VOV4.Mnông-Ăp nar dăch aơ, geh du nău ngăn dŭt vrê lah nuĭh ƀon lan rvăt êng dak si njrăng rdâng nuh srê Covid-19 ta ntŭk tăch dak bâh nău tâm mbơh êng mô lah uănh ta mạng. Bâh geh nău nĕ, âk nuĭh lĕ geh tăch ăp ntil dak si săm covid-19 mbơh lah njôt bâh Nga, Trung Quốc sĭt ta Việt Nam kơt dak si Arbidol (geh ƀư bâh Umifenovir) gay ma tăch an nuĭh dŏng. Klăch lơn, âk nuĭh săm êng Covid-19 rvăt dak si tĭng nău mbơh ơm bâh 7-8 ntil dak si an nuĭh tă geh ntưp covid-19 ta năp nĕ...gay ma ngêt săm Covid-19. Tĭng ăp nuĭh way kan, aơ lah nău dôl njrăng yor păng geh nău tât âk an săk soan nuĭh dŏng.

Dak si “Nđir gŭr” lah bâh du ntil dak si geh ntơ nău Nga lah arbidol aƀaơ geh âk nuĭh ƀon lan tâm mbơh nău tam săm covid bâh păng. Mô đê̆ nuĭh rvăt êng dŏng ngêt gay ma njrăng srê ăp nar du găr. Bâh ntơm geh ntưp srê tal 4 ntưp rêng âk ta khay 4-5 năm e, ta ăp nkuăl ƀon têh, nuĭh ƀon lan lĕ tâm mbơh rvăt dŏng. Lôch nĕ, ta âk nkual ƀon lan, âk rnăk vâl hôm nha geh rvăt nkrem an lĕ rnăk vâl, j jŏ geh sŏk ngêt kơt lah dak si njrăng săm bah Covid-19.

Ăp ntil dak si njôt ti bâh dak bah dih aơ dơi geh mbơh tăch ta ăp trang mạng xã hội kơt lah facebo ok, zalo, shope...tâm rnôk tu tơm ntoh luh n’hanh nău tam bâh păng mô gĭt na nê̆. Tĭng ăp nuĭh way kan umifenovir, geh geh ƀư jêng bâh ăp ntil dak si nđir gŭr” geh âk nuĭh ƀon lan rvăt dŏng aƀaơ tâm ban kơt âk ntil dak si êng, kanŭng lah ngoăy tâm âk nău rlong bôk năp ta rơh nuh srê gay ma joi trong ƀư dak si săm Covid-19 ta lam ntur neh. Lôch nĕ, mô đê̆ nău rlong mĭn uănh bôk năp lĕ rlu ƀư yorr mô tam mô lah mbra geh nău tât mô ueh đah nău tam dŏng. TS nai dak si Trương Hữu Khanh, groi kruanh rnâng kan hội truyền nhiễm nkuăl ƀon têh Hồ Chí Minh lah na nê̆: dak si njrăng dơi covid kanŭng lah ndra ma mbơh tơih dơm ma nuĭh tăch ndơ̆ mbơh gay ma geh tăch knơm nde ta nău mĭn rvê bâh nuĭh ƀon lan.

Kanŭng geh văcxin mơ dơi njrăng rdâng Covid-19, mô hŏ geh dak si săm bah Covid. Ta lam ntur neh, tâm ban kơt ăp ngih dak, geh rnôk lah ăp dak ƀư dak si khân păng mô geh ngêt dak si săm, nău nĕ yor tâm mbơh bâh nuĭh tăch dak si dơm. N’hanh rnôk bu tăch ma mô geh nău mbơh ngăn bâh n’gâng kan dak si mô gĭt dak si nĕ tam mô lah dak si rlăm, jêng lah tĭng gâp mĭn mô geh du ntil dak si ma ngêt ăp nar dơi njrăng Covid, njrăng Covid lah vacine n’hanh 5k dơm.

Tâm mbơh mpeh nău aơ, nai dak si Trần Văn Phúc, ngih dak si Sain Paul an gĭt: đah ăp ntil dak si geh dŏng njrăng rdâng Covid aƀaơ an geh dŏng tĭng nău ntĭm mbơh bâh nai dak si, n’hanh geh âk nău mô dơi an dŏng, an geh ƀư tĭng na nê̆, nkre lah tâm rnôk dŏng an geh uănh năl na nê̆ nău tât êng gay ma der geh ăp nău tât ndal. Nai dak si Trần Văn Phúc nkoch:

Gâp dŭt tâm ban nău mĭn lah nuĭh ƀon lan klach rvê n’hanh khân păng klach, bâh nău mĭn klach nĕ jêng tât an lah hăn rvăt ăp ntil dak si bu tăch ta ntŭk tăch rgâl, mpôl he an gĭt na nê̆ tu tơm ntŭk ƀư, ê hŏ nkpoch tât he ngêt dak si ngêt đah nău ntĭm mbơh. Nău nĕ jêng tât păng khuch âk tât săk soan yor dak si păng lăp ta klơm, păng tât leh, păng geh khuch âk tât ntŭk êng tâm săk đŏng. Yor nĕ, gâp saơ dŭt âk ăp nuĭh ƀon lan ngêt dak si kơt nĕ nău ji lơ ma hô dơm, lơ ma jŏ bah, păng mô geh nău tam săm bah ji.

Mô dơn rvăt êng dak si săm covid, âk nuĭh geh nău ji ntưp đah Covid hôm nha geh dŏng êng dak si geh 7-8 ntil, tâm nĕ geh dak si geh corticoid bâh ăp nuĭh ntưp srê ba năp nĕ. Tĭng Tiến sĩ, nai dak si Trương Hữu Khanh, nău aơ geh khuch âk an săk soan nuĭh dŏng.

7-8 ntil dak si nĕ ntơm nơh bu geh dŏng rnôk nai dak si mât săm an ngêt, tâm rnôk nuĭh ƀon lan mô hŏ geh chuh n’gang. jêng lah, aƀaơ, dŭt âk nuĭh têh lĕ lôch chuh n’gang, geh nuĭh tŏng 3 nglai, mô dơi geh dŏng ăp ntil dak si nĕ yor păng mô ueh tât nău an săk jăn ba kơi tay, păng geh nău tât, mbra lah luh mham trong proch, nkân dak tâm săk, hao duh mham, mô dơi dah ngêt.

Nuĭh rblang: Thị Đoắt