VOV4.M’nông: Ji rtoh ta săk bah dôk lĕ dơi Rmôt kan dak si lam ntŭr neh (WHO) ƀư rƀŭn ndal n’hanh n’gluh âk trong mbơh njrăng đah nău ji aơ dôl ntoh. Aƀaơ nău ji lĕ ntoh ta 12 dak ta lam ntŭr neh kơt Anh, Tây Ban Nha, Bỉ, Ý, Pháp, Đức, Bồ Đào Nha, Thụy Điển, Mỹ, Canada, Australia n’hanh geh âk trong rêng ta âk dak êng.

 Ji rtoh ta săk bah dôk lah du nău ji đêt mâp, yor kaman geh “mpôl” đah nău ji geh âk. Nuĭh ntưp ji way geh ăp nău ji kơt phát ban, duh, ji bôk... Tĭng ăp nuĭh way kan, ăp nuĭh ji rtoh ta săk bah dôk ntưp tât tă bah tâm mâp đah nuĭh ntưp ji (tâm pah đah ăp nah, mbêl nsưng, kho ao, bôk, dak diu mprănh trong n’hâm...). Kon se, nuĭh têh lah nuĭh dơi ntưp ji.

Lĕ rngôch ăp nuĭh ntưp ji bah da dê jêh đêt pơh, rnoh khĭt mô âk. Yơn lah, ăp nkô̆ nău jêng tât nău ji mbăn, ƀư khĭt nuĭh âk geh: nuĭh ntưp nău ji geh mâp jŏ đah kaman, kon se, nuĭh geh soan chol nău ji mô dăng.... Ăp nuĭh khoa học an gĭt, nău ji aơ jêr ntưp rêng lơn nkôp đah srê Covid-19. Yơn lah, nuĭh ji rtoh ta săk bah dôk dơi jêng nău ntêt nkri săk soan lam ntŭr neh lah mô geh vaccine njrăng n’gang ngăch.

Ăp nău ji bah nău ji rtoh ta săk bah dôk:

Nar trăm ji: Lah du hê mô lap ntưp nău ji rtoh ta săk bah dôk way jêh rnôk ntưp kaman ƀư jêng nău ji môr rtoh dôk ri nar trăm ji geh bah 5 tât 21 nar, jêng lah jêh nar nĕ ăp nău ji bôk năp bah nău ji mư ntơm ntoh. Du đêt nuĭh, nar trăm ji jŏ jong tâm 7 tât 14 nar.

Ăp nău ji ntoh bôk năp rnôk geh: duh (way lah nău ji bôk năp); ji bôk hô; ŏk r’ah ji dôn n’hanh ăp soan; klach  nđik; jêh rnôk geh nău ji duh, nuĭh ji rtoh ta săk bah dôk geh phát ban bah 1 tât 3 nar.

Rtoh ta săk dôk moh trong ntưp ?

Srê rtoh ta săk bah dôk dơi ntưp rnôk tâm pah đah mham, dak tâm săk, dak diu mprănh trong n’hâm, ntŭk sôt ta ntô mô lah nsiăp ntô kar bah nuĭh ji (mô lah bah mpa geh ntưp ji). Rlău ma nĕ, sa poăch mpa geh ntưp, tâm pah đah ăp ndơ dŏng bah nuĭh ji (bôk nah, kho ao,...) mô lah tâm pah đah ăp ntŭk ntô sôt bah nuĭh ji jêng ƀư du đêt nuĭh ntưp ji môr rtoh dôk. Yor rĭ, lah rêh nsum đah nuĭh ntưp ji aơ ri dơi ƀư ntưp ji way dŭt âk. Rlău ma nĕ, nău ji aơ dơi ntưp bah mê̆ tât oh bê n’hanh jêng tât nău ji rtoh ta săk bah dôk bah ndŭl me.

Du đêt nău an njrăng n’gang nău ji rtoh ta săk bah dôk.

Bôl mô dơi kơp dơn ăp nău ji rtoh ta săk bah dôk ta Việt Nam yơn nău njrăng n’gang an dơi uănh. Du đêt trong mkra dơi kơt dŏng gay n’hŭch geh ntưp ji geh:

- Dêr tâm mâp đah mpa geh ntưp kaman ƀư ji rtoh ta săk bah dôk (mpa geh ji, mpa khĭt ta ăp nkual geh ji rtoh ta săk bah dôk, mpa ntôn geh ntưp ji...)

- Ƀư tĭng ngêt duh, sa sĭn. Knŭng sa ăp mpa gĭt tu tơm, lĕ jêh uănh năl.

- Dêr mâp đah nuĭh geh ntưp ji. Mô pah tâm ăp ndơ bah nuĭh geh ntưp ji.

- Nkhah êng nuĭh geh nău ji/geh nău ntưp ji.

- Wăn bok put mbung ƀa ƀơ. Rao ty đah xa ƀu n’hanh dak mô lah dŏng dak rao ty geh cồn mhe geh mâp đah nuĭh êng.

- Kơp tât rnôk aƀaơ, mô hŏ geh trong mkra mô lah dak si săm an nău ji rtoh ta săk bah dôk. Yơn lah, nuĭh ji mô an rvê ir yor nău ji dơi hŭch bah n’hanh bah êng mô kâp săm. Kônh wa an njrăng, ta nuĭh ji tă chuh vaccine njrăng n’gang ji hôm e geh ntưp nău ji rtoh ta săk bah dôk. Yơn ăp nău ji way geh n’gơch lơn, mô geh mbăn n’hanh đêt geh plơ̆ tay, mô kâp nking n’gang.

Kônh wa an njrăng n’hao wât njrăng dêr srê. Ƀa ƀơ uănh ăp nău mbơh ji gay njrăng đah ăp trong njrăng n’gang srê an rnăk wâl n’hanh nsum mpôl gŭ rêh./.

          Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja