VOV4.M’nông: Tâm nău rêh mhe, ji ngi lăp tâm klơm lah du nău ji dŭt âk, đê̆ đŏng ăp nuĭh mô tă dŏng ngêt ndrănh bia mô lah săk rgăy geh ntưp klơm lăp ngi. Nău ji ngi lăp tâm klơm lah mô dơi saơ n’hanh săm ơm dơi ƀư hao ntưp ăp nău ji môr klơm n’hanh du đêt nău klach, tâm nĕ geh nklăp 20% rnoh nuĭh geh ngi lăp tâm klơm ƀư dăng klơm. Yơn lah, âk nuĭh way mô njrăng ăp nău geh bah ji jêng mô săm mô lah rgâl nău rêh.

          Nău khlay bah klơm tâm săk: Klơm lah ntŭk têh n’hanh lah trong lêk ndơ sa têh ngăn tâm săk. Klơm dơi ntĭt kơt du “ngih măy hóa chất” dŭt uĕh bah săk đah soan chŏl nâp nâl, nău ƀư mô rlu. Klơm geh âk nău kan kơt: rgum lĕ, ntêm nkrem, rgâl ndơ khih, ƀư jêng n’hanh ntêm nkrem mham gay mât uĕh nău rêh bah săk.

Klơm an dŏng đah dŭt n’hâm têh, yor nê tĭng klơm dơi ê nkra tay yơn klơm hôm e dơi mât njrăng n’hanh rdâk hao nău kan ƀa ƀơ. Nău aơ mô knŭng kơl klơm ƀư uĕh nău kan ma hôm kơl njrăng n’gang du đêt nău ji klach tât ngi lăp tâm klơm, môr klơm, dăng klơm, ung thư klơm...

Klơm lah ndơ ƀư tơm khlay tâm nău ntêm nkrem n’hanh rgâl ăp chất lăy. Klơm geh ngi lăp lah nău nkoch tâm y học dŏng gay nkoch nău ngi geh rgum dŭt âk tâm ăp tế bào klơm, mô lah kuăl klơm thoái hóa mỡ geh rlău 5% jâk bah klơm.

Nkô̆ nău way mâp ƀư ji ngi lăp tâm klơm lah yor ndrănh. Rlău ma nĕ, rnôk săk geh luh âk ir ngi mô lah rgâl ngi mô ngăch, rnoh ngi rmeh nĕ mbra rgum tâm ăp tế bào klơm ƀư klơm geh lăp ngi.

Lah nkô̆ nău ngi lăp tâm klơm mô bah ndrănh, way yor ăp nău rgâl n’hanh du đêt nkô̆ nău way mâp êng kơt: Rmŏng, rmeh ký; ngi mham âk; chrach njŭng; Geh nău khih bah du đêt dak si mô lah dŏng du đêt ntil dak si âk ir nău ntrŭnh...

Mpeh nău ji lvang bôk năp, nău ji ngi lăp tâm klơm dŭt vĭ vĕ, đêt geh ăp nău ji na nê̆, way lah saơ ji ndŭl n’hanh jêr nsôr. Lĕ rngôch, nuĭh ji knŭng hăn but uănh săk soan mô lah but uănh du đêt nău ji êng mư saơ. Lah but uănh dơm bôk năp, nai dak si dơi saơ klơm bah nuĭh ji têh môr đêt.

Gay săm ji ngi lăp tâm klơm ri mô dơi mkra ndal yor n’hêl na nê̆ mô geh du ntil dak si mô lah geh trong dơi săm bah dâl nău ji ngi lăp tâm klơm. Bôl ndrĭ, ji dơi rgâl mbrơi mbrơi lah nuĭh ji rgâl bên gŭ âm, ƀư tĭng rêh khoa học ntop đah săm ăp nău ji geh ndrel.

Nău dŭt khlay săm ngi lăp tâm klơm uănh lah, năl rnoh ji, tĭng uĕh ăp nău ntĭm bah nai dak si gay săm bah oi nkô̆ nău geh ji bah đêt tât mbăn, nking n’gang ăp nău ji dơi geh. N’hanh du nău khlay lah nti thể dục ƀa ƀơ ăp nar.

Gay njrăng ngi lăp tâm klơm, kônh wa an njrăng ăp nău bah kơi aơ:

- Chuh vaccine njrăng n’gang viêm gan B

- Uănh nđôi rnoh cholesterol n’hanh sĭk tâm mham, but uănh săk soan ăp rơh.

- Lah he dôl rmŏng mô lah ƀư n’hŭch jâk săk khoa học uĕh kloh

- Ăp nuĭh ji chrach njŭng mô lah ngi tâm mhâm âk, an tĭng ăp nău ntĭm ngêt dak si di sam ƀŭt bah nai dak si.

-Tập thể dục tâm di soan du nar nklăp 30 mnĭt uĕh an ăp nuĭh

Đah ndơ sa kah njrăng n’gang ji ngi lăp tâm klơm, ri an ƀư gŭ âm, ngêt sa, bĭch rlu rlău, pah kan... tâm di n’hanh ndơ sa kloh uĕh đah âk ndơ sa kah kơt: mât ngêt sa ăp nar tŏng kah đah âk biăp uĕh nđĭr, nkao play n’hanh ngũ cốc n’hŭch sa ngi mpa poăch ngi, n’hŭch sa ăp ntil poăch chăng kơt poăch ndrôk, poăch sŭr ma rgâl đah ăp ntil poăch nglang geh protein đêt rmŏng kơt ka, poăch djăr...

          Mô sa ndơ sa geh âk cholesterol kơt klơm, ntô mpa rong, ntô kik djăr; n’hŭch dŭt n’hâm ăp ntil ndơ sa ngăch, jêr lêk, ăp ntil ndơ hăng duh kơt mrăch, tiêu, cha. Mô sa âk ăp ntil play geh âk ndơ kah jêr lêk kơt sầu riêng, mít.

          N’hêl na nê̆ dŭt lap âk nuĭh ngi lăp tâm klơm way mô ƀư khuch an klơm nkre re. Yor klơm dơi bah jêng lah nuĭh ji tĭng săm, mât uĕh rêh khoa học, nkre săm ăp nău ji hăn ndrel kơt chrach njŭng, ngi mham âk, rmŏng, nuĭh ji dơi geh rlơ̆ tay rnôk ntưp ngi bah klơm.

          Lah he geh bên ngêt ndrănh, an rlu mô lah n’hŭch dŭt n’hâm gay klơm dơi bah. Nuĭh ji dơi rgâl nău ntưp ngi bah klơm tă bah nău rgâl ăp nău bên ngêt sa n’hanh gŭ âm ăp nar n’hanh tĭng uĕh ăp nău ntĭm bah nai dak si.

                              Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja