VOV4.M’nông: Ta n’gor Gia Lai aƀaơ srê duh rtoh trong mham lĕ ntoh ta ăp nkuăl, nkual têh, nkual ƀon têh đah rnoh nuĭh ntưp hao bơi 60% nkôp đah rơh aơ năm e.

Dôl mât uănh kon bu ur ta Ngih dak si nkual ƀon têh Pleiku, yuh Nguyễn Thị Bích Tuyền, gŭ tổ 3, phường Trà Bá, an gĭt:

“Mon ta jay duh hô 2 nar, duh mô hŭch jêng gâp mư ndơ̆ tât ngih dak si gay uănh năl mham ri nai dak si lah mon geh duh rtoh trong mham n’hanh gâp lĕ gŭ ta aơ nar aơ lah tŏng du pơh. Ntŭk gŭ rêh jay gâp ri ntŭk nĕ lah ntŭk âk nuĭh ƀon lan yơn ma trong dak hoch, dak dŏng, dak mih hŏch tâm rbông nĕ ri hôm e nkân dak ta nĕ, n’hanh gâp mĭn nĕ lah ntŭk deh măch dŭt âk”.

Hom ta Khoa hồi sức tích cực n’hanh chống độc-Ngih dak si Nhi Gia Lai, yuh Lê Thị Duyên, gŭ ta nkuăl têh Ia Kha, nkuăl Ia Grai, an gĭt, rnôk saơ kon bu ur 12 năm deh geh ăp nău ntoh kơt ji bôk, way măt, duh hô, yuh lĕ ndơ̆ hăn ngih dak si nkuăl Ia Grai gay uănh nđôi yor duh rtoh trong mham. Jêh nklăp 2 nar nu nău săk oh mbăn n’hanh dơi njŭn dâl tât ngih dak si gưl bah lơ săm ngăch:

“Kêng măng nar prao mon ji bôk way măt, uănh duh an mon ri saơ mon duh hô jêng ôi nar pơh gâp an mon lăp ngih dak si ta nkuăl Ia Grai. Ta nĕ bu an ngêt dak si bah duh đah ntop dak. Tât măng mon geh hok âk đah ji ndŭl ri nai dak si an mon ngêt dak si. Ôi aơ ri nai dak si hăn uănh năl mham đah siêu âm ri an ndeh jŭr ta aơ dâl”.

Nai dak si ta Ngih dak si Nhi Gia Lai dôl but uănh, uănh nđôi săk soan an kon se geh duh rtoh trong mham.

Nai dak si Trần Thế Phương-Nai dak si Chuyên khoa I, Khoa hồi sức tích cực n’hanh chống độc, Ngih dak si Nhi Gia Lai an gĭt, bah bôk khay 5 tât aƀaơ, ngih dak si lĕ wơt dơn săm 46 nuĭh ntưp duh trong trong mham. Nău bah nuĭh ji Nguyễn Hải Anh mbăn lah yor rnăk wâl mô ngăch saơ.

“Mon lăp ngih dak si tâm nar tal 5 bah ji duh rtoh trong mham đah geh duh, saơ bôk năp lah duh hô na nao nkre m’ưm hok, hok luh dak pŭt, hăn ăch ônh, geh saơ luh mham trong proch. Nar tal 5 bah ji ri mon ŏk r’ah, ji ndŭl ta klơm dŭt lah âk. Aƀaơ lăp tâm khoa ri ăp nai dak si n’hanh nuĭh kan dak si lĕ ngăch wơt, nchroh n’hanh săm ngăch an mon đah ntop dak, ntop tay rnoh dak mon lĕ roh luh bah dih. Aƀaơ hin mon dôl dơi dŭt n’hâm săm đah dak bah hao ndal tĭng trong săm bah N’gâng kan dak si”.

Aƀaơ duh rtoh trong mham ta Gia Lai lĕ ntoh ta lĕ rngôch ăp nkuăl, nkual têh, nkual ƀon têh đah 112 ntŭk srê, 306 nuĭh, hao bơi 60% nkôp đah rơh aơ năm e, tâm nĕ geh du hê khĭt. Tĭng năl lah bah n’gâng kan dak si, ăp nuĭh ji hao âk bah khay 5 tât aƀaơ. Rnôk aơ lah hô tâm yan mih, mih duh nkre dơh an măch Degue deh, hun hao. Tĭng rơh ri nklăp năm 2022 ntoh srê duh rtoh trong mham ta n’gor Gia Lai mbra dŭt âk. Wa Đinh Hà Nam, Groi kruanh N’gâng kan dak si Gia Lai, ntĭm lah:

“Đah ji duh rtoh trong mham ri geh dĭng lĕ 4 type, ri aƀaơ ta n’gor Gia Lai lĕ geh 3 type gŭ. Jêr jŏt ngăn lah nuĭh ntưp type aơ hôm dơi ntưp type êng tay, ntưp duh rtoh trong mham mbăn n’hanh khĭt tâm nar tât geh nu nău dŭt jêr jŏt. Nuĭh ƀon lan nsrôih ƀư tĭng nău ntĭm bah nău kan dak si, lơn lah trong kan răk rao ntŭk ntô gŭ âm, lơn tay lah mô an dak nkân, mô geh tăp măch rhai dak mô geh duh rtoh trong mham, mô geh dak nkân ri mô geh măch rhai dak, nuĭh ƀon lan rgum, ƀa ƀơ uănh nđôi chiău ma ngih wâl nơm, chiău ma ntrŭk gŭ rêh bah nơm mô an geh dak nkân, kơt nĕ trong kan njrăng n’gang duh rtoh trong mham lĕ geh tam du njoăt dŭt uĕh”.

Yuh Lê Thị Duyên, gŭ ta nkuăl Ia Grai, dôl mât kon bu ur geh duh rtoh trong mham geh nău rgâl mbăn.

Tĭng ăp nuĭh way kan dak si, duh rtoh trong mham lah nău ji ntưp ngăch yor kaman Dengue ƀư. Nău ji yor măch rwanh trêng bah nuĭh nuĭh aơ tât nuĭh ngăn tă bah măch kăp. Aƀaơ mô geh dak si săm tam n’hanh mô geh vaccine njrăng n’gang. Yor nê trong njrăng n’gang uĕh ngăn lah nkhĭt măch, tăp rhai dak n’hanh njrăng n’gang măch kăp. Tĭng nĕ, nuĭh ƀon lan jăng lơi ntŭk deh bah măch, nkhĭt tăp rhai dak đah: Kŭp lĕ rngôch ăp ndơ n’gâr dak gay măch mô lăp deh tăp; m’ơk ka tâm ăp ndơ n’gâr dak têh (bể, ntu dak, yăng dak...) gay nkhĭt măch, rhai tu dak; rgâl rao ăp ndơ n’gâr dak jêt n’hanh dah găp.... ăp pơh; rgum, jăng ăp ndơ ndŏk nja tâm jay n’hanh wăr jay, răk rao ntŭk ntô, nkŭp ăp ndơ dŏng n’gâr dak mô dŏng tât; an bôh mô lah dak ngi tâm ngan dak rkơl tủ ngan, rgâl dak bình nkao; njrăng n’gang măch kăp đah trong, nsoh bok ao jong ty, bĭch kăt mŭng n’ăp măng nar; dŏng bình xịt măch, nhang măch, kem măch, vợt điện rpuh măch; an nuĭh geh duh rtoh trong mham bĭch tâm mŭng, dêr măch kăp an ntưp ji nuĭh êng; nsrôih tâm rgop đah n’gâng kan ƀon lan n’hanh nău kan dak si tâm ăp rơh puh dak si njrăng n’gang srê.

Aƀaơ, nău săm ji duh rtoh trong mham geh ăp nău ƀư tĭng uănh nđôi n’hanh mât chăm kơt ntop kơl ăp ndơ khlay tâm săk. Rnôk geh duh rtoh trong mham, tâm rnôk nu nău, ji dơi rgâl bah n’gơch tât rnoh mbăn dŭt ngăch, yor nê, nuĭh ji rnôk saơ duh hô ndal 39-40 độ C, jŏ bah 2 nar let lơ, jêr bah duh, ji bôk hô ta ndăl kleng, bah kơi bôk, ntoh rplay, ntoh đêt ntŭk têl rtoh trong mham ta ntô, luh ban... an ndơ̆ ngih dak si dâl gay dơi ăp nai dak si but uănh, nchroh n’hanh uănh nđôi, săm ăp nău ji êng gay dêr ăp nău rgâl mbăn geh an nuĭh ji. Lơn lah, mô dơi an uănh nđôi êng n’hanh ntop dak ta jay, ƀư klach lơn lah mô săm di, ngăn lah đah ăp nuĭh geh mbăn./.

          Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja