Tĭng trong nchrăp, tâm khay 10/2015, mpôl hăn ôp uănh bah Ủy ban châu Âu (EC) mbra geh rơh pah kan đah kruanh rđău kan n’gor Gia Lai. Ntơm bah nuĭh ƀon lan lơh joi ka nơm hăn dak lêng tât ăp nhih pah kan mât uănh ndrâm ka n’hanh tui ka ta n’gor dôl nsrôih an ƀư ăp trong njrăng n’gang da dê, tĭng jăp ăp quy định mpeh nking nchăng n’hanh rmal nău lơh joi ka mô geh nău way, mô mbơh n’hanh mô tĭng di quy định (way kuăl lah njrăng bah lơh joi IUU), rgop rdâk tay nău nsing nơm n’hanh hun hao jŏ jong n’gâng kan tui ka.

Lor rnôk duk mpan lơh joi ka geh mbrô BĐ 97083TS hăn bah ndrâm Tam Quan (phường Hoài Nhơn, n’gor Gia Lai) gay lơh joi ka nklang dak lêng, nuĭh tơm duk Nguyễn Hứa ndrel ăp nuĭh hăn lơh joi ka nchrăp ăp tŏng siƀŭt đăng ký, đăng kiểm, siƀŭt an lơh joi ka, săk nuĭh hăn n’hanh ntrŭp ndơ groi nđôi njăr trong hăn. Mô dơn nchrăp ăp tŏng na nê̆ lor rnôk luh hăn bah ndrâm dak lêng, ma du njăr trong dak lêng, păng mbra nchih ăp tŏng rnôk lơh joi ka, tĭng jăp nkual dơi an lơh joi ka, mô lăp tih nkual dak lêng mpăng lơh joi.

Wa Hứa an gĭt, ntơm bah rnôk tui ka Việt Nam geh Ủy ban châu Âu (EC) rmal thẻ vàng, nuĭh ƀon lan lơh joi ka geh âk roh huach yor rnoh khlay jŭr thuk lơn rđĭl đah ntơm nơh. Lôch dơi nkoch trêng n’hanh gĭt lah, nău tĭng jăp quy định njrăng bah lơh joi ka tih IUU nkre đah nău dơi geh ngăn ngăn bah he, păng ndrel đah ăp tơm nuĭh duk mpan êng ƀa ƀă lơh joi ka ngai kơh hŏ ký ton n’hanh tĭng ƀư jăp.

“Duk gâp hăn lơh joi ta nkual Trường Sa, lơh joi ka mpor, ka ngừ bò. Hăn ri ân ăp tŏng geh siƀŭt, nchih tay mông nar lơh joi ăp tŏng. Nuĭh ƀon lan mpôl hên tĭng jăp, mpŏng ơm dơi ntlơi bah thẻ vàng gay tơm tui ka geh jŏ jong lơn. Gâp nkoch trêng đah ăp nuĭh tơm lơh joi ka êng ƀa ƀă lah oh nô ân tâm rnglăp mô lăp tih nkual dak lêng dak bah dih, tâm kơl nsum tâm nău kan ta dak lêng”.

Ndrâm ka Tam Quan, phường Hoài Nhơn, lah ngoăy tâm ăp ndrâm ka dŭt têh bah n’gor Gia Lai, đah hang rbăn bôk duk mpan lơh joi ka nklang dak lêng way luh lăp. Wa Đặng Văn Dẫn- Groi Giám đốc mât uănh ndrâm ka an gĭt, aƀaơ nhih pah kan dôl dŏng rêng ƀư mât uănh duk mpan lơh joi ka lhăt jăp.

Lĕ rngôch siƀŭt luh, lăp ndrâm ka dơi ƀư ma phần mềm mât uănh da dê; duk ka dơi an lăp nsrŭng mô lah luh hăn rnôk ndơ ntrŭp groi nđôi njăr trong hăn (VMS) kan mbro dơm. Lor rnôk duk nsrŭng ta ndrâm ka, nuĭh tơm duk ân mbơh lor 1 mông, gay cán bộ kơp uănh rnoh groi nđôi njăr trong hăn. Lôch rnôk dơi ntrŏng năl ăp tŏng, duk mơ dơi lăp tâm ndrâm ka, gay kơp uănh rnoh âk n’hanh n’glăp nchih, bah nê gĭt kloh tơm luh tui ka.

