rlơ̆ aơ, ăp gưl Kruanh bah Trung ương tât n’gor hŏ ntop kơl kônh wa tâm nău jut jăng ji ngot n’hŭch ach o  kơt an manh tơm prăk, ntop kơl ƀư jay gŭ, ntop kơl ndrôk ntil gay kônh wa hun hao wăng sa. Dăn Trung ương nta trong dơh kơl mbro lơn an kônh wa rnoi mpôl đê̆, gay kônh wa geh trong hun hao wăng sa, mât ndray săk tơm văn hóa, đăp mpăn nău rêh n’hanh trong tâm rgop gay hun hao n’gor nơm".

Bu ranh ƀon Siu Thới ta ƀon Siu, xã Ia Me, nkuâl Đức Cơ, Gia Lai rhơn nđơr rnôk saơ nău rêh bah kônh wa Jrai nar lơn ma hun hao, hơm răm đăp mpăn lơn:

 Mhe aơ, mpôl hên dơi geh nău ntop kơl bah tahen; khân păng kơl mon jay gŭ, nhih nti an mpôl hên, jêng aƀaơ kon său lĕ dĭng nuĭh dơi hăn nti da dê. Gâp dăn lah uĕh Binh đoàn, lah uĕh Ngih dak hŏ mât uănh khlay tât ƀon lan Jrai mpôl hên. Aƀaơ ri mpôl hên mbra ƀư ba lŏ jêng nău rêh dơi rgâl geh. Hôm đŏng, ta ntŭk geh âk công ty tuch tăm, kơt công ty cao su, công ty tăm prit, hŏ nta joi nău kan an kônh wa ta aơ.”

Uănh tay du năm 2024, wăng sa- rêh jêng kon nuĭh ăp n’gor Tây Nguyên geh ăp nău dơi nkah uĕh; âk rnoh tât kan jêng ntŭk chrat ang tâm dăp rgum wăng sa ta nkual; ăp nău kan văn hóa, rêh jêng kon nuĭh, njrăng n’gang neh dak, rnă njrăng, đăp mpăn lam rêh jêng kon nuĭh dơi mât nâp; n uĭh ƀon lan tâm rnglăp krêp dêh, nău rêh dăp ndơ n’hanh nuih n’hâm dơi n’hao têh, ndơ tuch tăm jŭr geh, rnoh khlay hao, nău rêh hơm răm mbrơi dôl ntoh mpơl tâm ăp rnăk jay bah nuĭh ƀon lan Tây Nguyên, njêng jâng nsan chuat năp tâm năm 2025 tât.