Tâm ăp nar, Khoa Vật lý trị liệu-ndâk n’hâm soan, Ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên ndơn, săm, ndâk n’hâm soan ân 100-120 tŏ nŭih. Ngăn lah nau khuch bah geh ji rmanh tâm săk, khuch bah nau ji tât bôk rngok, nting bŭt, nting kuih, khuch ji chôt ndal...Nai dak si CKI Huỳnh Văn Lộc, Kruanh Khoa Vật lí trị liệu-Ndâk n’hâm soan, Ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên mbơh:

 ‘Rnôk aơ, Khoa ndâk n’hâm soan hŏ geh tŏng máy móc, ndơ dŏng gay ma kơl an nau săm ân nŭih ji. Khoa dôl khám ndrel săm ndâk n’hâm soan ân nŭih ji bah ăp chuyên khoa tâm ngih dak si gay ma njrăng der ăp nau khuch geh tât êng kơt: sôt tâm săk, huănh soan, dăng soan, kol hoch trong klơm soh, nau khuch bah nau tă geh ji, tâm tom...Yơn lah, hôm ân geh nchrăp tay ăp máy móc ueh mhe kơt lah: Từ trường trong rngok, ntrong ƀư Rô-bốt ndâk n’hâm soan kŏ kơt lah ntĭm nti gay ma n’hao nau blau ân ăp nŭih nai dak si gay ma tŏng dơi nau ŭch ndâk n’hâm soan nar lơn ma ueh bah nŭih ji”.

 Ndâk tâm soan tâm di trong leo tât nau ueh ngăn ân nŭih ji, mô êng knŭng ndâk tay n’hâm soan jêh rnôk săm ji ma hôm ŭch ngăn ăp nau tât khuch geh ntop ba kơi.

Wa Trần Văn Hằng, gŭ tâm Xã Hoà Thắng, nkual ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak geh kol mham tâm rngok lăp săm tâm ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên. Jêh rnôk săm, bol ma geh mât dơi nau rêh yơn ăp nau geh dơi kơt: sa, ngêt, hăn ro, ăch chrach...wa Hằng ê dơi geh ƀư êng, ma kâp geh nŭih kơl an. Geh ăp nai dak si mbơh, rnăk wa leo păng tât khoa Vật lý trị liệu-ndâk n’hâm soan gay ma ntĭm nti. Jêh rlau du khay nsôih nti, n’hâm soan wa Hằng hŏ geh ueh. Wa Hoàng Thị Diệu, ur wa Trần Văn Hằng, nkoch:

 ‘Lăp ngih dak si tâm Khoa ngoại Thần Kinh rnôk nê păng ji hô ngăn, jô lôch măng nar mô geh hăk bĭch. Păng mô blau ngơi, knŭng bĭch du ntŭk dơm, jâng ty đah ma mô dơi mpât. Tât rnôk aơ jêh rlau du khay ndâk n’hâm soan, jâng ty đah ma păng dơi geh mpât. Tât jêh rlau du khay săm ndâk n’hâm soan, jâng ty păng dơi mpât, dơi nsŏng, dơi gĭt âk nau đŏng. Nau ji bah păng ƀa hin mbơm oi ndrel geh nau ueh lơn”.

 Du hê nŭih ji êng đŏng nê lah Chu Thị Huyền, tâm xã Ea Wuăng, nkuăl Krông Pắk, n’gor Dak Lak. Jêh âk khay săm yor geh tâm tom ndeh, yuh lŏ mô dơi hăn ro, mô dơi nsŏng jâng. Jêh rlau du khay ntĭm ndâk tay, yuh Huyền ndơn saơ nau tam ngăn bah nau săm aơ. Yuh Huyền, nkoch:

‘Nau ji bah gâp rnôk aơ mbơm oi hôm. Rnơm nai dak si gơih, bonh đă kơl an ân nŭih ji geh n’hâm ŭch ntĭm nti. Lor ma hăn ta aơ jâng gâp mô dơi hăn oh, lah nsŏng ri jêr ngăn. Jêh rnôk săm nklăp du pơh ri rnôk aơ hăn ro mpât jâng hŏ ueh lơn”.

