Hao huyết áp aƀaơ ƀư nklăp 10,8 rkeh nuĭh khĭt ăp năm ta lam ntŭr neh n’hanh rnoh aơ nchrăp nar lơ hao yor nuĭh ƀon lan lam ntŭr neh dôl hao n’hanh ngăch ranh. Êng ta Việt Nam, rnoh nuĭh ntưp hao huyết áp hao dŭt ngăch ma rnoh năm ntưp ji lŏ narr lơ mom, na nê̆ hao huyết ăp ta nuĭh rlău 18 năm deh geh tât 30,1%. Nău kan dak si ndơ̆ an mbơh njrăng hao âk kơt aƀaơ đah nău ji aơ.

Rƀŭn nchră năm aơ ta Cần Thơ đah bôk nău “Tâm rnglăp hao huyết áp đah ăp nău ji play nuih n’hanh nău rgâl”, geh 26 bôk nău đah tât râng nău mbơh bah bơi 170 nuĭh way kan tât bah ăp ntŭk kan way kan mpeh m’ham play nuih-huyết áp tâm lam dak kơt lam ntŭr neh. Aơ ngăn ngên rƀŭn nkoch ăp nău mĭn njêng khoa học bah dĭng lĕ tât mĭn njêng bôk năp tâm nău kan huyết áp n’hanh ăp nău ji ndrel ntưp. GD.TS Huỳnh Văn Minh, Kruanh Hội Tim mạch học Việt Nam an gĭt:

Rƀŭn nchră mô knŭng rgum tâm hao huyết áp ma hôm pơk hvi an ăp ntil nău mhe ngăn, dôl dơi uănh tât kơt chrach njŭng, lăi, mô uĕh lipit mham; kơt ăp nău ji ntưp ndrel kơt mạch vành, leh, mô uĕh trong nsôr n’hâm, mô uĕh trong mham play nuih; ăp nău geh huyết áp êng kơt djuôr play nuih, chôt ndal m’ham rngok; ăp trong mkra mhe geh tât kơt di truyền học n’hanh ăp rmôt dak si mhe gay săm nău ji aơ.

Ji hao huyết áp lah mô dơi săm, jŏ nar mbra khuch âk tât ăp ntŭk tâm săk dơi kuăl lah ntŭk tât. Hao huyết áp geh 3 lvang, rnôk ji mbăn tât lvang 3 lah lvang bah ăp nău rgâl, mô lah mâp chôt ndak trong mham rngok yor tăch trong mham rngok mô lahj kol trong mham rngok ƀư dŭt mham rngok, djuôr play nuih. Đah chôt ndal mham rngok, bôl nuĭh ji bah, yơn n’glơi an dŭt mbăn ma nuĭh ji, rnăk wâl nuĭh ji an mbak jâk, geh rnôk rlău 10 năm... Nai dak si chuyên khoa 2 Lại Văn Nông, Giám đốc Ngih dak si Ngih sam ƀŭt Đại học Y Dược Cần Thơ nkoch, ăp mĭn njêng khoa học kơt nău tâm rgop săm, jao an công nghệ tâm nău hao huyết áp dơi tâm nchră ta rƀŭn nchră aơ nsĭt tay nău uĕh lơn mpêh mât uănh săk soan an nuĭh ƀon lan tâm nkual”

Rƀŭn nchră rgum rƀŭn lah dŭt khlay gay nkoch ăp nău ƀư mĭn njêng khoa học tă bah ăp nău nchih mbơh lĕ rngôch, ăp mĭn njêng chuyên đề, ăp mĭn njêng jru lĕ rngôch ăp ntil nău mpeh hao huyết áp n’hanh ăp nău ji ntưp ndrel, gay n’hao trong njrăng n’gang, nchroh, săm n’hanh uănh nđôi nuĭh ji ta mham play nuih lah nsum n’hanh hao huyết áp lah êng.

N’hêl na nê̆, dŭt âk ăp nuĭh ji hao huyết áp saơ săk nơm nâm ơm, knŭng saơ geh rnôk ăp nău ntoh kơt ji bôk, ngo măt, way măt, râm nuih mô lah geh ăp nău ntoh mbăn lơn kơt chôt ndal mham rngok... yor nău nê hao huyết áp dơi kuăl lah “nuĭh nkhĭt nuĭh mô mpơl săk”.

N’hêl na nê̆ nău mbơh aƀaơ: dŭt âk ăp nuih ji rnôk geh chôt ndal mham rngok, lăp khoa hồi sức cấp cứu ri nuĭh rnăk wâl mư gĭt lah nuĭh bên bah nơm geh hao huyết áp. Bôl ndrĭ dŭt âk nuĭh lĕ gĭt nơm geh hao huyết áp, huyết áp way hao, yơn mô saơ ji “hôm e ngăch dăng nâm ơm” lŏ thơ tha mô hăn but uănh n’hanh săm, mô lah săm mô di trong, knŭng lap khoa hồi sức câp cứu ri săk nơm n’hanh rnăk wâl mư saơ nău săm ji hao huyết áp n’hanh gĭt trong mât săk nơm lah khlay, yơn rnôk nĕ lĕ mbrơi.

Kônh wa n’hanh lĕ băl mpôl an rgâl nău rêh gay dêr ăp nkô̆ nău g3eh n’hanh săm ji hao huyết áp, nĕ lah:

Mô jŭp hât, ngêt ndrănh bia, ngăn lah bu klô. Aơ lah trong mkra têh dăng ngăn gay njrăng n’gang ăp nău ji mham play nuih n’hanh bah dih play nuih.

Ndơ ngêt sa: Ƀư tĭng trong sa đêt bôh mbra kơl ƀư nuih hao huyết áp. Nuĭh geh hao huyết áp an dŏng ăp ndơ sa geh đêt kali, sa âk play dŭm, an sa ka, tuh, rnga, mô sa ngi n’hanh klung klơm geh âk a xít lăi n’hanh cholesterol ƀư chah trong mham.

N’hŭch jâk săk n’hanh hăn jâng: N’hŭch jâk săk mbra n’hŭch huyết áp ta nuĭh lăi n’hanh geh tam uĕh đah ăp nuĭh ji hăn ndrel kơt chrach njung, mô uĕh li pít mham; an mât rnoh jâk săk MBI<25.

Dêr ăp tress: Gĭt năl săk n’hanh mât an ăp nuĭh gay mĭn njrăng n’gang n’hanh dơi dêr ăp nău mâp mô geh; ƀư n’hanh mât an săk nơm du nău rêh nuih n’hâm uĕh, săk jăk aih.

Lah he geh hao huyết áp đêt, trong mkra rgâl nău rêh kơt mhe nkoch dơi kơl hŭch huyết áp jŭr rnoh nâm ơm ma mô kâp dŏng tât dak si. Đah ăp nuĭh lĕ ƀư tĭng ât ngêt sa, tiăr nti săk soan n’hanh trong săm mô kâp dak si ma huyết áp bah he mô hŭch, rnôk ne an dŏng dak si gay uănh nđôi huyết áp.