VOV4.M’nông: Tâm du khay bah năp, srê duh rtoh mham luh rih ta n’gor Gia Lai geh dŭt n’hâm jêr jŏt đah rnoh nuĭh hao ngăch. Bah năp nău ngăn aơ, nuĭh ƀon lan, n’gâng kan bah dâng đah nău kan dak si tâm nău mbơh ƀư trong kan njrăng n’gang, săm duh rtoh mham rih.

Jêh rlău du pơh na nao mih, yuh Pel, ta ƀon Phung, xă Biển Hồ, nkual ƀon têh ndrel đah ăp nuĭh tâm rnăk wâl hăn uănh ăp ntŭk tâm jay gay jăng lơi dak nkân, rhai dak njrăng duh rtoh mham rih. Yuh Pel an gĭt, aơ lah nău ƀư ƀa ƀơ bah rnăk yuh bah bôk yan mih tât aƀaơ:

“Tâm rnăk wâl ri mô hŏ geh nuĭh duh rtoh mham rih, yơn gâp an njrăng, an răk rao, tâm jay rnôk hăn bĭch an kăt muh, hôm jŭm dăr jay saơ dak nkân bah dih ri an jăng lơi, răk jŭm dăr mir n’hanh jay”.

Wa Đinh Thị Hoa, Groi kruanh UBND xă Biển Hồ mbơh, bah bôk năm tât aƀaơ xă lĕ kơp dơn 15 ntŭk srê ta ăp ƀon, thôn đah rlău 20 nuĭh ntưp duh rtoh mham rih. N’gâng kan ƀon lan xă ngăch geh ăp trong gay nchoeng n’gang ăp ntŭk srê, nkoch trêng nuĭh ƀon lan n’hao wât njrăng n’gang duh rtoh mham rih.

“Jêh rnôk saơ ntŭk srê, xă lĕ tâm rgop đah ngih dak si xă n’hanh thôn tâm nchră đah nuĭh ƀon lan muih koăih ndŏk mbrâm, koăi kloh dak nkân, ntŭk ma măch deh tăp rhai dak, tăp rhai dak nkhĭt lơi. Nkre ntĭm đă ngih dak si mbơh đah ngih dak si nkuăl groi nđôi kop ji n’gor Gia Lai gay ntop kơl, pă an hoá chất puh njrăng n’gng ta ăp ntŭk srê lam hvi 200 mét ta ăp ntŭk srê dơi nking n’gang”.

Nuĭh ƀon lan Gia Lai njrăng n’gang duh rtoh mham rih đah trong mô an ăp ndơ n’gâr dak nkân.

Nkuăl Ia Grai lah ngoăy tâm âk ntŭk kơp dơn srê duh rtoh mham rih jêr jŏt ngăn n’gor Gia Lai đah bơi 370 nuĭh ntưp tâm năm aơ. Tĭng wa Ngân Văn Thư, Kruanh Ngih dak si nkuăl Ia Grai, aƀaơ ntŭk kan dôl săm an 20 nuĭh ji, rĭng du nar wơt dơn 5 nuĭh, du gưl âk lah ăp phung kor rtăk cao su.

“Ngih dak si nkuăl lĕ tâm ôp an ban ntĭm rđău UBND nkuăl rgŏ jă lĕ trong chính trị lăp, rgŏ jă rơh lĕ ƀon lan nsrôih rƀŏng tĭng răk rao ntŭk ntô nkhĭt măch rhai dak. Gŭ ta nkuăl lah ăp phung pah kan Công ty cao su, ăp rmôt nkra njêng ta nông trường ri ăp ntŭk srê hôm e rvê rhai dak, măch. Lơn lah ngan, ndơ dŏng kor rtăk cao su hôm e nkân. Mĭn lah na nê̆ nkô̆ nău ri ngih dak si lĕ tâm ôp, ndâk njêng trong n’hao trong kan uănh nđôi, rgŏ jă nuĭh ƀon lan râng răk rao ntŭk ntô, nkhĭt măch rhai dak”.

Tĭng ntŭk uănh nđôi kop ji n’gor Gia Lai, dĭng lĕ nuĭh ntưp duh rtoh luh mham rih bah bôk năm tât aƀaơ lĕ hao tât 2.821 nuĭh (tâm nĕ, geh 1 hê khĭt). Srê duh rtoh luh mham rih geh ta 131/2020 xă, phường, nkuăl têh bah lĕ rngôch ăp nkuăl têh, nkual ƀon têh. Ntŭk geh rnoh nuĭh ji ntưp âk lah Ia Grai, Ia Pa, Chư Prông, Krông Pa, Chư Păh, Pleiku, Đăk Đoa...

Wa Đình Hà Nam, Groi Kruanh n’gâng kan dak si Gia Lai an gĭt, geh 3 tâm dĭng lĕ 3 tuýp duh rtoh mham rih dôl geh ta n’gor, geh DEN1, DEN 2 n’hanh DEN4. Yor nê mbra jer jŏt tâm khay tât, nchrăp hô ngăn geh tâm khay 8 n’hanh khay 9. Lơn lah nuĭh ntưp tuyep aơ geh tâm nău ntưp êng đŏng n’hanh nu nău kop ji mbăn lơn. Kơt nĕ, geh nuĭh ji ntưp duh rtoh mham rih mbăn n’hanh khĭt ta ntŭk tâm khay tât geh jêr jŏt. Tĭng wa Đình Hà Nam, bah năp nu nău jêr jŏt bah duh rtoh luh mham rih, n’gâng kan dak si ta ntŭk dôl ƀư tĭng rjăp ăp trong njrăng, n’gang kop ji, puh dak si khĭt măch ta ăp nkual geh srê mô hŏ ƀư uĕh wơt dơn, săm nuĭh ji gay n’hŭch ăp nuĭh ntưp duh rtoh mham rih tâm ntŭk gŭ rêh. Jăng lơi ntŭk deh tăp n’hanh gŭ bah măch n’hanh rhai dak lah nău ƀư dŭt n’hâm khlay an ƀư ƀa ƀơ tâm trong kan njrăng n’gang, srê duh rtoh luh mham rih.

“Ta n’gor Gia Lai tĭng tuýp lĕ dơi năl ri geh ntưp duh rtoh mham rih mbăn n’hanh khĭt tâm khay tât geh dŭt jêr jiŏt. Trôk nar geh mih, geh duh, nkân dak lah du nău dơh an măch, duh rtoh mham rih hun hao. Gay njrăng ăp ntŭk tâm ôp an ban ntĭm rđău njrăng n’gang srê ta ntŭk mpeh trong kan nkoch trêng, mbơh tơih mpeh njrăng n’gang duh rtoh mham rih gay m’hâm ƀư jăng lơi nău hun hao rhai dak, lah he dŏng yăng gri, bể gay n’gâr dak ri an kŭp gay măch mô dơi hun hao tâm nĕ”.

          Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja