Nuĭh Tày ta Ba Chẽ ăp nuĭh gĭt đŏng đêt tơm dak si gay săm ji way mâp. Khân pơng tâm ntĭm mô lah ntĭm an gĭt ndrel mpeh tơm dak si tâm ăp rơh hăn tâm bri, âk nuĭh blău lơn ri sŏk ăp dak si săm ji nău ji jêr bah.

Wa Dương Thị Minh, xă Đạp Thanh, nkuăl Ba Chẽ, n’gor Quảng Ninh ƀư nău kan sŏk dak si nam gia truyền lĕ bơi 30 năm aơ, ăp dŭng dak si bah wa dơi tâm rgop bah đêt ntil tât âk ntil dak si. Gay dơi gĭt mpeh dak si lah nuĭh dŭt wât ăp ntil tơm dak si hon êng jêng bah jêt, wa Minh lĕ tĭng mê̆ bơ̆, u che hăn tâm bri joi tơm dak si. Rnôk geh sai, lap me bơ̆ sai ƀư nău kan dak si đŏng jêng lĕ tĭng nău kan bah u che n’glơi an:

Aơ lah tơm trầu tiên, tơm aơ dơi săm ăp nău ji kơt sial lăp, ji nting, ji ndŭl, ji ndŭl djroh, nuĭh geh siăk đơi dŏng dak si. Hôm aơ lah tơm dak si dŏng an ăp nuĭh geh prah pă nting ri dŏng gay put mbra bah dâl. Hôm aơ lah tơm dak si an nuĭh ranh, kon se jêt blău sa, brêt têh dŏng gâm dak ngêt mbra kah sa, nuĭh ngăch bah...

Tĭng wa Dương Thị Minh, nuĭh ƀư dak si ri ntŭk uănh saơ đŏng tơm dak si. Ăp nar wa hăn tôch geh đêt ntil, geh nti ri ih kro gay dŏng mbrơi mbrơi, geh ntil ri an dŏng rih mư dơi mât nău tam bah dak si nĕ.,.. Tơm dak si hon êng geh âk yơn mô di ăp nuĭh ŭch tôch lah tôch, lah ăp nuĭh ƀư kan mư dơi tâm rgop ăp ntil tơm, n’ha, play... jêng dak si săm ji tam.

Tơm dak si geh ta dŭt âk ntŭk, ta êp jay dâl geh đŏng mô lah geh ntil ri hăn tâm bri joi. Gâp nchrăp tâm pă ăp ntil tơm dak si an kônh wa tâm ƀon, yơn lah âk nuĭh lah mô dơi nkah gĭt lĕ ăp tơm dak si gâp ntĭm. Pơng tŏng ri mô gĭt lah ndâng tŏng. Geh nti knŭng du tơm lah dơi yơn geh âk ntil dak tâm rgop tât rhiăng ntil jêng âk nuĭh hôm e joi tât gâp gay sŏk dak si.

Wa Dương Thị Minh mô nkah gĭt tâm âk năm ƀư kan sŏk dak si nam lĕ săm bah an ndâng âk nuĭh. Wa knŭng ƀư tĭng nuih n’hâm nơm đah mpŏng dơi kơl an âk nuĭh. Nău tam lư ngai, lơ nar dak si bah wa dơi âk nuĭh gĭt tât. Nuĭh tât wa Minh rwăt dak si ta ăp n’gor kơt Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn jêh nĕ n’ăp ăp n’gor miền Trung n’hanh miền Nam. Aƀaơ, rnôk lĕ tât năm 70, wa ŭch trêng ntĭm an kon sau an nău kan dak si gia truyền mô geh roh rui.

Yuh Nịnh Thị Thắng, xă Minh Cầm, nkuắl Ba Chẽ, n’gor Quảng Ninh, kon wa Dương Thị Minh nkoch, bôl mê̆ ntĭm an dŭt âk tơm dak si yơn săk yuh mô dơi nkah gĭt ăp ntil dak si gia truyền bah rnăk wâl. Ăp nău dak si săm ji dơh kơt ji ndŭl, ji bôk, hor muh mô dơi nsôr yơn săm ăp nău mbăn an nti dŭt âk.

Mê̆ gâp ntĭm an âk tơm dak si yơn gâp mô dơi nkah gĭt ăp tơm dak si jêr. Knŭng nkah gĭt ăp tơm dak si săm ji dơh dơm. Gâp gĭt kloh tơm dak si săm moh nău ji ri mư janh sŏk dak si.

Ba Chẽ lah nkuăl nkual prêh bah mpeh Đông Bắc n’gor Quảng Ninh đah âk dôr yôk prêh, ntŭk geh âk ntil tơm dak si khlay hon êng. Tâm dĭng lĕ rnoh rlău n’gul rbăn ntil tơm si dơi kơp ta Ba Chẽ geh tât 30 ntil tơm dak si khlay, kơt: Ba kích, trà hoa vàng, sêt lim pŭt, cát sâm... Bah âk ntil tơm dak si khlay nĕ kônh wa nuĭh Tày ntŭk aơ lĕ dơi tâm rgop âk ntil tơm dak si săm ji tam. Wa Trần Thị Cửu, thôn Bắc Xa, xă Đạp Thanh, nkuăl Ba Chẽ, n’gor Quảng ninh an gĭt:

Gâp tăch âk ntil tơm dak si kơt bum khúc khắc, sâm nam, sâm câu... ngăn lah ta Ba Chẽ geh bum Ba Kích. Ăp tơm dak si aơ gâp hăn tâm bri joi êng. Ăp ntil tơm dak si geh trong dŏng êng êng, tơm ri gâm dak ngêt, tơm ri dŏng ƀư dak si ŭm, trăm jâng. Ăp ntil dak si bah jay gâp ri bu năch ta bah dâng gĭt tât n’hanh kuăl điện đă gâp njuăl tĭng trong bưu điện.

Nar aơ, ndrel đah y học mhe ri y học cổ truyền tâm rgop mô jêt tâm mât uănh săk soan bah nuĭh ƀon lan. Yor nê, ăp nău dak si nam gia truyền bah nuĭh Tày lah êng n’hanh ăp rnoi nuĭh mpôl đêt lah nsum lah du gâl mô dơi mô geh tâm nău rêh bah kônh wa nkual prêh. Tă bah nĕ, kơl kônh wa geh nău wât mât bri hon êng rgop nsĭt khlay wăng sa an nuĭh ƀon lan.