Oh Nguyễn Anh Sơn, 17 năm tâm nkuăl têh Dak Mil, nkuăl Dak Mil, n’gor Dak Nông geh tâm tom ndeh ndrel geh lăp ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên tâm rnôk ji tâm kuang, mô dơi dâk. Jêh rnôk ndơn săm, ăp nai dak si Khoa Chấn thương chỉnh hình đă xét nghiệm ndrel năl oh Sơn geh pă nting tơm blu ân geh rek nkre. Jêh rnôk rek du nar, oh Sơn saơ n’hâm soan đăp mpăn, ăp nai dak si mbơh nklăp 4-5 nar jêh rek ri păng mra dơi luh ngih dak si ndrel sĭt tâm ngih gay ma ndâk n’hâm soan gay ma ngăch dơi geh hăn ro. Mbŏ oh Sơn, mbơh:

          ‘Kon gâp geh prah tâm nkuăl Dak Mil, lăp tâm ngih dak si Dak Mil nklih phim ri bu đă hên leo kon hăn săm mpeh ba lơ. Hăn tât mpeh ba lơ aơ ri nai dak si đă lăp cấp cứu, nai dak si chụp phim, xét nghiệm mham jêh nê saơ bạch cầu hao ri ma đă săm 2 nar jêh ri mơ dơi rek ân păng. Naơ nơh lĕ rek ri ma nar bah bah oi đŏng. Rnôk păng prah ri ji hô ngăn, mô mô dơi hăk bĭch. Yơn lôch jêh rek ri n’hâm soan đăp mpăn”.

          Nŭih ji êng đŏng nê lah wa Bùi Thị Thanh, 96 năm tâm xã Ea Tiêu, nkuăl Cư Kuin kŏ geh pă nting tâm tơm blu yor chôt, nchih bŭt tâm neh ngih. Nŭih tâm rnăk wa Thanh mbơh: Jêh rnôk chôt, wa mô dơi daka, mô dơi hăn, ji âk tâm nting kuang đah chiăr. Bah năp nơh wa kŏ tă geh chôt ndrel pă nting blu đah ma ri lĕ rek hôm. Jêh rekn n’hâm soan ueh đŏng, jâng kŏ dơi hăn ro. Wa Nguyễn Văn Phúc, kon bu klô wa Thanh nkoch:

          ‘Me hên ăp nar hăn ro dơi đŏng tâm ngih, rnôk hăn ih kho ao ri păng mbir jâng chôt, ri pă nting tâm meng bŭt. Tĭng nklih phim bah nai di si ri pă nting tâm bŭt êp kuang ndeh blu ndrel bu rek ân me hên. Geh du tŏ rnôk bah aƀaơ 3 năm kŏ pă nting mpeh đah jâng chiau, kŏ hăn rek ndrel kŏ pâng đĭn jêh rnôk rek kŏ ueh đŏng. Rnôk aơ ri lŏ ji đah ma. Bah năp nơh jêh rnôk rek ri n’hâm soan bah ngăch, luh ngih dak si 7 nar ri ntơm daka hăn. Ri ma rnôk aơ hăn rek ta aơ đŏng ri gâp kŏ mô lăng geh rvê ôh”.

          Tĭng nai dak si CKII Nguyễn Minh Trực, Kruanh Khoa chấn thương chỉnh hình, Ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên: Pă nting blu lah nting mpeh bah lơ êp đah nting kuang ntrŭp ma blu, Nŭih vay mâp khuch geh n’ăp ma bu ranh ndrel kon se, ngăn lah rlau 60 năm, bu ur geh nau khuch âk rlau 2 tât 3 tŏ rđil ma bu klô. Nkô̆ lah geh nau pă bah nting aơ ri yor chôt pă mô lah geh rmanh, tâm nê âk ngăn lah tâm tom ndeh, prah tâm rnôk pah kan, mô lah geh tâm tom tâm rnôk pâl thể thao đŏng:

          Nai dak si CKII Nguyễn Minh Trực, Kruanh Khoa chấn thương chỉnh hình, ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên mbơh:

          Tâm khoa chấn thương chỉnh hình ntơm ak năm ma aơ tĭng nau kơp ri âk ngăn lah pă nting nthoi nting kuanh ndrel tơm blu mâp ngăn lah ta bu têh, ba kơi 60 năm. Lah kơt nê mô di lah ăp nŭih mom mô mâp, ma nŭih mom geh âk ma mô geh âk. Âk ngăn lah bu têh âk năm geh tâm jâng ma ngăn lah ntŭk nting kuang ri păng nthoi ma ntung blu. Mhâm ƀư byu rêh vay geh pă nting ta nê yor tâm nê nting lĕ kranh. Nŭih ji lah rlau 60 năm ri kơt lah nting rănh đŏng. Ndri ma rnôk geh tâm tom, chôt pă, njĭng bŭt tam neh ri mra pă tâm bar ntŭk. Ntŭk bôk năp lah bôk nting blu, ntŭk tal bar lah nting meng kuanh. Ma tĭng nau geh kơp tâm khoa ri âk năm ma aơ kơt lah nŭih geh pă nting êp kuang ndrel blu âk lơn, bu âk geh âk lơn bu klô yor bu ur jêh rnôk tât năm mô hôm saơ săk ri rnoh kranh tâm nting âk lơn ma bu klô, ri ma knŭng geh nau tâm tom đê̆, mô lah chôt, njĭng bŭt tâm neh lah geh nau khuch pă nting  êp kuang ndrel blu”.

          Rnôk aơ, nau pă nting ntơm bah tơm blu bah bu têh ri lơn ma âk. Tĭng nau kơp bah Khoa chấn thương chỉnh hình, Ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên, tâm du pơh khoa ndơn khám ndrel rek an 5-7 nŭih geh nau khuch. Âk ngăn lah bu têh, nting mô hôm nâp, nting lĕ rănh yor mô tŏng canxi, knŭng geh mpât tom đê̆ kŏ pă nting, lah mô geh rklaih năn, mât chăm tâm di, bu rêh ngăch ngăn hôi n’hâm soan ndrel geh nsum ma âk nau khuch êng. Ndri ma, rnôk geh chôt pă mô lah geh nau tâm tom, ân tât nkre ngih dak si gay ma năl ndrel săm năn.

Pă nting tơm blu lah mô dơi nking n’gang y khoa ơm mbra jêng tât rgâl nău klach khuch tât uĕh nâp nău rêh nuĭh ji. Gay wât kloh lơn mpeh nkô̆ nău aơ, nai dak si CKII Nguyễn Minh Trực, Kruanh Khoa chấn thương chỉnh hình mbra geh âk nău mbơh na nê̆. Jă kônh wa kâp gŭ djăt.

          - Ơi nai dak si, rnôk saơ geh pă nting tơm blu lah m’hâm mêh?

- Nai dak si Trực: Bu way lah pă nting tơm blu lah bah bah nting jêt tât nting têh ta bah lơ bah nting tơm blu. 2 gưl nting lah bah jêt tât nting têh. Ntơm geh naư ji: jêh geh prah, njĭnh bŭt ta neh, jêh nĕ nuĭh ji tăng ji kah kuang, mô dơi hăn, jêh nĕ ntônđah pă nting kah kuang tâm nĕ geh 2 nting tơm blu ri he mư chụp X-Quang gay uănh nđôi nting nuĭh ji. Tâm nău pă nting ri nuĭh ji saơ ji dŭt đêt, nuĭh ji mô njrăng. Yơn jêh nĕ nuĭh hôm e pah kan, hôm e gŭ ndăl jâng hăn, mô njrăng ri nar lơ ntŭk pă mbra luh têh. Nuĭh pă mbăn ta rnoh 3 n’hanh rnoh 4 saơ ji ol ntŭl pă, nuĭh ji mô dơi mpât jâng pă, lah ndơ̆ tât ngih dak si gay chup phim ri mbra saơ.

          - Nai dak si dơi nkoch mpeh ăp ău ji rnôk geh pă 2 nting blu ma mô tât ngih dak si săm lah?

- Nai dak si Trực: Lĕ rngôch ăp nuĭh ji pă nting lah he ndơ̆ tât ngih dak si way săm gay but uănh, mbơh ntĭm. Ăp nuĭh ta nkual jru ngai, ăp nuĭh ranh, ƀon lan wât đêt, bu mô uănh tât nău kop ji, geh nuĭh pă nting mô saơ ma bu uănh nơih gŭ ta jay ntă n’ha si, jêh nĕ du đêt nar nuĭh ji mô dơi hăn nuĭh ji gŭ du ntŭk ri geh ăp nău rgâl jêng tât, kơt lah way mâp sôt ntŭk ntŭn. He gĭt ta nuĭh ranh trong mât rong dŭt đêt, rnôk nuĭh ji mô mpât, mô gŭ du ntŭk ri ntŭk ntŭn lơ âk ri mât rong lơ mô uĕh n’hanh geh ntŭk sôt. Nău tal 2 way mâp ta ăp nuĭh ranh nkân ta klơm soh, ƀư môr klơm soh jêh nĕ tay hoănh soan, djuôr leh, djuôr klơm... Lah nsum n’glơi an dŭt têh lah kơt he mô săm, tât ngih dak si way săm. Geh đŏng âk nuĭh ji gŭ êp nkual ƀon têh ri khân pơng tât dâl ngih dak si ri saơ ơm. Hôm ta nkuăl, way khân pơng gŭ jay săm, nkep đêt nar nuĭh ji sôt bŭt, ji klơm soh rnôk aơ mư njŭn tât bah lơ ri nău săm dŭt jêr. Jêng nău mĭn y khoa lĕ ranh mbra geh âk kop ji jêng an hăn uănh nđôi lĕ rngôch ăp ntil kop ji ma dơi ƀư đah nău rek, gay ƀư rek an mkra nău gŭ jŏ bah nuĭh ji, jêh rek nuĭh ji dơi gŭ dâk n’hanh ntrôl mât mham ntŭk pă n’hanh mât rong an nting uĕh. Tal 2 dêr ăp nău rgâl dŭt yô̆. Geh ăp nuĭh pă mô geh an nkep mâng yơn he an mĭn lah uĕh nâp, ăp nuĭh ranh way geh pă nting lah khân pơng mô mpât, mpât yor ji yor pă nting, n’hanh mô mpât đêt ngăn an bah 2 khay lêt lơ. Đah uĕh nâp nău rêh ma gŭ bĭch 2 khay mô mpât du ntŭk uĕh nâp nău reh mbra mô uĕh, nău mĭn, nău rêh bah khân pơng khuch dŭt âk. Ndơn ma nĕ gay nău kơt nĕ ri he ndơ̆ lăp ngih dak si âk lơn, chuyên khoa âk lơn gay rek, mkra an khân pơng rnôk an gŭ du ntŭk.

          - Ndrĭ nai dak si ntĭm moh nău an njrăng dêr pă 2 nting tơm blu mêh?

- Nai dak si Trực: Dŭt âk pă 2 nting tơm blu lĕ rngôch lah nuĭh ranh, ma nuĭh ranh dŭt âk rmanh yor naư rêh gŭ âm, khân pơng rêh du hê mô lah ndrô ranh, tât yan mih khân pơng knŭng rhat jâng n’hanh pă. N’hanh ăp nuĭh ranh brah pă mô geh oh kon gŭ ndrel ri đă đŏng ăp nuĭh kon rnôk mât rong me bơ̆, nuĭh ranh he an njrăng tâm jay, ntŭk way mbĭr an jŭt kloh, dăp uĕh ndoh ndơ gay nuĭh ranh hăn mô geh kol yor nuĭh ranh way geh nău ji leh, hăn chrach măng mô lap tom brah. Lah ăp nuĭh kon saơ me bơ̆ brah an ndơ̆ tât ngih dak si gay dơi mât rong. Đah bu urr rlău 60 năm deh, an mât uĕh nuih n’hâm, an geh nău gŭ âm ngêt sa, tiăr nti săk soan, ntop canxi, chất khoáng... ntop an hun hao uĕh lơn n’hanh nting nâp dăng lơn./.

Ơ, lah uĕh ăp nău nkoch dŭt di bah nai dak si.