Gay nŭih ni dơi ndâk ngăch ndrel njrăng nau khuch, ăp nau chiăr nti n’hâm soan geh nau dak si ndrel nŭih kơl ndâk n’hâm soan ntĭm êng ân ăp nŭih jim nsing tâm nau ji, n’hâm soan nŭih ji. Ăp nau ndâk n’hâm soan geh ƀư dŏng: Mpât săk soan (nau ntĭm ơm geh ƀư tâm săk nŭih ji ndrel ăp nau ntĭm nti đah máy kơl an), vật lí trị liệu (lazer, sóng gleh, điện xung, siêu âm săm...) ndrel tâm lí trị liệu (kơl an nŭih geh nau ji đăp mpăn mpeh nau mĭn, rlet nau jêr bah nau ji ndrel ntĭm mbơh ri nau kan ân nŭih ji lah geh nau ŭch).

 Rnôk aơ, nau kan săm ji geh âk nau rgâl, n’hao rnoh nŭih ŭch geh ndâm n’hâm soan, kơt: Tâm tom khuch rmanh, ji play nuih, chôt ndal, nau ji mô ntưp, ji tâm bôk rngok...yơn lah, ăp ngih dak si khám săm ji mhe knŭng geh dơi ntơm 15-20% nau ŭch ndâk n’hâm soan bah nŭih ji, 80% hôm e ri nsung tâm ƀon lan. Ndrel ma nau njrăng ndrel săm nau ji, ndâk n’hâm soan lah nhoat tal 3 tâm y học mhe. Aơ lah du nau ntĭm nti n’hâm n’hâm soan kơl an nŭih ji dơi mpât săk ndrel ăp ntŭk geh nau khuch mô lah mô hôm dăng. Ndâk n’hâm soan rnôk ŭch ƀư geh nsum ma nau njrăng ndrel săm ji. Nkô̆ nau bah nau aơ lah kơl an ân tam ân nŭih ji ndâk n’hâm soan, kơl an nŭih ji dơi tâm ban tâm di ma ntŭk rêh, nau rêh mô kơp rnơm bu kơl an, mô ƀư mbăk jâk ân rnăk vâl ndrel bu êngl nau kơl ueh lăp tâm bôk rngok bah nŭih ji, kơl khân păng geh nau ndơn saơ nau rêh ueh lơn, nuih n’hâm ueh, huch nau mĭn rvê tâm nau kan ndrel nau rêh.

Mra dơi lah, ndâk n’hâm soan leo tât nau ueh dơi âk ngăn, kơl an n’hao lơn tay nau săk tam bah nau săm, n’huch nau geh tât plŏ tay nau ji jêh rnôk săm ndrel kơl an nau njrăng rdâng nau ji tay. Yơn lah, gay ndâk n’hâm soan ueh ngăn, nŭih ji ân geh kơt tĭng nau ntĭm ntu bah nai dai si, nsôih ntĭm nti ndrel hăn tât ngih dak si geh nau tam, geh nau blau ngăn gay geh khám ndrel ntĭm nti nchiăr nti ân tâm di./.

Kơt lĕ nkoch, trong kan sĭt hao săk soan geh nău ƀư dŭt khlay, rgop n’hao săk rnglăy săm ji, n’hŭch nu nău plơ̆ tay ji jêh săm. Gay wât tay ăp nkô̆ nău geh tât sĭt hao săk soan tâm săm n’hanh njrăng n’gang ji, rmôt PV nkô̆ way nkoch lĕ tâm nchră đah nai dak si CKI. Huỳnh Văn Lộc, Kruanh khoa Vật lý trị liệu-Sĭt hao săk soan, Ngih dak si Đa khoa nkual Tây Nguyên.

- Dăn nai dak si an gĭt nău ŭch bah sĭt hao săk soan đah nuĭh ji? Ăp nuĭh an ƀư tĭng sĭt hao săk soan, hơi nai dak si?

Nai dak si CKI. Nguyễn Văn Lộc: Sĭt hao săk soan an nuĭh ji gay njrăng dêr ăp rvên ntoh tay ma nuĭh ji dơi mâp tâm rnôk săm kơt sôt, môr klơm soh yor nkân n’hak, hoanh soan, dăng rpăk... Sĭt hao săk soan hôm kơl n’hao dơi tay bah nuĭh ji, kơl khân pơng mât uănh êng, hăn mpât n’gơ, tâm mâp mbơh ngơi n’hanh hôm rgâl uĕh, rgâl nău wât mbơh ngơi bah kon nuĭh đah ăp nuĭh rven rvo kơt rgâl ntŭk ntô, nău kan an nuĭh rven rvo dơi tâm rnglăp kon nuĭh.

Lĕ rngôch ăp nuĭh ji, nuĭh rvên rvo jêr jŏt mpât n’gơ, uănh, djăt; ăp nuĭh mbrơi hun hao đah nuih n’hâm; nuĭh ji geh nău ƀư mha; tât ndal; nuĭh ji động kinh, bệnh phong; nuĭh ji roh hŭch nău dơi săk soan bah ăp ntŭk tâm khung klơm kơt djuôr play nuih, djuôr leh, djuôr trong n’hâm... an dơi săm sĭt hao săk soan.

- Dăn nai dak si an gĭt ăp kỹ thuật sĭt hao săk soan dơi kơt dŏng aƀaơ?

Nai dak si CKI. Nguyễn Văn Lộc: Aƀaơ, ăp kỹ thuật sĭt hao săk soan dŭt uĕh, nĕ lah kỹ thuật nking n’gang tâm săk nuĭh ji kơt rek chỉnh hình, ăp ndơ dŏng kơl kơt măt nglăp, măy djăt tôr, măy pơk nău ngơi n’hanh kỹ thuật mô nking n’gang kơt nău ngơi triệu liệu, tâm lý trị liệu, mpât n’gơ trị liệu, nău ƀư trị liệu. Rlău ma nĕ, ăp kỹ thuật ntop kơl an nuĭh ji tâm rnglăp kon nuĭh kơt ntĭm nti êng, ntĭm nău kan, rgâl nkra ngih wâl, ntung trong, vv...

- Dăn nai dak si an gĭt nău uĕh bah nău săm sĭt hao săk soan ơm? lah nuĭh ji nti săm sĭt hao săk soan mô di trong mbra khuch m’hâm tât rnôk săm sĭt hao săk soan n’hanh njrăng n’gang ji ntoh tay jêh săm, ơi nai dak si.

Nai dak si CKI. Nguyễn Văn Lộc: Săm sĭt hao săk soan ơm đah nuĭh ji mbra kơl khân pơng njrăng dêr ăp rven rvo dơi geh tâm rnôk săm, bah nĕ mbra kơl nuĭh ji bah ngăch lơn. Lĕ rngôch nuĭh ji jêh ăp rơh săm an dơi but uănh n’hanh ăp koet nte dơi ƀư hŭch nău dơi bah nuĭh ji kơt nău dơi mpât n’gơ hăn nsong, nău dơi uănh, nău dơi ngơi, nău dơi wât. Bah nĕ ăp nai dak si mbra mĭn đă săm sĭt hao săk soan bah nuĭh ji ăp ndơ dŏng chỉnh hình ntop kơl n’hanh mbơh ntĭm nău kan khlay.

Rnôk nuĭh ji tiăr nti mô di mbra ƀư roh hoai, mbăn n’hanh hô tay nu nău ji bah nơm jêng nuĭh ji an dơi nai dak si but uănh na nê̆ n’hanh ƀư tĭng di trong săm bah nai dak si n’gluh an.

- Gay n’hao tam săm sĭt hao săk soan nuĭh ji an njrăng moh ndơ, hơi nai dak si?

Nai dak si CKI. Nguyễn Văn Lộc: Gay n’hao tăm săm sĭt hao săk soan nuĭh ji an tĭng di trong ntĭm bah ăp nai dak si, nsrôih ƀư tĭng ăp trong, ăp nău nti dơi n’gluh an tâm trong săm, nchrăp tâm rgâl đah ăp nai dak si mpeh nu nău kop ji bah nơm kơt ăp nău ntoh tâm rnôk săm, tiăr nti, bah nĕ nchrăp tâm rnôk săm sĭt hao săk soan, an ƀư tng ndơ sông sa, gŭ âm, rlu rlău tâm di, khoa học n’hanh plơ̆ but uănh tay tĭng nar gay geh tam uĕh.

Dăn lah uĕh nai dak!