Wa Dẫn an gĭt, let năp tay, ndrâm ka mbra mât lhăt lơn, dun ngăn ăp tui ka sŏk bah ăp duk mpan mô tĭng jăp, nkre ntuh kơl n’hao têh hvi tay ndơ dŏng ta ndrâm ka gay tŏng uĕh lơn an nău ŭch geh njrăng bah lơh joi ka IUU.

“Mpôl hên kan nsum lhăt đah ăp nhih pah kan tĭng ƀư pháp luật kơt pôih n’har bri, Chi cục Thuỷ sản n’hanh n’gâng kan ta ntŭk, ndrel tĭng groi nđôi ta ndơ ntrŭp uănh (VMS). Lah saơ duk mpan hăn rlău n’har dak lêng, ri mpôl hên kan nsum đă duk mpan plơ̆ tay kơh. Ta ndrâm Tam Quan, ăp khay mpôl hên đă pơk rơh nkoch trêng gay ăp kruanh duk mpan n’hanh nuĭh groi hăn tĭng duk mpan râng, n’hanh nău gĭt wât mpeh njrăng bah lơh joi IUU”.

Aƀaơ, n’gor Gia Lai lah ngoăy tâm ăp n’gor geh rnoh duk mpan dŭt âk lam dak, đah bơi 6000 bôk duk, rnoh âk geh lơh joi ka ăp năm rlău 270.000 tấn. Tâm rnoh nê geh 3.200 bôk duk way hăn nklang dak lêng.

Wa Nguyễn Công Bình – Groi Chi cục trưởng Chi cục Tui ka dak lêng n’gor Gia Lai an gĭt, gay tĭng ƀư ăp quy định mpeh njrăng bah lơh joi tui ka IUU, n’gor hŏ ƀư wat jêh nău đăng ký, đăng kiểm, an siƀŭt lơh joi tui ka an duk mpan n’hanh nchih rgum gĭt lĕ nău lư nsing ta ntŭk mât prăp nău lư gưl neh dak. Lam njăr trong groi nđôi (VMS) dơi mpôl kan dơi kan tĭng groi nđôi ndăng măng nar, ngăch ban saơ duk mpan hăn rlău n’har bri mô lah roh mô gĭt saơ ntŭk ôp joi, rmal lhăt ngăn ăp nuĭh tih.

“Mpôl hên rgum ra uănh tay, nchih gĭt ăp nkual lơh joi, ăp ntŭk, ăp n’gor geh duk hăn tih, tâm pă cán bộ, đảng viên groi nđôi ăp duk mpan tih gay năn ngăch ban saơ n’hanh nking nchăng ăp duk  mpan geh nău mpơl tih. Mpôl hên nsŏng kơl an n’gor ntop kơl, ntrŭp ndơ groi nđôi njăr trong hăn an ăp duk tih rlău 15m. Ăp khay, mpôl hên leo ăp mpôl pah kan lăp tâm ăp n’gor mpeh bah dâng, rgŏ jă ăp nuĭh tơm duk mpan n’hanh nuĭh ƀon lan lơh joi ka ký ton mô an geh nău tih. Ntơm bah 5/2024 tât aơ tay, mô geh duk mpan I tih lăp tâm nkual dak lêng dak bah dih geh nhŭp kân”.

Nuĭh ƀon lan lơh joi tui ka n’hanh ăp nhih pah kan mât uănh n’gor Gia Lai, dôl tĭng ƀư jăp ăp quy định njrăng bah lơh joi tui ka IUU. Nsrôih mô dơn rgop droh rklaih ngăn ‘thẻ vàng’ tui ka dak lêng bah EC đah Việt Nam, ma hôm njêng jâng nsing an du nău kan lơh joi tui ka hun hao jŏ jong, đăp mpăn joi geh trong rêh jŏ jong an nuĭh ƀon lan lơh joi tui ka.